Ένα εμφύτευμα για το γλαύκωμα, που τοποθετείται μέσα στο μάτι και απελευθερώνει σταθερή ποσότητα αντιγλαυκωματικού φαρμάκου, μπορεί να μειώνει την ενδοφθάλμια πίεση και να διατηρεί αναλλοίωτη την όραση για δύο έως τρία χρόνια, αναφέρουν επιστήμονες από τις ΗΠΑ.
Το εμφύτευμα είναι βιοδιασπώμενο και απελευθερώνει την φαρμακευτική ουσία βιματοπρόστη (bimatoprost). Η ουσία αυτή είναι μία προσταγλανδίνη και περιέχεται σε αντιγλαυκωματικά κολλύρια τα οποία κυκλοφορούν και στη χώρα μας. Απαιτεί καθημερινή ενστάλαξη στα μάτια των ασθενών και δρα ως ισχυρός οφθαλμικός υποτασικός παράγοντας.
Η εταιρεία που την είχε αρχικά αναπτύξει, κατόρθωσε να την εντάξει και στο ειδικό νανο-εμφύτευμα, το οποίο έχει ήδη εγκριθεί στις ΗΠΑ. Η έγκριση αφορά τη μείωση της οφθαλμικής πίεσης σε ασθενείς:
- Με γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας ή
- Με οφθαλμική υπέρταση
«Με τον όρο γλαύκωμα, αναφερόμαστε σε μια ομάδα οφθαλμικών παθήσεων με κοινό χαρακτηριστικό την προοδευτική βλάβη του οπτικού νεύρου. Η πιο συνηθισμένη αιτία που προκαλεί τη βλάβη αυτή είναι η αυξημένη πίεση του οφθαλμού (ενδοφθάλμια πίεση)», λέει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Το γλαύκωμα αρχικά συνοδεύεται από μείωση της περιφερικής όρασης, την οποία συχνά οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται παρά μόνον όταν έχει γίνει σημαντική. Εφόσον δεν διαγνωσθεί και δεν θεραπευθεί εγκαίρως, μπορεί να προκαλέσει καταστροφική βλάβη του οπτικού νεύρου, οδηγώντας τελικά στην ολική τύφλωση.
Συχνή νόσος
Το γλαύκωμα προσβάλλει το 3-4% των ατόμων ηλικίας 40-80 ετών σε όλο τον κόσμο. Η πιο συχνή μορφή του είναι το γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας. Κατ’ αυτό, αποφράσσεται με την πάροδο του χρόνου η αποχετευτική οδός των υγρών του ματιού, με συνέπεια την σταδιακή αύξηση της πίεσης μέσα στο μάτι.
Ο αριθμός των πασχόντων από πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας υπολογίζεται σε 57,5 εκατομμύρια παγκοσμίως. Στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι ζουν πάνω από 7,8 εκατομμύρια ασθενείς, με τη συνολική επίπτωση να εκτιμάται στο 2,5% επί του γενικού πληθυσμού.
Στις ομάδες υψηλού κινδύνου για γλαύκωμα ανήκουν:
- Τα άτομα άνω των 60 ετών
- Όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου
- Οι μακροχρόνιοι χρήστες στεροειδών φαρμάκων
- Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη
- Όσοι έχουν υψηλή μυωπία
- Οι ασθενείς με υπέρταση
- Τα άτομα με λεπτούς κερατοειδείς χιτώνες (πάχος κάτω από 5 mm στο κέντρο)
- Όσοι έχουν ιστορικό τραυματισμού στο μάτι
Χαμηλή συμμόρφωση στα κολλύρια
Η πιο συχνή θεραπεία για το γλαύκωμα είναι η συντηρητική, δηλαδή η χρήση τοπικών φαρμάκων (οφθαλμικές σταγόνες ή κολλύρια) που μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση. Πρώτη επιλογή, κατά τον κ. Κανελλόπουλο, είναι οι προσταγλανδίνες επειδή:
- Έχουν μεγάλη ικανότητα μείωσης της ενδοφθάλμιας πίεσης
- Μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο μία φορά την ημέρα, συνήθως το βράδυ
Δυστυχώς, όμως, η συμμόρφωση στην καθημερινή θεραπεία είναι χαμηλή. Σημαντικό ποσοστό των ασθενών που χρησιμοποιούν κολλύρια, δεν καταφέρνουν να τα βάζουν καθημερινά, εξηγεί ο ειδικός. Επιπλέον, τα κολλύρια προκαλούν τοξικότητα και χρόνιο ερεθισμό σε μεγάλο ποσοστό των ασθενών. Η ενδοφθάλμια ένθεση του νανο-εμφυτεύματος 2-3 φορές το χρόνο, παρακάμπτει αυτούς τους σκοπέλους.
«Η συμμόρφωση πάντοτε αποτελούσε μεγάλη πρόκληση στη θεραπεία και διαχείριση των πασχόντων από γλαύκωμα», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Η ελλιπής συμμόρφωση στις τοπικές θεραπείες αναφέρεται σε ποσοστό έως και 80% των ασθενών. Οι ασθενείς αυτοί αναφέρουν ότι ξεχνούν να τις εφαρμόσουν ή ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αυτοχορήγηση ή την τήρηση του προγράμματος. Δυστυχώς, η έλλειψη αυτή σχετίζεται με ταχύτερη εξέλιξη της νόσου και επιδείνωση της όρασης. Έτσι γεννήθηκε η ανάγκη για ανάπτυξη συστημάτων παρατεταμένης αποδέσμευσης (διοχέτευσης) υποτασικών παραγόντων σε συγκεκριμένα σημεία των οφθαλμών».
Τι είναι το νέο εμφύτευμα
Το νέο εμφύτευμα έχει μήκος περίπου 1 χιλιοστό και διάμετρο 0,2 χιλιοστά. Τοποθετείται με έγχυση στον πρόσθιο θάλαμο του ματιού. Πρόκειται για έναν χώρο γεμάτο με υγρό (λέγεται υδατοειδές υγρό), ο οποίος βρίσκεται στο εσωτερικό του ματιού, μεταξύ του κερατοειδούς χιτώνα και της ίριδας.
Η τοποθέτηση γίνεται με τοπική αναισθησία. Μόλις τοποθετηθεί το εμφύτευμα, οι πόροι του γεμίζουν με υδατοειδές υγρό και αρχίζει η αποδέσμευση της βιματοπρόστης.
Μέσα σε τρεις-τέσσερις μήνες έχει αποδεσμευτεί το μεγαλύτερο τμήμα του φαρμάκου και το εμφύτευμα έχει διασπαστεί σε σχεδόν μη ανιχνεύσιμα επίπεδα. Ωστόσο η δράση του συνεχίζεται για μεγάλο ακόμα χρονικό διάστημα.
«Νεότερα δεδομένα που παρουσιάσθηκαν στο πρόσφατο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ακαδημίας Οφθαλμολογίας (ΑΑΟ 2021) έδειξαν κατ’ αρχάς ότι μετά από τρία διαδοχικά εμφυτεύματα, με χρονική απόσταση τεσσάρων μηνών το ένα από το άλλο, η διάμεση ενδοφθάλμια πίεση παρουσίασε πολύ σημαντική μείωση», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος. «Η αρχική τιμή της ήταν κατά μέσο όρο 23-24 mmHg πριν το πρώτο εμφύτευμα. Έφτασε στο 16-17 mmHg μετά το τρίτο εμφύτευμα, όταν φυσιολογικές θεωρούνται οι τιμές κάτω από 21 mmHg».
Η διάρκεια της μείωσης
Στη μελέτη συμμετέχουν 200 πάσχοντες από γλαύκωμα. Παρότι το τρίτο εμφύτευμα διασπάστηκε πριν περάσει ο πρώτος χρόνος θεραπείας:
- Περισσότερο από το 25% των συμμετεχόντων (54 από τους 200) δεν χρειάστηκαν συμπληρωματική θεραπεία με οφθαλμικές σταγόνες επί δύο χρόνια
- Άλλοι δύο στους δέκα (18 από τους 200) παρέμειναν χωρίς θεραπεία για πάνω από τρία χρόνια μετά το τελευταίο εμφύτευμα
- Επιπλέον 69 συμμετέχοντες δεν έχουν χρειαστεί ακόμα συμπληρωματική θεραπεία.
Όλοι αυτοί οι ασθενείς, εξ άλλου, έχουν σταθερό οπτικό πεδίο, σύμφωνα με τους ελέγχους που έγιναν στη διάρκεια αυτών των δύο-τριών ετών.
Που μπορεί να οφείλεται το όφελος
«Εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με γλαύκωμα, το οποίο αποτελεί κύρια αιτία απώλειας της όρασης. Χρειαζόμαστε νέες θεραπευτικές επιλογές για να βοηθήσουμε ουσιαστικότερα τους ασθενείς μας», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Τα νέα ευρήματα υποδηλώνουν ότι μετά την τρίτη θεραπεία με την εμφυτευόμενη βιματοπρόστη οι ασθενείς μπορεί να έχουν σταθερή μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης για περισσότερο από δύο χρόνια (μερικοί και για περισσότερο από τρία χρόνια), χωρίς να χρειασθούν πρόσθετη θεραπεία και διατηρώντας σταθερό το οπτικό πεδίο τους».
Η παρατεταμένη δράση του φαρμάκου στην ενδοφθάλμια πίεση μπορεί να οφείλεται στην αναδιαμόρφωση των ιστών στην αποχετευτική οδό των οφθαλμών, εκτιμά ο ειδικός. Ωστόσο αυτό είναι κάτι που πρέπει να επιβεβαιωθεί σε περαιτέρω μελέτες. Άλλες μελέτες θα εξετάσουν, τέλος:
- Πόση είναι η μέγιστη διάρκεια του εμφυτεύματος στην ενδοφθάλμια πίεση
- Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την διάρκεια της ανταπόκρισης του οργανισμού σε αυτό.
Φωτογραφία: iStock