Την απάντηση σε ένα μυστήριο που ταλανίζει εδώ και δεκαετίες την επιστημονική κοινότητα πιστεύουν ότι βρήκαν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ: γιατί είναι πολλαπλάσιες οι γυναίκες που παθαίνουν αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ο λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδας, έναντι των ανδρών.
Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι ένας γενικός όρος που περικλείει περισσότερες από 100 διαφορετικές παθήσεις. Το κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι προκαλούνται από τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού του ασθενούς στους υγιείς ιστούς του σώματός του.
Οι γυναίκες αποτελούν περισσότερο από το 80% των πασχόντων από αυτά τα νοσήματα. Υπολογίζεται ότι όλα μαζί προσβάλλουν το σχεδόν 10% του πληθυσμού.
Η νέα έρευνα του Στάνφορντ έδειξε ότι ένας κύριος ένοχος για τα αυτοάνοσα νοσήματα κρύβεται στο χρωμόσωμα Χ. Άνδρες και γυναίκες φέρουν σε κάθε κύτταρό τους 22 πανομοιότυπα ζεύγη χρωμοσωμάτων. Διαθέτουν όμως και ένα 23ο ζεύγος χρωμοσωμάτων το οποίο είναι διαφορετικό:
- Στις γυναίκες αποτελείται από δύο χρωμοσώματα Χ
- Στους άνδρες αποτελείται από ένα χρωμόσωμα Χ και ένα Υ, το οποίο και καθορίζει το ανδρικό φύλο
Κάθε χρωμόσωμα διαθέτει γονίδια, τα οποία όταν ενεργοποιούνται, παράγουν πρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες αυτές επιτελούν διάφορες λειτουργίες εντός των κυττάρων.
Θα περίμενε κανείς ότι εφ’ όσον οι γυναίκες διαθέτουν δύο Χ χρωμοσώματα, θα παράγουν διπλάσιες πρωτεΐνες απ’ όσες οι άνδρες. Ωστόσο τα επίπεδά τους και στα δύο φύλα είναι τα ίδια. Και αυτό, διότι το ένα χρωμόσωμα Χ των γυναικών αδρανοποιείται.
Το μόριο Xist
Την αδρανοποίηση αυτή αναλαμβάνει ένα μόριο που ονομάζεται Xist (προφέρεται «εξίστ»). Το μόριο αυτό υπάρχει μόνο στις γυναίκες. Εκατοντάδες κόπιες του μορίου τυλίγονται γύρω από το ένα χρωμόσωμα Χ και το απομονώνουν, αδρανοποιώντας το πλήρως, αναφέρουν οι New York Times.
Η αδρανοποίησή του έχει καθοριστική σημασία για την υγεία της γυναίκας. Εάν διαφύγει έστω και ένα γονίδιο από τον έλεγχο του μορίου Xist, θα παραχθεί μεγαλύτερη ποσότητα από την πρωτεΐνη που αυτό κωδικοποιεί. Μερικές από τις πρωτεΐνες αυτές, όμως, είναι τοξικές και οι συνέπειες θα είναι ολέθριες.
Οι ερευνητές του Στάνφορντ, όμως, ανακάλυψαν ότι καθώς το μόριο Xist αδρανοποιεί το ένα χρωμόσωμα Χ, παράγονται περίεργα σύμπλοκα μορίων που «μπερδεύουν» το ανοσοποιητικό σύστημα. Μάλιστα, με το Xist ενώνονται απ’ ευθείας ή εμμέσως περισσότερες από 100 πρωτεΐνες, πολλές εκ των οποίων σχετίζονται με αυτοάνοσα νοσήματα.
Νέα έρευνα
Οι ερευνητές θέλησαν να εξακριβώσουν εάν η ύπαρξη του Xist πυροδοτεί τα αυτοάνοσα νοσήματα. Τα ευρήματά τους δημοσιεύονται στην ιατρική επιθεώρηση Cell.
Όπως εξηγούν, μελέτησαν ένα είδος ποντικιών στο οποίο τα θηλυκά διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν σοβαρό λύκο. Αντιθέτως, τα αρσενικά δεν αναπτύσσουν ποτέ σοβαρές μορφές της νόσου.
Οι ερευνητές τροποποίησαν γενετικά ορισμένα αρσενικά ποντίκια ώστε να αρχίσουν να παράγουν κι αυτά το μόριο Xist. «Μόλις τα ποντίκια αυτά άρχισαν να το εκφράζουν (παράγουν), απέκτησαν πολύ σοβαρότερα επίπεδα της αυτοάνοσης πάθησης», δήλωσε o επιβλέπων ερευνητής Dr. Howard Chang, καθηγητής Γενετικής & Έρευνας του Καρκίνου στο Στάνφορντ.
Στη συνέχεια της έρευνάς τους, οι επιστήμονες ανέλυσαν δείγματα αίματος από ανθρώπους με λύκο ή δερματομυοσίτιδα, μία άλλη αυτοάνοση πάθηση. Οι ασθενείς είχαν στο αίμα τους υψηλά επίπεδα αντισωμάτων έναντι των πρωτεϊνών που σχετίζονται με το μόριο Xist.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα ευρήματά τους εξηγούν σε μεγάλο βαθμό, αλλά όχι εξ ολοκλήρου το μυστήριο. Και αυτό διότι μερικά αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ο διαβήτης τύπου 1, είναι συχνότερα στους άνδρες.
Αν όμως τα ευρήματά τους επαληθευτούν σε μεγαλύτερες μελέτες, είναι πιθανό να οδηγήσουν στην ανάπτυξη νέων θεραπειών που θα στοχεύουν ειδικά αυτό το μόριο και όχι γενικώς το ανοσοποιητικό.
Φωτογραφία: iStock