Του Μενέλαου Κ. Λυγνού Μαιευτήρα Χειρουργού Γυναικολόγου
Η δυσπαρευνία είναι πηγή έντονης δυσφορίας, ενώ δεν πρέπει να υποτιμάται και η πίεση, που αυτή ασκεί, στη σχέση του ζευγαριού και τα προσκόμματα, τα οποία δια αυτής ανεγείρονται στην καλλιέργεια και εμβάθυνση της συντροφικότητας.
Ο όρος δυσπαρευνία μας έρχεται από μια παρελθούσα εποχή, κατά την οποία οι ιατρικοί όροι χαρακτηρίζονταν από μία λογοτεχνική διάθεση των εμπνευστών τους. Επί λέξει ο όρος αυτός περιγράφει τη δυστυχία, που αισθάνεται κάποιος (ή κάποια), όταν πλαγιάζει δίπλα σε άλλον.
Η εστία του πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή μπορεί να εντοπίζεται επιφανειακά, γύρω από την είσοδο του κόλπου, ή βαθιά μέσα στην λεκάνη. Ο πόνος αυτός μπορεί να παρουσιάζεται σαν αίσθημα καύσου ή σαν ένας μουντός πόνος, που εμφανίζεται κατά την ώθηση του πέους εντός του κόλπου.
Επίσης, μπορεί να εμφανίζεται μόνο κατά τη σεξουαλική επαφή ή ακόμα και κατά τη χρήση ταμπόν. Τέλος ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή μπορεί να εμμένει και μετά το πέρας αυτής ακόμα και για ώρες, ως ένα ρυθμικό άλγος.
Μία συνηθισμένη αιτία εμφάνισης πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή, ο οποίος εμφανίζεται κατά τη διείσδυση είναι η ελλιπής λίπανση του κόλπου. Κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής διέγερσης τα τοιχώματα του κόλπου αρχίζουν να παράγουν υγρά, τα οποία είναι απαραίτητα για τη λίπανση του κόλπου και τη διευκόλυνση της διείσδυσης του πέους. Ένα συνηθισμένο αίτιο ελλιπούς λίπανσης του κόλπου είναι η ανεπαρκής προσοχή, που ενδεχομένως δίνεται, στα προκαταρκτικά της σεξουαλικής επαφής.
Υπάρχουν διάφορα φάρμακα, η χορήγηση των οποίων έχει συνδεθεί με ανεπαρκή λίπανση του κόλπου. Τέτοια φάρμακα είναι κάποια αντικαταθλιπτικά, κάποια αντιυπερτασικά καθώς και αντισταμινικά.
Η λίπανση του κόλπου επηρεάζεται και από τα επίπεδα των οιστρογόνων στο αίμα. Τα οιστρογόνα είναι ορμόνες, οι οποίες παράγονται κατά κύριο λόγο από τις ωοθήκες και έχουν ιδιαίτερη σημασία στην ρύθμιση της λειτουργίας του γεννητικού συστήματος της γυναίκας. Τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι χαμηλά μετά την εμμηνόπαυση, καθώς και στο θηλασμό αλλά και εν γένει στην περίοδο, που ακολουθεί τον τοκετό, για το λόγο αυτό στις περιόδος αυτές μπορεί κατά τη σεξουαλική επαφή η γυναίκα να αναφέρει επιφανειακό πόνο.
Επιπλέον, ο φυσιολογικός τοκετός συνδυάζεται μερικές φορές και με τραυματισμό του περινέου. Το περίνεο είναι ένας ανατομικός όρος, που περιγράφει αδρά την περιοχή ανάμεσα από τα πόδια, όπου και συναντάμε το αιδοίο και τον κόλπο. Αποτελείται από μυϊκό ιστό. Ο τραυματισμός του περινέου μπορεί να οφείλεται είτε σε ρήξη του κατά τη διάρκεια του τοκετού, είτε σε επισιοτομή. Οι τραυματισμοί αυτοί αποκαθίστανται άμεσα από το μαιευτήρα, αλλά μέχρι να ιαθούν πλήρως αποτελούν αίτιο επιφανειακού πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή. Ο τραυματισμός του περινέου εξάλλου μπορεί να προκληθεί και από χειρουργικές επεμβάσεις της περιοχής καθώς και από ενδεχόμενα ατυχήματα.
Άλλα αίτια επιφανειακού άλγους κατά τη σεξουαλική επαφή είναι οι τοπικοί ερεθισμοί του αιδοίου ή του κόλπου, οι οποίοι μπορεί να προκληθούν από μικροβιακή λοίμωξη ή από κάποιου είδους δερματοπάθεια. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε και την ενδεχόμενη αλλεργική αντίδραση στο λάτεξ του προφυλακτικού.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στον κολεόσπασμο. Ο κολεόσπασμος είναι μία ακούσια σύσπαση των μυϊκών τοιχωμάτων του κόλπου, η οποία μπορεί να καταστήσει τη διείσδυση του πέους ιδιαίτερα επώδυνη. Δεν είναι μια συχνή αιτία πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή και φαίνεται πως έχει ψυχολογικό υπόβαθρο.
Λιγότερο συνήθεις αιτίες επιφανειακού πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή είναι κάποιες συγγενείς ανωμαλίες των εξωτερικών γεννητικών οργάνων, όπως είναι η αγενεσία του κόλπου, η απουσία δηλαδή ενός πλήρως σχηματισμένου κόλπου, καθώς και ο άρρηκτος παρθενικός υμένας. Ο παρθενικός υμένας είναι μία μεμβράνη από δέρμα, η οποία καλύπτει το κάτω μέρος της εισόδου του κόλπου. Ο παρθενικός υμένας συνήθως κατά την πρώτη σεξουαλική επαφή διαρρηγνύεται. Υπάρχουν όμως και γυναίκες, των οποίων ο παρθενικός υμένας φαίνεται πως είναι πιο ανθεκτικός και η ύπαρξή του μπορεί να είναι αίτιο δυσπαρευνίας.
Όσον αφορά τα αίτια του εν τω βάθει πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή, αυτά περιλαμβάνουν παθολογικές καταστάσεις τόσο των έσω γεννητικών οργάνων, όσο και των γειτνιαζόντων οργάνων. Έτσι, δισπαρευνία με εντοπισμό του άλγους βαθιά στη λεκάνη μπορεί να προκληθεί τόσο από φλεγμονές στα όργανα, που βρίσκονται εντός της λεκάνης, όσο και από αλλοιώσεις της ανατομίας της περιοχής.
Στον κατάλογο με τις παθολογίες, οι οποίες συνδέονται με εν τω βάθει άλγος κατά τη σεξουαλική επαφή περιλαμβάνονται η ενδομητρίωση, η γενικευμένη πυελική φλεγμονή, η πρόπτωση της μήτρας, η μήτρα η οποία βρίσκεται σε οπίσθια κλίση, τα ευμεγέθη ινομυώματα, η κυστίτιδες, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, οι αιμορροΐδες και οι κύστεις των ωοθηκών.
Ο πόνος βαθιά στη λεκάνη κατά τη σεξουαλική επαφή μπορεί να συνδυαστεί και με χειρουργικές επεμβάσεις στην περιοχή, ενώ μπορεί να είναι και αποτέλεσμα ενδεχόμενης θεραπείας για καρκίνο.
Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμηθεί και το ψυχολογικό υπόβαθρο, της δυσπαρευνίας. Έχει παρατηρηθεί πως μια εκδήλωση άγχους είναι και η ακούσια σύσπαση των μυών. Έτσι κάτω από συνθήκες συναισθηματικής πίεσης συχνά συσπώνται και οι μύες του περινέου και ο κόλπος καθιστώντας την σεξουαλική επαφή επώδυνη. Το εκδηλούμενο άγχος έχει συνήθως υποφώσκουσες ψυχολογικές αιτίες.
Είναι κατά περίπτωση δύσκολο να διερευνηθεί η σχέση, που ο ψυχολογικός παράγων έχει με την δυσπαρευνία. Αυτό συμβαίνει, διότι ενδεχόμενος πόνος κατά την έναρξη της σεξουαλικής επαφής, είναι δυνατόν να προκαλέσει στην γυναίκα το φόβο επανάληψης της οδυνηρής εμπειρίας. Έτσι η χαλάρωση κατά τη σεξουαλική επαφή καθίσταται δύσκολη, και προκαλείται με τον τρόπο αυτό περαιτέρω πόνος, εγκαθίσταται δηλαδή ένας φαύλος κύκλος. Επομένως, όπως άλλωστε συμβαίνει με οποιονδήποτε σωματικό πόνο, αναπτύσσεται η τάση αποφυγής των πράξεων, που συσχετίζονται με τον πόνο.
Πριν αποδοθεί ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή στην ψυχολογική κατάσταση της γυναίκας, είναι ανάγκη να ακολουθηθεί ένας διαγνωστικός αλγόριθμος, ώστε να διερευνηθεί η πιθανότητα σύνδεσης της δυσπαρευνίας με κάποια παθολογία. Στα πλαίσια της διερεύνησης αυτής έχει θεμελιώδη σημασία η λήψη ενός πλήρους ιατρικού ιστορικού.
Ακολουθεί μια σειρά κλινικών, εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων, η επιλογή των οποίων εξαρτάται από το ιστορικό της γυναίκας. Οι εξετάσεις αυτές αποσκοπούν στην επιβεβαίωση ή στον αποκλεισμό σωματικών αιτίων, πρόκλησης πόνου κατά τη σωματική επαφή.
Η αντιμετώπιση της δυσπαρευνίας εξαρτάται από το αίτιο, το οποίο την προκαλεί. Αν το αίτιο είναι κάποια παθολογία εφαρμόζεται το κατάλληλο θεραπευτικό πρωτόκολλο. Μπορεί η παθολογία να αντιμετωπιστεί με τη χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, ενώ υπάρχει και η πιθανότητα να χρειαστεί και χειρουργική επέμβαση.
Ειδικά σε ό,τι αφορά τον πόνο στη σεξουαλική επαφή μετά από τραυματισμό του περινέου κατά τη διάρκεια φυσιολογικού τοκετού ή μετά από χειρουργική επέμβαση, χρήσιμα μπορεί να είναι και τα λουτρά του περινέου με χλιαρό νερό καθώς και οι ασκήσεις περινέου, οι οποίες βοηθάνε στη χαλάρωση των μυών της περιοχής.
Οι ασκήσεις αυτές μπορεί να φανούν χρήσιμες και σε περιπτώσεις παθολογικής σύσπασης των μυών του περινέου, όπως στον κολεόσπασμο.
Φυσικά σε περιπτώσεις, που η δυσπαρευνία έχει και ψυχολογικό υπόβαθρο, είναι χρήσιμη και η αρωγή ειδικών επιστημόνων εξειδικευμένων στην ψυχολογική στήριξη, οι οποίοι έχουν και την εκπαίδευση να καθοδηγήσουν κατάλληλα το ζευγάρι.
Υπάρχουν όμως και μέτρα αντιμετώπισης του πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή, που μπορεί να λάβει το ίδιο το ζευγάρι. Ένα πρώτο μέτρο είναι η εναλλαγή στάσεων κατά τη σεξουαλική επαφή, ώστε να βρεθούν αυτές, στις οποίες ο πόνος αυτός μειώνεται ή εξαφανίζεται. Η διερεύνηση αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν εφαλτήριο διεύρυνσης των οριζόντων της σεξουαλικής ζωής του ζευγαριού.
Συχνά και η απλή ανθρώπινη επικοινωνία μεταξύ των συντρόφων, κατά την οποία ο καθένας εκφράζει τόσο τις προτιμήσεις του, όσο και τι προτιμά να αποφεύγει, βοηθά στη χαλάρωση.
Σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ βοηθητικό να αυξηθεί η διάρκεια των προκαταρκτικών. Με την αυξημένη διάρκεια των προκαταρκτικών είναι πιο πιθανό να επιτευχθεί επαρκής φυσική λίπανση του κόλπου. Ίσως είναι καλή πρακτική και να καθυστερείται η διείσδυση, έως ότου η διέγερση φτάσει στο μέγιστο.
Πολύ χρήσιμες στην αντιμετώπιση του πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή μπορεί να αποδειχθούν και οι διάφορες ενδοκολπικές λιπαντικές γέλες. Υπάρχουν διάφορα είδη, αλλά καλόν είναι να προτιμώνται αυτές, που έχουν σαν βάση τους το νερό, οι οποίες παρέχουν επαρκή λίπανση χωρίς ερεθισμούς, ενώ δεν καταστρέφουν και τα προφυλακτικά. Αντίθετα γέλες με βάση το πετρέλαιο αφενός μπορεί να διαβρώσουν το προφυλακτικό, αφετέρου μπορεί να προκαλέσουν ξηρότητα του κόλπου.
Η σχέση πολλών ζευγαριών λοιπόν δοκιμάζεται από τη δυσπαρευνία, αλλά με την κατάλληλη, συστηματική και εξατομικευμένη αντιμετώπιση το πρόβλημα αυτό μπορεί να ξεπεραστεί με επιτυχία.
(29).jpg)
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
E-mail: care@eleftheia.gr
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: