Πολλές γυναίκες νιώθουν πόνο χαμηλά στην κοιλιά όταν έχουν έμμηνο ρύση. Σε μερικές ο πόνος περιόδου είναι ανυπόφορος και τις εμποδίζει να διεκπεραιώσουν τις καθημερινές δραστηριότητές τους. Αν και είναι διάχυτη η αντίληψη ότι κάθε πόνος περιόδου είναι φυσιολογικός, ο ισχυρός πόνος συχνά έχει υποκείμενη αιτία: την ενδομητρίωση.
Η ενδομητρίωση είναι μία από τις συχνότερες διαταραχές στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Υπολογίζεται ότι προσβάλλει το 5-10% από αυτές. Τα δύο τρίτα των κρουσμάτων εκδηλώνονται σε γυναίκες ηλικίας 20-35 ετών. Και ένα στα δέκα σε γυναίκες και κορίτσια κάτω των 20 ετών.
«Η ενδομητρίωση εκδηλώνεται όταν αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα ιστός ο οποίος δομικά και λειτουργικά είναι παρόμοιος με τον βλεννογόνο που επιστρώνει το ενδομήτριο, δηλαδή το εσωτερικό τοίχωμά της», εξηγεί ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life.
Και συνεχίζει: «Ο ετερότοπος αυτός ιστός συνήθως αναπτύσσεται γύρω ή μέσα σε όργανα της πυέλου, όπως το εξωτερικό τμήμα της μήτρας, οι ωοθήκες, οι σάλπιγγες (μπορεί να τις αποφράξει), η ουροδόχος κύστη κ.λπ.
»Η δημιουργία του έχει ως συνέπεια να εμφανίζονται στα προσβεβλημένα όργανα κύστεις αίματος ή οζίδια. Αναπτύσσεται επίσης φλεγμονή ή συμφύσεις (ουλώδης ιστός). Ο ετερότοπος ιστός μπορεί επίσης να πιέζει τα όργανα και να προσβάλλει νεύρα».
Τα ύποπτα συμπτώματα
Οι επιδράσεις αυτές συχνά (αλλά όχι πάντοτε) προκαλούν ορισμένα συμπτώματα, τα οποία πρέπει να προβληματίζουν τη γυναίκα και να την οδηγούν στον γυναικολόγο ιατρό. Τα συμπτώματα αυτά είναι τα εξής, κατά τον Δρ. Βασιλόπουλο:
- Ισχυρός πόνος περιόδου. Μπορεί να αρχίζει πριν από την περίοδο και να συνεχίζεται για αρκετές ημέρες μετά το τέλος της (δυσμηνόρροια). Είναι το κύριο σύμπτωμα της ενδομητρίωσης. Σε πολλές γυναίκες ο πόνος αντανακλάται στη μέση, στην κοιλιά, στην πύελο (λεκάνη) ή ακόμα και στα κάτω άκρα. Ο πόνος περιόδου της ενδομητρίωσης μπορεί να εντείνεται με το πέρασμα των χρόνων.
- Πόνος στη διάρκεια του σεξ (δυσπαρευνία). Επίσης είναι πολύ συχνός στις γυναίκες με ενδομητρίωση.
- Πόνος ή άλλα ενοχλήματα κατά την ούρηση ή/και την κένωση των εντέρων. Εκδηλώνονται όταν έχουν προσβληθεί όργανα του ουροποιητικού ή το έντερο. Όταν, π.χ., ο ετερότοπος ιστός αναπτύσσεται στο τοίχωμα του εντέρου, στα πιθανά ενοχλήματα συμπεριλαμβάνονται τυμπανισμός, διάρροια, δυσκοιλιότητα και ναυτία. Σε ακραίες περιπτώσεις, όταν οι βλάβες είναι πολύ μεγάλες, υπάρχει κίνδυνος για απόφραξη του εντέρου.
- Αιμορραγικές διαταραχές, όπως μεγάλη απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση, πολυήμερη έμμηνος ρύση (περίοδος που διαρκεί πάνω από 7 ημέρες), μικρός ή ακατάστατος έμμηνος κύκλος (περίοδος κάθε 27 ημέρες ή νωρίτερα) ή/και διαφυγή αίματος πριν από την έμμηνο ρύση.
- Διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης λόγω του πόνου.
- Μειωμένη γονιμότητα. Υπολογίζεται ότι τέσσερις στις δέκα γυναίκες με ενδομητρίωση αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας, επειδή π.χ. ο ετερότοπος ιστός έχει προκαλέσει απόφραξη στις σάλπιγγες, έχει εισέλθει στις ωοθήκες ή έχουν δημιουργηθεί εξαιτίας του κύστεις με «παγιδευμένο» αίμα στις ωοθήκες (σοκολατοειδείς κύστεις). Η δημιουργία ουλώδους ιστού και συμφύσεων επίσης μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα.
Δυσκολίες στη διάγνωση
Εξαιτίας όλων των αυτών συμπτωμάτων η ενδομητρίωση συγχέεται μερικές φορές με άλλες καταστάσεις που προκαλούν πυελικό πόνο, όπως η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου ή οι κύστεις ωοθηκών.
Αν, εξάλλου, συνοδεύεται από διαταραχές του εντέρου, η (λανθασμένη) διάγνωση μπορεί να είναι σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, επειδή και αυτό προκαλεί κρίσεις διάρροιας, δυσκοιλιότητας και κραμπών στην κοιλιά. Μερικές φορές, μάλιστα, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου συνυπάρχει με την ενδομητρίωση, γεγονός που μπορεί να περιπλέξει ακόμα περισσότερο τη διάγνωση.
Ωστόσο δεν αναπτύσσουν όλες οι γυναίκες με ενδομητρίωση πόνο, ούτε είναι η σοβαρότητά του πάντοτε αξιόπιστη ένδειξη για την έκταση της νόσου. Μπορεί, λ.χ., μια γυναίκα να έχει ήπια ενδομητρίωση με ανυπόφορο πόνο. Μία άλλη γυναίκα μπορεί να έχει προχωρημένη ενδομητρίωση με ελάχιστο ή καθόλου πόνο.
Στην πραγματικότητα, υπολογίζεται ότι περίπου οι μισές γυναίκες με ενδομητρίωση δεν έχουν εμφανή συμπτώματα.
Τις πιθανότητες μιας γυναίκας να εκδηλώσει ενδομητρίωση αυξάνουν ορισμένοι παράγοντες, όπως η ατεκνία και το οικογενειακό ιστορικό της νόσου.
«Το οικογενειακό ιστορικό είναι ισχυρός παράγοντας κινδύνου», λέει ο Δρ. Βασιλόπουλος. «Μελέτες έχουν δείξει πως οι συγγενείς πρώτου βαθμού (αδελφές, ανιψιές, θυγατέρες) των γυναικών με ενδομητρίωση, διατρέχουν επταπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν και αυτές τη νόσο».
Τι να κάνετε
Τί πρέπει επομένως να κάνουν οι γυναίκες; «Εάν είστε γυναίκα πριν την εμμηνόπαυση και έχετε ύποπτα συμπτώματα, επικοινωνήστε δίχως καθυστέρηση με τον γυναικολόγο σας», συνιστά ο Δρ. Βασιλόπουλος. «Η διάγνωση της ενδομητρίωσης μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη. Πολλές γυναίκες υποφέρουν επί χρόνια πριν μάθουν τελικά τι έχουν, ώστε να υποβληθούν στην ενδεδειγμένη θεραπεία».
Η διάγνωση τυπικά βασίζεται:
- Στο λεπτομερές ατομικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό
- Την κλινική εξέταση
- Ένα υπερηχογράφημα κάτω κοιλίας
Ωστόσο η οριστική διάγνωση τίθεται με την λαπαροσκόπηση. Κατ’ αυτήν, ο γιατρός ελέγχει το εσωτερικό της κοιλιάς με μια μικρή κάμερα για να εντοπίσει τυχόν εστίες ετερότοπου ενδομητρικού ιστού.
Στη διάρκεια της λαπαροσκόπησης μπορεί να λάβει δείγματα ιστού για να τα στείλει για βιοψία, ώστε να επιβεβαιώσει τη διάγνωση. Αναλόγως με τα ευρήματα και τη βαρύτητα της ενδομητρίωσης καθορίζεται και η απαιτούμενη θεραπεία.
Σε κάθε περίπτωση «είναι πολύ σημαντικό να γίνεται έγκαιρη και σωστή διάγνωση της ενδομητρίωσης», τονίζει ο ειδικός. «Η κατάσταση μπορεί να επηρεάσει τη σχολική, εργασιακή και κοινωνική ζωή των ασθενών. Μπορεί επίσης να επηρεάσει τις σχέσεις τους με την οικογένεια, τα παιδιά, τον σύντροφο και τους συναδέλφους τους.
»Μπορεί ακόμα να δημιουργήσει προβλήματα στη γονιμότητα, ενώ ο πόνος υπονομεύει σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους. Με την έγκαιρη διάγνωση και την κατάλληλη θεραπεία, όμως, οι ασθενείς συνήθως κατορθώνουν να ελέγξουν τα συμπτώματά τους και να ζήσουν πολύ καλύτερα».