Φτάσατε στα 40; Γιατί χρειάζεστε έλεγχο για γλαύκωμα κάθε χρόνο

Τον λόγο για τον οποίο το γλαύκωμα δεν γίνεται αντιληπτό στα πρώιμα στάδιά του πιστεύουν ότι βρήκαν Βρετανοί επιστήμονες. Το κλειδί βρίσκεται στις διαφορές στη φωτεινότητα των αντικειμένων και στην προσαρμογή που κάνει ο εγκέφαλος ώστε να εξακολουθήσουν να τις «βλέπουν» οι ασθενείς παρότι φθίνει η όρασή τους.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η μόνη ελπίδα για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι ο ετήσιος, προληπτικός έλεγχος των ματιών. Ο έλεγχος αυτός πρέπει να αρχίζει στην ηλικία των 40 ετών, λέει ένας κορυφαίος Έλληνας ειδικός. Ειδάλλως, το γλαύκωμα θα γίνει αντιληπτό μόνο όταν εξελιχθεί σε σημαντικό και μη αναστρέψιμο βαθμό.

«Με τον όρο «γλαύκωμα» αναφερόμαστε σε μια ομάδα οφθαλμικών παθήσεων, που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την προοδευτική βλάβη του οπτικού νεύρου», εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Η πιο συχνή αιτία αυτής της βλάβης είναι η αυξημένη πίεση στο εσωτερικό του οφθαλμού (ενδοφθάλμια πίεση)».

Το γλαύκωμα συνήθως εξελίσσεται με αργό ρυθμό, προσβάλλοντας πρώτα την περιφερειακή όραση. Αν μείνει χωρίς θεραπεία, οδηγεί σε μόνιμη απώλεια της όρασης. Όμως ακόμα και με θεραπεία, το περίπου 15% των ασθενών χάνουν την όραση από τουλάχιστον το ένα μάτι μέσα σε 20 χρόνια.

Η φωτεινότητα των αντικειμένων

Το γλαύκωμα επηρεάζει με διάφορους τρόπους την όραση. Ένας από τους κυριότερους είναι ότι εμποδίζει τους πάσχοντες να διακρίνουν τα ερεθίσματα που έχουν χαμηλή αντίθεση (contrast) μεταξύ τους.

Ουσιαστικά, τους εμποδίζει να αντιληφθούν τις διαφορές στη φωτεινότητα των αντικειμένων, ιδιαίτερα το βράδυ ή στο ημίφως. Γι’ αυτό τον λόγο οι ασθενείς χρειάζονται λαμπερό φως γύρω τους για να βλέπουν καλά. Έως τώρα, όμως, ήταν άγνωστο αν η μειωμένη ευαισθησία στη φωτεινή αντίθεση σήμαινε πως οι ασθενείς με αρχικού σταδίου γλαύκωμα βλέπουν αλλοιωμένα τα αντικείμενα.

Για να εξακριβώσουν αν συμβαίνει αυτό, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Bradford, στη Βρετανία, εξέτασαν 20 ασθενείς με αρχικού έως μέτριου σταδίου γλαύκωμα. Πιο συγκεκριμένα, χαρτογράφησαν τα τμήματα της περιφερειακής όρασής τους που είχαν χαθεί λόγω της νόσου. Στη συνέχεια, αξιολόγησαν την ευαισθησία αντίθεσης (contrast sensitivity) των ματιών τους.

Η αξιολόγηση αυτή έγινε με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών, στις οθόνες των οποίων προβάλλονταν διάφορα μοτίβα σχημάτων. Οι ασθενείς έπρεπε να προσαρμόσουν τα χρώματα στην οθόνη, έως ότου η περιφέρεια των μοτίβων γίνει εξίσου φωτεινή ή σκοτεινή με το κέντρο της.

Με μεγάλη τους έκπληξη οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως παρότι οι ασθενείς είχαν απώλεια περιφερειακής όρασης, δεν έβλεπαν τα μοτίβα ως πιο αχνά ή πιο σκοτεινά στην περιφέρεια της οθόνης. Αντιθέτως, τα έβλεπαν ακριβώς όπως οι εθελοντές με υγιή όραση.

Η προσαρμοστική ικανότητα του εγκεφάλου

Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι ο εγκέφαλός τους είχε βρει τον τρόπο να εξισορροπήσει τη βλάβη στο οπτικό νεύρο που είναι υπεύθυνη για την σταδιακή απώλεια της περιφερειακής όρασης. Ωστόσο αυτό είναι πολύ ανησυχητικό, σύμφωνα με τους ειδικούς.

«Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε με το γλαύκωμα είναι ότι συχνά καθυστερεί να γίνει αντιληπτό. Και αυτό, επειδή δεν επηρεάζει εμφανώς την όραση στα αρχικά στάδιά του», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Η νέα μελέτη υποδηλώνει ότι η απουσία των συμπτωμάτων σχετίζεται με την προσαρμοστική ικανότητα του εγκεφάλου. Χάρη σε αυτήν, ο εγκέφαλος βρίσκει τρόπους για να διατηρήσει όσο το δυνατόν περισσότερο φυσιολογική την όραση. Με αυτό τον τρόπο, όμως, οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται ότι δεν βλέπουν καλά, παρά μόνο όταν το γλαύκωμά τους είναι πια προχωρημένο. Τότε όμως είναι αργά για να παρέμβουμε, διότι οι βλάβες στο οπτικό νεύρο είναι μη αναστρέψιμες».

Ποια είναι επομένως η λύση στο πρόβλημα αυτό; «Ο τακτικός, προληπτικός έλεγχος της όρασης, ώστε να διαγνωστεί το γλαύκωμα πριν προλάβει να προκαλέσει βλάβες στο οπτικό νεύρο», απαντά ο καθηγητής. «Ο έλεγχος αυτός πρέπει να γίνεται μία φορά τον χρόνο μετά την ηλικία των 40 ετών. Αν, όμως, κάποιος έχει προδιαθεσικούς παράγοντες για να το εκδηλώσει, ο έλεγχος πρέπει να είναι συχνότερος».

Ποιοι κινδυνεύουν να εκδηλώσουν γλαύκωμα

Παρότι ο περισσότερος κόσμος θεωρεί το γλαύκωμα πάθηση των ηλικιωμένων, στην πραγματικότητα αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης στις ηλικίες κάτω των 65 ετών. Μάλιστα  στο σχεδόν 80% των περιπτώσεων η διάγνωση γίνεται σε ηλικία 45-55 ετών. Μερικές φορές ανιχνεύεται ακόμα και σε άτομα 25-30 ετών.

Αν και οποιοσδήποτε μπορεί να εκδηλώσει γλαύκωμα, περισσότερο κινδυνεύουν:

• Όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό του πιο συχνού τύπου γλαυκώματος. Ο τύπος αυτός είναι το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας. Μελέτες έχουν δείξει ότι το οικογενειακό ιστορικό 9πλασιάζει τον κίνδυνο εκδήλωσης γλαυκώματος στους συγγενείς πρώτου βαθμού (γονείς, αδέλφια, παιδιά) ενός ασθενούς.
• Όσοι έχουν περάσει τα 60 τους χρόνια. Οι πιθανότητές τους να το εκδηλώσουν είναι τριπλάσιες απ’ ό,τι στους ηλικιακά νεότερους ανθρώπους.
• Οι πάσχοντες από διαβήτη, ημικρανία ή υπέρταση
• Όσοι έχουν κακή κυκλοφορία του αίματος
• Όσοι κάνουν μακροχρόνια χρήση στεροειδών (κορτιζόνης)
• Όσοι έχουν υψηλή μυωπία (πάνω από 6 βαθμούς)
• Όσοι έχουν ιστορικό τραυματισμού στο μάτι

Προγενέστερες μελέτες έχουν δείξει ότι ο μέσος άνθρωπος έχει περίπου 2,3% πιθανότητες να εκδηλώσει γλαύκωμα κάποια στιγμή στη ζωή του. Ο σχετικός αυτός κίνδυνος αυξάνεται ανάλογα με τους προδιαθεσικούς παράγοντες που έχει κάποιος και μπορεί να ξεπεράσει το 25%.

Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στο τεύχος Ιουλίου της ιατρικής επιθεωρήσεως Investigative Ophthalmology and Visual Science.