Γιατί αλλάζει ψυχολογία η μέλλουσα μανούλα;

Iatropedia
02 Απριλίου 2015 | 11:35

Συχνά παρουσιάζουμε την εγκυμοσύνη σαν ένα ταξίδι, μία περιπέτεια θα μπορούσε να πει κανείς. Υπάρχει η γενική αντίληψη πως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η εν αναμονή μανούλα πλέει σε πελάγη ευτυχίας ανεβασμένη σε ένα όμορφο ροζ ή γαλάζιο συννεφάκι. Στην πραγματικότητα η εγκυμοσύνη είναι μία περίοδος στη ζωή της γυναίκας, αλλά και του συντρόφου της, η οποία είναι γεμάτη από συναισθήματα ευτυχίας, τα οποία όμως συνυπάρχουν και με ψυχολογικό βάρος. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποιοι παράγοντες ενοχοποιούνται; Απαντήσεις στο επιστημονικό άρθρο που ακολουθεί.

Του Μενέλαου Κ. Λυγνού Μαιευτήρα Χειρουργού Γυναικολόγου

Οι ψυχολογικές αλλαγές της κυοφορούσας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης φαίνεται πως συνδέονται με τις βίαιες ορμονικές αλλαγές, που λαμβάνουν χώρα, αφενός και με την ψυχολογική πίεση που αυτή καθεαυτή η εγκυμοσύνη ασκεί στην κυοφορούσα αφετέρου.

Για πολλά χρόνια πολλά χρόνια επικρατούσε ο μύθος της προστατευτικής δράσης των ορμονών της εγκυμοσύνης σε ότι αφορά την ψυχολογία της γυναίκας. Εντούτοις, πλήθος μελετών κατέδειξε πως ένα ποσοστό εγκύων γυναικών, που αγγίζει το 20%, παρουσιάζει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό σημεία ψυχολογικής κόπωσης και κατάπτωσης.

Οι παράγοντες, που ασκούν πίεση στην ψυχολογία της κυοφορούσας, εξαρτώνται από το στάδιο της εγκυμοσύνης. Ήδη από τη στιγμή της επιβεβαίωσης της εγκυμοσύνης ενδεχομένως με κάποια εργαστηριακή εξέταση, αρχίζουν διάφορες αλλαγές στην ψυχολογία της γυναίκας.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου αρκετές γυναίκες εμφανίζουν απότομες μεταπτώσεις στη διάθεσή τους. Η μεταπτώσεις αυτές φαίνεται πως έχουν και ορμονικό υπόβαθρο και μπορεί να αιφνιδιάσουν τόσο την έγκυο όσο και τον σύντροφό της, αλλά και τον ευρύτερο περίγυρό της. Όμως οι μεταπτώσεις αυτές καλόν είναι σε γενικές γραμμές να αντιμετωπίζονται ως ένα φυσιολογικό φαινόμενο.

Οι επιβάρυνση της ψυχολογίας της εγκύου κατά τη διάρκεια τους πρώτου τριμήνου της εγκυμοσύνης συνδέεται και με το άγχος. Το άγχος αυτό πηγάζει σε κάποιο βαθμό από την επίγνωση του κινδύνου απώλειας του κυήματος, ο οποίος στο πρώτο τρίμηνο είναι σχετικά υψηλός.

Επίσης, ενδεχόμενες μύχιες αμφιβολίες της γυναίκας σχετικές με το κατά πόσον ήθελε πραγματικά να γίνει μητέρα, αλλά με το κατά πόσον είναι πραγματικά κατάλληλη να γίνει μητέρα επιβαρύνουν περαιτέρω την ψυχολογία της. Οι αμφιβολίες αυτές είναι συνήθως πιο έντονες στις περιπτώσεις μη προγραμματισθείσας εγκυμοσύνης.

Ιδιαίτερα γυναίκες, που είχαν προηγούμενες αποβολές ή προβλήματα υπογονιμότητας, μπορεί να μπουν σε ένα ψυχολογικό φαύλο κύκλο και οι αμφιβολίες, που ενδεχομένως έχουν σχετικά με την εγκυμοσύνη τους να τους προκαλέσουν και ενοχές. Οι ενοχές με τη σειρά τους μπορεί να ανατροφοδοτήσουν τις αμφιβολίες τους για την καταλληλότητά τους ως μέλλουσες μητέρες.

Οι γυναίκες αυτές συχνά θεωρούν πως δεν δικαιούνται να έχουν καμίαν αμφιβολία για την εγκυμοσύνη τους και φοβούνται να εκφραστούν ελεύθερα, διότι πιστεύουν πως ο περίγυρος θα τις ψέξει και θα τους υπενθυμίσει πως μόνον ευγνωμοσύνη δικαιούνται να αισθάνονται για την εγκυμοσύνη τους, η οποία με τόση προσπάθεια επετεύχθη. Οι αμφιβολίες όμως είναι ανθρώπινες, ειδικά όταν πρόκειται για ένα γεγονός, όπως η εγκυμοσύνη, το οποίο αλλάζει άρδην τη ζωή.

Επιπλέον, το άγχος και ο ψυχολογικός κάματος του πρώτου τριμήνου συχνά επιδεινώνει τα δυσάρεστα συμπτώματα του πρώτου τριμήνου της εγκυμοσύνης. Συγκεκριμένα, γυναίκες, οι οποίες εμφανίζονται πιο αγχώδεις, παρουσιάζουν συνήθως και πιο έντονα συμπτώματα ναυτίας και εμέτου κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου, ενώ και η πιθανότητα εμφάνισης υπερέμεσης κύησης είναι αυξημένη.

Μετά το τρικυμιώδες πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης ακολουθεί το σχετικά πιο ήρεμο δεύτερο τρίμηνο. Η ψυχολογία της κυοφορούσας κατά το δεύτερο τρίμηνο της κύησης παρουσιάζεται συχνά λιγότερο επιβαρυμένη σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο.

Το δεύτερο τρίμηνο είναι το στάδιο αυτό της εγκυμοσύνης κατά το οποίο αφενός ο φόβος αποβολής μειώνεται δραματικά και αφετέρου η ναυτία και οι έμετοι του πρώτου τριμήνου, πλην λίγων περιπτώσεων, σχεδόν εξαφανίζονται.

Ένα άλλο ορόσημο του δευτέρου τριμήνου είναι η εμφάνιση αισθητών εμβρυϊκών κινήσεων. Η μητέρα για πρώτη φορά «ακούει» το μωρό της. Αυτή είναι μία συγκλονιστική στιγμή, η οποία φαίνεται πως είναι καθοριστική σε ότι αφορά τη σφυρηλάτηση του δεσμού της μητέρας με το μωρό της.

Ο κατευνασμός του φόβου απώλειας του εμβρύου κατά τη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου της εγκυμοσύνης σε συνδυασμό με την αύξηση της έκκρισης κολπικών υγρών, μπορεί να αυξήσουν την ερωτική διάθεση της γυναίκας.

Στο τρίτο τρίμηνο οι όποιες αμφιβολίες, που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη έχουν στις περισσότερες περιπτώσεις λυθεί. Το έμβρυο έχει αρχίσει και αποκτά δική του αυτόνομη ταυτότητα και συχνά αντιμετωπίζεται πια σαν οιονεί μέλος της οικογένειας.

Στο στάδιο αυτό της εγκυμοσύνης συχνά επανέρχεται το άγχος, το οποίο όμως τώρα σχετίζεται με αυτήν καθεαυτήν τη διαδικασία του τοκετού. Ειδικά, αν πρόκειται για γυναίκες, που γίνονται για πρώτη φορά μητέρες η διαδικασία του τοκετού μπορεί να φαντάζει σαν κάτι το τρομακτικό. Για το λόγο αυτό είναι χρήσιμο να απευθύνουν τις ερωτήσεις τους και τις ανησυχίες τους για τη διαδικασία του τοκετού στον θεράποντα ιατρό, ώστε να καθησυχαστούν.

διαίτερη μνεία αξίζουν η γυναίκες, που κυοφορούν δίδυμα. Η δίδυμη κύηση είναι διπλή ευτυχία για τους γονείς και την ευρύτερη οικογένεια, αλλά είναι δεδομένο πως συνδέεται και με μία κάποια αύξηση της δυσκολίας κατά τον τοκετό. Οι έγκυες με δίδυμα είναι πιθανόν να εμφανίσουν αυξημένα επίπεδα άγχους, όσο πλησιάζει ο τοκετός. Η συζήτηση με το θεράποντα ιατρό και σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να κατευνάσει το άγχος τους, αφού τους δοθούν οι απαραίτητες εξηγήσεις σχετικά με τα ενδεχόμενα προβλήματα, που μπορεί να προκύψουν, αλλά και αφού τους εκτεθούν οι προβλεπόμενες λύσεις στα προβλήματα αυτά.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης συχνά η γυναίκα εμφανίζει ελλείμματα στη συγκέντρωση και στη μνήμη της. Η κατάσταση αυτή περιγράφεται στη διεθνή βιβλιογραφία με τον όρο «baby brain» (μτφ: μυαλό μωρού). Δεν υπάρχει κανένα επιστημονικό στοιχείο, το οποίο υποδηλοί πως η εγκυμοσύνη προκαλεί αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου της κυοφορούσας. Εντούτοις, η απώλεια μνήμης και συγκέντρωσης είναι ένα φαινόμενο υπαρκτό, αφού περιγράφεται από πλήθος γυναικών.

Η απώλεια μνήμης και η δυσκολία στη συγκέντρωση δεν συνδέεται σε καμία περίπτωση με κάποια έκπτωση αυτών καθεαυτών των πνευματικών λειτουργιών της γυναίκας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Φαίνεται πως οι παράγοντες, οι οποίοι υποδαυλίζουν αυτό το φαινόμενο είναι ψυχολογικοί, ενώ ίσως να παίζει ρόλο και η έλλειψη ύπνου, που συχνά αντιμετωπίζουν οι έγκυες.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι φυσικό η προσοχή και γενικότερα οι σκέψεις της εγκύου να προσανατολίζονται προς το μωρό της. Έτσι στη πραγματικότητα η διαφαινόμενη απώλεια μνήμης σχετίζεται με μία αναδιάταξη των προτεραιοτήτων της γυναίκας. Κάτι που πριν εμφανιζόταν ως σημαντικό, έχει χάσει πλέον τη σημασία του και τη θέση του έχει πάρει το μωρό, που έρχεται. Επομένως η έγκυος δικαιούται να ξεχνά κατά καιρούς και κάτι, την απασχολούν σημαντικότερα θέματα.

Ένας ακόμα εκλυτικός παράγων για το άγχος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι και η αντιμετώπιση της εγκύου από τον περίγυρο. Συχνά ο μικρόκοσμος της εγκύου κυβερνάται από τη «δικτατορία της ευτυχίας». Οι άνθρωποι, με τους οποίους η γυναίκα συναναστρέφεται, συχνά επιμένουν να τη μακαρίζουν για την ευτυχία της, που περιμένει παιδί, μέχρι σημείου να την κάνουν να αισθανθεί ενοχές για τα όποια αρνητικά συναισθήματά της, τα οποία σχετίζονται με την εγκυμοσύνη.

Η κάθε έγκυος είναι σημαντικό να καταλάβει, πως οι ανησυχίες της και οι αμφιβολίες της σχετικά με την εγκυμοσύνη της είναι απολύτως ανθρώπινες και δικαιούται να τις έχει. Με άλλα λόγια δεν είναι υποχρεωμένη να αισθάνεται ευτυχισμένη ανά πάσα στιγμή μόνο και μόνο επειδή είναι έγκυος. Μόνον αν το καταλάβει αυτό, θα μπορέσει να μιλήσει για τις ανησυχίες τις αυτές στο θεράποντα ιατρό και στους ανθρώπους, που θεωρεί δικούς της. Η έκφραση των αρνητικών αυτών συναισθημάτων είναι και η βάση της αντιμετώπισής τους.

Η εγκυμοσύνη λοιπόν είναι μία περίοδος στη ζωή της γυναίκας, η οποία είναι γεμάτη από έντονα συναισθήματα θετικά αλλά και αρνητικά. Είναι απαραίτητο η έγκυος να αισθάνεται την ασφάλεια να εκφράσει τα συναισθήματά της αυτά στους οικείους της και να ζητήσει τη στήριξή τους. Χρήσιμο είναι τέλος τις όποιες απορίες ή ανησυχίες της να τις απευθύνει και στο θεράποντα ιατρό, ο οποίος θα μπορέσει τότε να την καθοδηγήσει, να τη συμβουλέψει και να την καθησυχάσει.