Έρευνα για την υπογονιμότητα: ποιες είναι οι κλινικές εξετάσεις (μέρος 5ο)

Iatropedia
02 Απριλίου 2013 | 06:00

Το iatropedia.gr, συνεχίζει τη μεγάλη έρευνα για την υπογονιμότητα. Στα επιστημονικά άρθρα που θα διαβάσετε θα κατανοήσετε πλήρως τι είναι η υπογονιμότητα, που οφείλεται, ποιοι παράγοντες την προκαλούν και ποια είναι τα συμπτώματα πριν εκδηλωθεί, ενώ θα ενημερωθείτε για όλες τις νεότερες εξελίξεις τις επιστήμης. Σήμερα θα ασχοληθούμε με τις μεθόδους διερεύνησης και την αιτιολογία της ανδρικής υπογονιμότητας. Θα διαβάσετε τα πάντα: ποιες είναι οι κλινικές εξετάσεις, τι είναι το σπερμοδιάγραμμα, πότε και πως γίνεται, θα ενημερωθείτε για την πιο δύσκολη επίσκεψη στον γιατρό, που είναι συνήθως η πρώτη επίσκεψη, ενώ θα κατανοήσετε πως μπορεί να γίνει η θεραπεία της ανδρικής υπογονιμότητας. Τα προηγούμενα μέρη της έρευνας μπορείτε να τα διαβάσετε εδώ. Μέρος 1ο. Μέρος 2ο. Μέρος 3ο. Μέρος 4ο.

Του Σωτήρη Ανδρεαδάκη

χειρουργού Ουρολόγου- Ανδρολόγου

fellow of the European Board of Urology

Πώς γίνεται η διερεύνηση της αιτιολογίας της ανδρικής υπογονιμότητας ;

Όπως καταλαβαίνουμε από όσα έχουμε πει έως τώρα, είναι πολύ σημαντικό να βρεθεί η αιτία που καθιστά έναν άνδρα υπογόνιμο, ούτως ώστε να μπορέσουμε να του δώσουμε μία τελική ολοκληρωμένη διάγνωση και να του προσφέρουμε την κατάλληλη κατά περίπτωση θεραπεία. Για να έχει λοιπόν ο υπογόνιμος άνδρας την ευκαιρία για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση και τη μεγαλύτερη πιθανότητα για επίλυση του προβλήματός του, υπεύθυνα και τεκμηριωμένα, θα πρέπει να απευθυνθεί στον ειδικό γιατρό, ο οποίος είναι ο Ουρολόγος-Ανδρολόγος. Αυτός θα αναλάβει να

ανακαλύψει πού οφείλεται η υπογονιμότητά του, μέσα από μια συγκεκριμένη διαδικασία που περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

1. ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ : ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Η πρώτη επαφή με τον υπογόνιμο άνδρα απαιτεί τη λήψη ενός πολύ καλού ιστορικού από τον ειδικό γιατρό, το οποίο θα πρέπει να γίνεται σε κλίμα αμοιβαίας

καλής διάθεσης, εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας, και θα πρέπει να περιλαμβάνει:

– τη χρονική διάρκεια που επιθυμεί το ζευγάρι να τεκνοποιήσει και έχει ξεκινήσει την προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση

– τη συχνότητα, την ποιότητα και την ορθότητα των σεξουαλικών επαφών (ελεύθερες

κολπικές επαφές, με την ύπαρξη ικανής στύσης και πραγματοποίηση πλήρους ενδοκολπικής εκσπερμάτισης ανά διήμερο αποτελούν κατάλληλες συνθήκες για το επιθυμητό αποτέλεσμα).

– την τήρηση σωστής σεξουαλικής υγιεινής: θα πρέπει να έχει προηγηθεί πρόσφατη φροντίδα των γεννητικών περιοχών και από τους δύο συντρόφους., ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται αυστηρά οι πρωκτικές επαφές χωρίς τη χρήση προφυλακτικού.

– από το ατομικό ιστορικό του άνδρα, εάν έχει περάσει κάποιες φλεγμονές ή έχει υποστεί κακώσεις των γεννητικών οργάνων, αν έχει υποβληθεί σε κάποια επέμβαση στα γεννητικά όργανα ή στη βουβωνική περιοχή, ή τέλος αν έχει ιστορικό κρυψορχίας, συστροφής όρχεος ή παρωτίτιδας στην εφηβεία.

– τις προσωπικές συνήθειες του άνδρα: κατανάλωση καπνού, αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών, διατροφή, άσκηση, λήψη συμπληρωμάτων διατροφής

– τη λήψη ορμονών και φαρμάκων για οποιαδήποτε πάθηση

– τις εργασιακές του συνθήκες : έκθεση σε χημικά ή φάρμακα, καθιστική πολύωρη εργασία, έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες, εργασιακό στρες.

– το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον του: καλές και ήρεμες συνθήκες, ή φορτισμένο και στρεσογόνο περιβάλλον.

Μετά τη λήψη του ιστορικού, ακολουθεί η κλινική εξέταση του υπογόνιμου άνδρα από το γιατρό, ο οποίος ελέγχει:

– τη φυσιολογική μορφή και μέγεθος του πέους και των όρχεων, τη μορφή και την υφή της επιδιδυμίδας, την παρουσία των σπερματικών πόρων

– την παρουσία κιρσοκήλης, με ψηλάφηση του οσχέου σε κατάκλιση και σε όρθια θέση, πριν και κατά το σφίξιμο της κοιλιάς του πάσχοντος

– την ύπαρξη βουβωνοκήλης ή υδροκήλης

– την κλινική παρουσία φλεγμονής των γεννητικών αδένων, που εκδηλώνεται με άλγος κατά την ψηλάφηση των όρχεων και των επιδιδυμίδων καθώς και του προστάτη κατά τη δακτυλική εξέταση, η οποία πρέπει πάντα να γίνεται για την εκτίμηση της κατάστασης του τελευταίου.

– την κατάσταση των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου ( δέρμα, τριχοφυΐα, κατανομή του λίπους, μυϊκή μάζα, παρουσία γυναικομαστίας)

Αφού ολοκληρωθεί και η κλινική εξέταση, ανάλογα και με τα ευρήματα, ο γιατρός παραπέμπει τον υπογόνιμο άνδρα για εργαστηριακό έλεγχο.

2. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Σπερμοδιάγραμμα: αποτελεί την πρώτη και πιο βασική εργαστηριακή εξέταση, αφού εάν είναι φυσιολογικό δεν θεωρείται ο άνδρας υπογόνιμος, αλλά αναζητούνται άλλοι παράγοντες. Το δείγμα του σπέρματος συλλέγεται με αυνανισμό σε αποστειρωμένο δοχείο, αφού έχει προηγηθεί αποχή 2-5 ημερών και πρέπει να εξετάζεται όσο το δυνατόν πιο άμεσα, γι’ αυτό προτιμάται η λήψη να γίνεται στο εργαστήριο. Ελέγχονται η οσμή και η χροιά, ο όγκος του δείγματος, το pH του, η ρευστότητα του σπερματικού υγρού και ο χρόνος πλήρους ρευστοποίησης, ο αριθμός των σπερματοζωαρίων και η κινητικότητά τους, το ποσοστό φυσιολογικών και ανώμαλων μορφών σπερματοζωαρίων, καθώς και το αν υπάρχουν συγκολλήσεις μεταξύ τους. Μπορεί κατά περίπτωση να γίνουν και κάποιες βιοχημικές εξετάσεις στο σπέρμα, όπως η μέτρηση φρουκτόζης, καρνιτίνης, ψευδαργύρου κ.ά. Το σπερμοδιάγραμμα θεωρείται φυσιολογικό, όταν πληρεί τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

– όγκος 2-5 κ.εκ., pH 7,2-7,8

– όχι αυξημένη γλοιότητα, χρόνος ρευστοποίησης 20 λεπτά

– αριθμός σπερματοζωαρίων > 20 εκατομμύρια / κ.εκ.

– κινητικότητα: ζωηρή και ασθενή κίνηση προς τα εμπρός > 50%, εκ των οποίων

τουλάχιστον 25% με ζωηρή προωθητική κίνηση

– μορφολογία: > 14% φυσιολογικές μορφές, σύμφωνα με τα κριτήρια Kruger και

Mengfeld

– πυοσφαίρια λιγότερα από 1.000.000 ανά κυβικό εκατοστό, αρνητικές καλλιέργειες

για κοινά μικρόβια (αερόβια και αναερόβια), καθώς και για χλαμύδια, μυκόπλασμα,

ουρεόπλασμα, τριχομονάδες

-ελαστάση, ιντερλευκίνη 6. Πρόκειται για νέους δείκτες που δείχνουν φλεγμονή στο

σπερματικό υγρό.

Όταν υπάρχει χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων η κατάσταση ονομάζεται ολιγοσπερμία, ενώ σαν αζωοσπερμία χαρακτηρίζεται όταν δεν βρίσκονται καθόλου σπερματοζωάρια στο δείγμα. Όταν υπάρχει χαμηλή κινητικότητα τότε μιλάμε για ασθενοσπερμία, ενώ όταν υπάρχουν πολλές ανώμαλες μορφές τότε η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως τερατοσπερμία. Πολλές φορές συνυπάρχουν όλες οι διαταραχές και η κατάσταση περιγράφεται σαν ολιγοασθενοτερατοσπερμία.

Στον εργαστηριακό έλεγχο επίσης περιλαμβάνεται και η εξέταση και καλλιέργειες του προστατικού υγρού μετά από μαλάξεις προστάτου, όταν υπάρχει υψηλή υποψία για προστατίτιδα.

Στη συνέχεια πραγματοποιείται πλήρης ορμονικός έλεγχος, με τη μέτρηση στο αίμα των γοναδοτροπινών ( LH, FSH ), τεστοστερόνης, οιστραδιόλης, προλακτίνης, SHBG και ορμονών του θυρεοειδούς (T3,T4, TSH).

Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί τέλος να χρειαστεί να γίνει ανάλυση χρωμοσωμάτων (καρυότυπος), ή ανοσολογικός έλεγχος (για αντικαρδιολιπινικά, αντισπερμικά, αντιμιτοχονδριακά, αντιθυρεοσφαιρινικά και αντιπατρικά αντισώματα).

Αφού γίνουν όλες αυτές οι εργαστηριακές εξετάσεις, ο υπογόνιμος άνδρας επισκέπτεται και πάλι τον ουρολόγο-ανδρολόγο.

3. ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ

ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ

Σε αυτή τη δεύτερη επίσκεψη ο ειδικός γιατρός θα εκτιμήσει τις εργαστηριακές εξετάσεις που προσκομίζει ο ασθενής και βάσει αυτών θα καθορίσει το βαθμό βαρύτητας της υπογονιμότητας και θα κάνει τη διάγνωση του ή των αιτίων που οδηγούν σε αυτήν, ούτως ώστε να σχεδιάσει και τη θεραπευτική στρατηγική που θα ακολουθήσει.

Για την ολοκλήρωση της αιτιολογικής διαγνωστικής διαδικασίας, ο ανδρολόγος μπορεί κατά περίπτωση να υποβάλλει τον πάσχοντα και σε κάποιες άλλες εξετάσεις, που είναι το έγχρωμο υπερηχογράφημα Triplex για τον έλεγχο και επιβεβαίωση τηςκιρσοκήλης (Σχήμα 7),

το υπερηχογρά- φημα νεφρών, ουροδόχου κύστεως, οσχέου και όρχεων, η ουροροομέτρηση όταν υπάρχουν διαταραχές της ούρησης, καθώς και το διορθικό υπερηχογράφημα του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων (Σχήμα 8),

το οποίο είναι πολύ σημαντικό και πρέπει να γίνεται σε κάθε υπογόνιμο άνδρα. Πραγματοποιείται με μία ειδική κεφαλή υπερήχων που εισάγε- ται στο ορθό και μας δίνει πολύτιμες πλη- ροφορίες για όλες τις παθήσεις του προστάτη: λιθίαση, χρόνιες φλεγμονές, μικροαποστήματα, συγγενείς κύστεις του Muller ή άλλες συγγενείς ανωμαλίες, καθώς και για την παρουσία απόφραξης των σπερματοδόχων κύστεων.

ΑΥΡΙΟ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ