Εντερικό μικροβίωμα και αυτοάνοσα νοσήματα

γράφει η δρ Ελένη Παπαγιαννίδου
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Γ.Ν. Ασκληπιείο Βούλας
Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΠΑ.ΣΥ.ΝΟ.Δ 

Το μικροβίωμα μας επηρεάζει με πολλαπλούς τρόπους όπως το πώς αποθηκεύουμε λίπος στο σώμα, με αν νιώθουμε χαρούμενοι, άγχος ή θλίψη. Όταν διαταράσσονται οι φυσιολογικές κοινότητες μικροβίων είτε λόγω χρήσης αντιβιοτικών ή βακτηριακής λοίμωξης μπορεί να οδηγήσει σε δυσβίωση ή βακτηριακή υπερανάπτυξη του λεπτού εντέρου.

Η δυσβίωση του εντέρου συνδέεται με την εμφάνιση κάποιων παθήσεων όπως νόσο του Crohn, ελκώδης κολίτιδα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και διαβήτη τύπου 1 και 2.  Άτομα με φλεγμονώδεις παθήσεις παρουσιάζουν διαφορετική ποικιλία και ισορροπία βακτηρίων στο έντερο σε σύγκριση με τα υγιή άτομα. Έρευνες δείχνουν πως αυτές οι παθήσεις δεν οφείλονται σε ένα μόνο βακτήριο αλλά σε αλλαγές σε ολόκληρο το μικροβίωμα. Και δεδομένου πως ένα μεγάλο μέρος του ανοσοποιητικού μας βρίσκεται στο έντερο τα αυτοάνοσα μπορεί να προκύψουν από τη δυσβίωση.

Τι είναι τα αυτοάνοσα;

Τα αυτοάνοσα μπορεί να θεωρηθούν ως μια περίπτωση λανθασμένης ταυτότητας: το ανοσοποιητικό στοχεύει φυσιολογικές πρωτεΐνες σαν να είναι επικίνδυνοι ξένοι εισβολείς ώστε γίνεται υπερδραστήριο.  Φυσιολογικά, το ανοσοποιητικό ανταποκρίνεται σε ένα συγκεκριμένο παθογόνο, όπως στο ιό του κοινού κρυολογήματος και όταν το παθογόνο απενεργοποιηθεί, το ανοσοποιητικό επανέρχεται στην φυσιολογική του  κατάσταση.  Στην περίπτωση των αυτοάνοσων, το ανοσοποιητικό παραμένει σε επιφυλακή, με αποτέλεσμα χρόνια φλεγμονή.

Με περισσότερα από 80 διαφορετικά είδη αυτοάνοσων, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να τα κατανοήσουμε.

Τι κάνει το ανοσοποιητικό να επιτίθεται σε φυσιολογικά υγιή κύτταρα;

Ο Dr Alessio Fasano, παγκοσμίου φήμης γαστρεντερολόγος, ειδικός στα  αυτοάνοσα και πρωτοπόρος στην καλύτερη κατανόηση της κοιλιοκάκης, περιγράφει την αυτοανοσία ως ένα σκαμνάκι με τρία πόδια, που σημαίνει πως πρέπει να είναι παρόντα και τα τρία για να εμφανίσουμε κάποιο αυτοάνοσο.

Η γενετική προδιάθεση: ορισμένα γονίδια αυξάνουν τις πιθανότητες  να αναπτύξουμε ορισμένες παθήσεις.
Έναν πυροδοτητή: ειδικό αντιγόνο ή πρωτεΐνη το οποίο το ανοσοποιητικό αναγνωρίζει ως απειλή (πραγματική ή όχι) και ξεκινά η υπερ-ενεργοποίηση του. Στην περίπτωση της κοιλιοκάκης, ο πυροδοτητής είναι η γλουτένη. Στην πλειονότητα των αυτοάνοσων η πυροδοτητής παραμένει άγνωστος.
Η εντερική διαπερατότητα (διαπερατό έντερο): αυξημένη εντερική διαπερατότητα σημαίνει πως τα φυσιολογικά σφικτά δεμένα εντερικά κύτταρα αποδυναμώνονται και υπάρχει «διαρροή». Αυτό επιτρέπει σε μεγάλες ενώσεις, όπως πρωτεΐνες από τροφή ή βακτήρια, να περνούν στην κυκλοφορία του αίματος μας. Το διαπερατό  έντερο μπορεί να προκληθεί από πολλούς λόγους, όπως ευαισθησίες σε τρόφιμα, λοιμώξεις του εντέρου ή χρόνιο στρες.

Τι ρόλο παίζει το εντερικό μικροβίωμα στην εμφάνιση των αυτοάνοσων;

Είναι σαφές πως το μικροβίωμα επηρεάζει το ανοσοποιητικό. Νέες έρευνες δείχνουν πως  αλλαγές στο μικροβίωμα μπορούν να λειτουργήσουν ως πυροδοτητές στα αυτοάνοσα.

Πρόσφατη δημοσίευση επανεξέτασε μερικές από τις πιο πρόσφατες έρευνες και διαπίστωσε πως το μικροβίωμα  μας μπορεί να αποτελεί το παράγοντα κλειδί για το αν ή όχι θα αναπτύξουμε κάποιο αυτοάνοσο.

Πολλές μελέτες που διερευνούν τη σχέση της εντερικής δυσβίωσης με τα αυτοάνοσα, παρέχουν αυξανόμενες ενδείξεις πως το μικροβίωμα σχετίζεται με την ανάπτυξη ορισμένων αυτοάνοσων. Αν και δεν υπάρχει σαφής συσχέτιση μεταξύ των μεταβολών στο μικροβίωμα και τα αυτοάνοσα, η αιτιώδης συνάφεια δεν είναι ακόμη σαφής. Αυτό σημαίνει πως δεν μπορούμε να ξέρουμε αν είναι η δυσβίωση οδηγεί σε αυτοάνοσο ή αν η δυσβίωση είναι το αποτέλεσμα ενός υπερδραστήριου σε λάθος κατεύθυνση ανοσοποιητικού.

Ακόμη ένας λόγος για να φροντίζουμε το εντέρου μας!

Αν δεν είχαμε ήδη αρκετούς λόγους για να φροντίζουμε την υγεία του εντέρου μας και να βοηθήσουμε τα ευεργετικά βακτήρια μας να ευδοκιμούν, η μείωση του κινδύνου μας για την ανάπτυξη αυτοάνοσου αποτελεί έναν ακόμη επιπλέον λόγο.