Όταν εκδηλώνεται η φαγούρα στο κεφάλι, συχνά είναι ανυπόφορη και ο πάσχων νομίζει ότι δεν θα σταματήσει ποτέ. Σε τι οφείλεται και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Όπως εξηγεί ο κ. Μάρκος Μιχελάκης, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος (Αισθητική Δερματολογία-Δερματοχειρουργική), πολλές είναι οι διαταραχές και οι παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν κνησμό στο κρανίο. Η πιο συνηθισμένη είναι η πιτυρίδα, αλλά υπάρχουν και πολλές άλλες, όπως μυκητιάσεις, αυτοάνοσα νοσήματα, αλλεργικές αντιδράσεις κ.λπ.
«Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να απαλλαγεί κάποιος από τον κνησμό στο δέρμα του κρανίου είναι να ανευρεθεί η αιτία που τον προκαλεί», λέει. «Ειδάλλως, μπορεί να ξύνει επίμονα ή και επιθετικά το κεφάλι του. Σε τέτοια περίπτωση μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο δέρμα και στους θυλάκους των τριχών, με συνέπεια την δημιουργία πληγών ή ακόμα και την -ευτυχώς παροδική- τριχόπτωση».
Αιτίες του κνησμού (φαγούρα) στο δέρμα του κεφαλιού
Πιτυρίδα και σμηγματορροϊκή δερματίτιδα. Η πιτυρίδα είναι μία δερματική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από αίσθημα ήπιου κνησμού και τη δημιουργία μικρών, λευκών φολίδων, κολλημένων στην βάση της τρίχας. Ουσιαστικά είναι μία μορφή ξηροδερμίας στο δέρμα του κεφαλιού.
Η πιτυρίδα προσβάλλει σχεδόν έναν στους δύο ενήλικες και συνήθως αρχίζει στην εφηβεία. Οι άνδρες την εκδηλώνουν συχνότερα από τις γυναίκες. Η πιτυρίδα μπορεί να συνεχιστεί μέχρι τη μέση ηλικία και ύστερα να σταματήσει, αλλά σε μερικούς πάσχοντες μπορεί να συνεχιστεί για όλη τους τη ζωή.
Η αιτία της δεν είναι σαφής, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις πιστεύεται ότι εμπλέκεται ένας λιπόφιλος μύκητας που λέγεται malassezia furfur. Ο μύκητας αυτός τρέφεται από το λίπος (σμήγμα) που υπερπαράγει το δέρμα των ατόμων με πιτυρίδα.
Η πιτυρίδα συσχετίζεται στενά με μία άλλη δερματοπάθεια που προκαλεί κνησμό στο κεφάλι, την σμηγματορροϊκή δερματίτιδα. Και στις δύο καταστάσεις παρατηρείται υπερπαραγωγή σμήγματος, ενώ συχνά ανευρίσκεται στους πάσχοντες από σμηγματορροϊκή δερματίτιδα ο ίδιος μύκητας.
Ωστόσο, η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα εκτός από κνησμό και φολίδες σαν της πιτυρίδας προκαλεί και κοκκίνισμα και φλεγμονή στο δέρμα του κεφαλιού. Επιπλέον, μπορεί να εκδηλωθεί και στο πρόσωπο και στο στήθος. Είναι πιο συνηθισμένη στα μωρά (είναι η γνωστή «νινίδα») και στα άτομα 30-60 ετών, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί σε όλες τις ηλικίες. Συχνά έχει κληρονομικό υπόβαθρο.
«Η πιτυρίδα και η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα αποτελούν τις πιο συχνές αιτίες κνησμού στο κεφάλι», τονίζει ο κ. Μιχελάκης. «Σε πολλές περιπτώσεις ο κνησμός οφείλεται στην φλεγμονώδη αντίδραση του δέρματος στην ανάπτυξη του μύκητα M. furfur. Ο μύκητας αυτός φυσιολογικά ζει σε όλες τις τριχωτές περιοχές του σώματος, αλλά στις συγκεκριμένες διαταραχές υπερπαράγεται. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να εξακριβωθεί από τον δερματολόγο ιατρό εάν ένας ασθενής έχει απλή πιτυρίδα ή σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, ώστε να λάβει την απαιτούμενη θεραπεία».
Αναλόγως με την αιτία και τη βαρύτητα του περιστατικού, η θεραπεία μπορεί να συμπεριλαμβάνει ειδικό σαμπουάν με σελήνιο ή πυριθειόνη του ψευδαργύρου, αντιμυκητιασικό σαμπουάν, τοπικά κορτικοστεροειδή ή/και φαρμακευτικούς αφρούς, κρέμες και αλοιφές.
Αλλεργικές και μη αντιδράσεις
Τα άτομα που πάσχουν από έκζεμα ή ατοπική δερματίτιδα μπορεί να το εκδηλώσουν και στο δέρμα του κρανίου, με συνέπεια κοκκίνισμα, φολίδες και κνησμό στο δέρμα. Υπολογίζεται ότι το 5% του πληθυσμού έχει έκζεμα στο δέρμα του κρανίου, που συχνά πυροδοτείται από το στρες, τον ιδρώτα, ερεθιστικές ουσίες κ.λπ.
Άλλοι ασθενείς μπορεί να εκδηλώνουν δερματίτιδα εξ επαφής, η οποία χαρακτηρίζεται από κνησμό και εξάνθημα. Η δερματίτιδα εξ επαφής συχνά σχετίζεται με τις βαφές των μαλλιών, ιδίως με ένα συστατικό που λέγεται παραφαινυλενεδιαμίνη (PPD) και υπάρχει κυρίως στις μαύρες βαφές.
Μπορεί επίσης ένα άτομο να έχει αλλεργία σε ένα σαμπουάν, conditioner ή σε άλλο προϊόν για τα μαλλιά. Σε τέτοια περίπτωση θα εκδηλώνει εξάνθημα με κνησμό όποτε χρησιμοποιεί το προϊόν. Η αλλεργική αντίδραση στα σαμπουάν μπορεί να προκαλεί εξάνθημα και στα βλέφαρα.
Υπάρχει επίσης περίπτωση να πάσχετε από κνησμό, ξηροδερμία και φολίδες επειδή δεν ξεβγάζετε καλά τα μαλλιά σας κατά το λούσιμο, αλλά αφήνετε μικρή ποσότητα σαμπουάν πάνω στο δέρμα.
Οι προαναφερθείσες αντιδράσεις συνήθως υποχωρούν όταν αποφεύγει ο ασθενής τον παράγοντα που τις προκαλεί. Τα ειδικά αλλεργικά τεστ που κάνει ο δερματολόγος ιατρός στο ιατρείο, μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό του αιτίου.
Αλλοι λόγοι που προκαλούν φαγούρα στο κεφάλι
Νευροδερματίτιδα. Στην περίπτωση αυτή παρατηρείται έντονη φαγούρα στο δέρμα του κρανίου, ιδίως τις ώρες που χαλαρώνουμε. Η κατάσταση αυτή σχετίζεται με το άγχος και το stress.
Ψείρες. Αν και ο περισσότερος κόσμος νομίζει ότι μόνο τα μικρά παιδιά που πηγαίνουν σχολείο αναπτύσσουν ψείρες, η αλήθεια είναι ότι μπορεί να εισβάλλουν στα μαλλιά κάθε ανθρώπου, ακόμα και στα καθαρά και τα βαμμένα.
Οι ψείρες προκαλούν έντονο κνησμό, αλλά είναι μικροσκοπικές και δύσκολα φαίνονται δίχως μεγεθυντικό φακό. Ωστόσο αν κοιτάξετε από πολύ κοντά τα μαλλιά, μπορεί να παρατηρήσετε αδιόρατες κινήσεις ή, συχνότερα, τα αυγά που εναποθέτουν στα μαλλιά.
Για την αντιμετώπισή τους υπάρχουν ειδικά προϊόντα, αλλά ο κ. Μιχελάκης τονίζει πως για να αποδώσουν, πρέπει να ακολουθείτε κατά γράμμα τις οδηγίες χρήσεως.
Δερματοφυτία του τριχωτού της κεφαλής (tinea capitis). Είναι μία μυκητιασική λοίμωξη που προκαλείται από δερματόφυτα. Τα δερματόφυτα εισδύουν βαθιά στον θύλακο της τρίχας, προκαλώντας αλλοιώσεις, όπως η χαρακτηριστική αλωπεκία (δημιουργούνται κυκλικές περιοχές χωρίς τρίχες) που μεγαλώνει με τον καιρό. Η δερματοφυτία του τριχωτού προκαλεί επίσης δερματικό εξάνθημα και πολύ έντονο κνησμό.
Η δερματοφυτία του τριχωτού είναι πιο συνηθισμένη στα παιδιά. Αντιμετωπίζεται με ειδική θεραπεία από το στόμα, η οποία κατά κανόνα αποκαθιστά και την τριχοφυΐα.
Φαγούρα στο κεφάλι: Πότε πρέπει να πάτε στον γιατρό
Ο κνησμός στο κρανίο συνήθως αντιμετωπίζονται εύκολα. Ωστόσο μερικές φορές μπορεί να υποκρύπτει κάτι πιο σοβαρό, όπως αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. ψωρίαση), ή διάφορα άλλα δερματικά ή συστηματικά προβλήματα. Είναι λοιπόν σημαντικό να απευθυνθείτε στον δερματολόγο εάν συμβαίνει κάποιο ή κάποια από τα παρακάτω:
- Ο κνησμός δεν υποχωρεί με ειδικά, μη συνταγογραφούμενα σαμπουάν
- Ο κνησμός σας ξυπνάει τη νύκτα και επηρεάζει την καθημερινότητά σας
- Βλέπετε ψείρες ή κόνιδες (τα αυγά της ψείρας) στα μαλλιά σας
- Τα σημεία όπου νιώθετε κνησμό, αρχίζουν να προκαλούν και πόνο
- Αρχίζετε να παρατηρείτε και τριχόπτωση
- Ο κνησμός είναι καθημερινός και επίμονος.
«Ο κνησμός στο δέρμα του κεφαλιού μπορεί να έχει πολλές αιτίες. Αν δυσκολεύεστε να καταλάβετε που οφείλεται ή δεν μπορείτε να τον αντιμετωπίσετε με απλά μέτρα, όπως τα σαμπουάν για την πιτυρίδα, πρέπει να τον αξιολογήσει ο δερματολόγος ιατρός, για να χορηγήσει την ενδεδειγμένη θεραπεία», καταλήγει ο κ. Μιχελάκης.