Οι ουρολοιμώξεις αποτελούν την πιο συχνή λοίμωξη στις γυναίκες, καθώς προσβάλλουν μία στις δύο εξ αυτών τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Ωστόσο στο 30% των ασθενών οι ουρολοιμώξεις είναι επαναλαμβανόμενες, καθώς εκδηλώνονται τρεις ή περισσότερες φορές τον χρόνο.
Η ουρολοίμωξη αναπτύσσεται όταν εισέρχονται στο ουροποιητικό παθογόνοι μικροοργανισμοί, οι πιο συχνοί εκ των οποίων είναι:
- Το κολοβακτηρίδιο
- Ο σταφυλόκοκκος
- Ο πρωτέας
Η είσοδος των μικροβίων γίνεται μέσω της ουρήθρας, η οποία στις γυναίκες είναι πιο μικρή από την ανδρική. Βρίσκεται επίσης πολύ κοντά στον κόλπο και κοντά στον πρωκτό. Το επακόλουθο είναι να ευνοείται η μεταφορά σε αυτήν των μικροβίων που φυσιολογικά υπάρχουν σε αυτές τις περιοχές και έτσι να είναι συχνότερες οι ουρολοιμώξεις στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες.
Όταν εισέλθουν τα παθογόνα στο ουροποιητικό, εγκαθίστανται και αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται, προκαλώντας φλεγμονή. Αυτή μπορεί να εκδηλωθεί είτε ως λοίμωξη της ουροδόχου κύστης (κυστίτιδα) είτε ως λοίμωξη των νεφρών (πυελονεφρίτιδα). Η πυελονεφρίτιδα είναι μια σοβαρή κατάσταση η οποία απαιτεί αμέσως νοσηλεία.
Όπως εξηγεί ο χειρουργός-ουρολόγος κ. Δημήτριος Παπαδόπουλος, διευθυντής ουρολόγος στο Metropolitan Hospital, το 10% όλων των ουρολοιμώξεων οφείλονται σε υποτροπή. Επιπλέον, το 20% των γυναικών με κυστίτιδα έχουν ουσιαστικά επαναλαμβανόμενες (ή υποτροπιάζουσες) ουρολοιμώξεις.
Οι ουρολοιμώξεις είναι πολύ ενοχλητικές και επηρεάζουν κάθε πτυχής της ζωής των ασθενών. Δυστυχώς αφορούν όλες τις γυναίκες, σε όλες τις περιόδους της ζωής τους. Από την εφηβεία ή και νωρίτερα ακόμα (ως κυστίτιδα), περιεμμηνοπαυσικά, αλλά και πολύ μετά την εμμηνόπαυση, τα κρούσματα των επαναλαμβανομένων ουρολοιμώξεων είναι πάρα πολλά.
Παράγοντες κινδύνου
Οι παράγοντες που ευνοούν τον μηχανισμό εγκατάστασης και πολλαπλασιασμού των μικροβίων που προκαλούν ουρολοιμώξεις είναι πολλοί και συμπεριλαμβάνουν:
- Συχνές σεξουαλικές επαφές (περισσότερες από 3 φορές την εβδομάδα Αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης της ουρήθρας εκ μεταφοράς μικροβίων από τις παρακείμενες ανατομικές περιοχές. Ο κίνδυνος αυτός τριπλασιάζεται πριν την εμμηνόπαυση
- Χρήση σπερματοκτόνων. Διαταράσσουν τη φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου προς όφελος των παθογόνων που προκαλούν ουρολοιμώξεις
- Ύπαρξη νέων ή πολλών ερωτικών συντρόφων
- Ιστορικό ουρολοίμωξης πριν από την ηλικία των 15 ετών
- Αλλαγές που οφείλονται στην εμμηνόπαυση (μείωση των ορμονών, εξασθένηση του πυελικού εδάφους). Τα μειωμένα οιστρογόνα έχουν ως συνέπεια εξασθένηση των αμυντικών μηχανισμών του οργανισμού και ελάττωση της προστασίας έναντι των μικροβίων. Η εξασθένηση του πυελικού εδάφους έχει ως συνέπεια απώλεια (διαφυγή) ούρων ή πρόπτωση της ουροδόχου κύστης
Σε μικρό ποσοστό γυναικών, αιτία για τις επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις μπορεί να είναι:
- Η εγκυμοσύνη
- Εγχειρήσεις σε ουροδόχο κύστη ή νεφρούς
- Ανατομικές ανωμαλίες του ουροποιογεννητικού συστήματος
- Μειωμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος (π.χ. λόγω χημειοθεραπείας ή HIV/AIDS λοίμωξης.
Συμπτώματα και διάγνωση
Στα συμπτώματα που προκαλούν οι ουρολοιμώξεις και συνήθως συνυπάρχουν συμπεριλαμβάνονται:
- Συχνουρία
- Δυσουρία (δυσκολία στην έξοδο των ούρων που συνοδεύεται πολλές φορές από πόνο)
- Αίσθημα καύσου («κάψιμο») κατά την ούρηση
- Πόνος χαμηλά στην κοιλιά
- Ακράτεια ούρων
- Επιτακτική ανάγκη για ούρηση
- Συχνή νυχτερινή ούρηση (συχνουρία)
- Αιματουρία (αίμα στα ούρα που τους δίνει μια ροζ απόχρωση)
- Θολά και δύσοσμα ούρα
- Πυρετός (συνήθως σημαίνει ότι η μόλυνση έχει προχωρήσει στους νεφρούς και χρειάζεται αμέσως αντιμετώπιση).
«Η διάγνωση γίνεται από τον ουρολόγο με τη βοήθεια γενικής εξέτασης αίματος και καλλιέργειας ούρων», εξηγεί ο κ. Παπαδόπουλος. «Η καλλιέργεια θα εντοπίσει το μικρόβιο που προκάλεσε τη λοίμωξη, ούτως ώστε να επιλεγεί το κατάλληλο αντιβιοτικό για την καταπολέμησή του».
Σε περίπτωση που οι ουρολοιμώξεις είναι επαναλαμβανόμενες, απαιτούνται επιπλέον εξετάσεις όπως:
- Υπερηχογράφημα νεφρών και κύστης
- Πυελογραφία ή αξονική τομογραφία
- Κυστεοσκόπηση
Με τις εξετάσεις αυτές θα διαπιστωθεί εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στο ουροποιητικό σύστημα. Μπορεί ακόμα να χρειασθούν «και μοριακές εξετάσεις ή άλλες τεχνικές ανίχνευσης των μικροβίων που δεν ανιχνεύονται από την καλλιέργεια ούρων», επισημαίνει ο ιατρός.
Πώς να προφυλαχτείτε
Οι «συνήθεις ύποπτοι» που πολλοί πιστεύουν ότι προκαλούν τις επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις (δηλαδή ο δείκτης μάζας σώματος, ο τρόπος σκουπίσματος μετά την κένωση, η συστηματική χρήση ταμπόν), δεν έχει αποδειχτεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο υποτροπής. Ούτε έχει αποδειχθεί ότι δρουν προληπτικά το ζεστό μπάνιο, το ντους, η αύξηση των προσλαμβανόμενων υγρών και η χρήση βαμβακερών εσωρούχων.
Ορισμένες ενέργειες, όμως, μπορεί να βοηθήσουν τις γυναίκες. Αυτές είναι οι εξής, αναφέρει ο κ. Παπαδόπουλος:
- Η λήψη αντιβιοτικού μετά τη σεξουαλική επαφή
- Η ούρηση πριν και μετά τη σεξουαλική επαφή
- Η χρήση λιπαντικού κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής (και περισσότερο κατά την περιεμμηνοπαυσική περίοδο)
- Η αποφυγή της χρήσης διαφράγματος
- Η ούρηση πριν από τον βραδινό ύπνο
- Η αποφυγή της ούρησης στη θάλασσα
- Το πλύσιμο της ευαίσθητης περιοχής με κρύο νερό
- Η καλή ενυδάτωση του οργανισμού
- Η ούρηση σε τακτά χρονικά διαστήματα (να αποφεύγετε να μένετε με γεμάτη την ουροδόχο κύστη για μεγάλο χρονικό διάστημα)
Σε περίπτωση ύπαρξης ακράτειας ή κυστεοκήλης, δραστηριότητες κατά τα άλλα ωφέλιμες για τον οργανισμό (π.χ. παρατεταμένο περπάτημα), μπορεί να αποτελέσουν επιβαρυντικούς παράγοντες για τις επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις.
«Μετά την εμμηνόπαυση χρειάζεται ενίσχυση του ατροφικού κολπικού βλεννογόνου και σε κάποιες περιπτώσεις απαιτείται χημειοπροφύλαξη: τριπλό σχήμα αγωγής/προστασίας ουροποιητικού-εντέρου-κόλπου και ενδοκυστική έγχυση υαλουρονικού νατρίου», λέει ο κ. Παπαδόπουλος. «Στις περιπτώσεις, τέλος, που υποτροπιάζουσες/επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις οφείλονται σε οργανικό ή ανατομικό αίτιο, αντιμετωπίζονται με ένα συνήθως απλό χειρουργείο».
Φωτογραφία: iStock