Η εξέλιξη της χειρουργικής στον καρκίνο του μαστού

Γράφει ο Χρήστος Αιμ. Σπανόπουλος, MD, Phd, Χειρουργός Μαστού Μαστολόγος

Η εξέλιξη της χειρουργικής στον καρκίνο του μαστού από τη μαστεκτομή έως σήμερα, αφήνει ανοιχτή την πιθανότητα, σε μερικά χρόνια από τώρα να μην χειρουργούμε καθόλου τον καρκίνο μαστού, αλλά ίσως να παρακεντούμε μόνο τον όγκο και τη μασχάλη. Με αυτόν τον τρόπο, θα έχουμε όλες τις εργαστηριακές πληροφορίες για τον τύπο του όγκου και την επέκτασή του. Έπειτα θα καταστρέφουμε ή θα αφαιρούμε τον όγκο χρησιμοποιώντας ραδιοκύματα, διαθερμία, υπερήχους ή άλλη ακτινοβολία με τη βοήθεια εξωτερικού βραχίονα που θα εισάγεται στο μαστό από μία οπή 1-2 εκατοστών και θα ακουμπά τον όγκο. Η τεχνική αυτή δεν αποτελεί σενάριο επιστημονικής φαντασίας ! Ήδη γίνονται κλινικές μελέτες για κάθε επιμέρους στάδιο της ανωτέρω διαδικασίας.

Από την ολική μαστεκτομή έως το Φρουρό Λεμφαδένα

Το 1894 ο χειρουργός Hallsted, που θεωρείται πατέρας της χειρουργικής μαστού, εκτελούσε ριζικές επεμβάσεις ολικής μαστεκτομής με αφαίρεση θωρακικών μυών και όλων των λεμφαδένων της σύστοιχης μασχάλης. Από το 1945 εφαρμοζόταν και πάλι η μαστεκτομή, διατηρώντας όμως τους μύες του θώρακα. Το 1975 ο Veronese έφερε τη τμηματεκτομή, αφαιρώντας το ένα τέταρτο του μαστού, όπου υπήρχε η βλάβη. Σήμερα θεωρείται ασφαλές να γίνει μόνο ογκεκτομή, δηλαδή αφαίρεση του όγκου, διηθητικού ή μη, και να ακολουθήσει ογκοπλαστική, την οποία εισήγαγε ο Klough. Η ογκοπλαστική, δηλαδή η χειρουργική μορφοποίηση του μαστού στοχεύσει στο βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα μετά το χειρουργείο.

Αντίστοιχα, στη μασχάλη, ενώ παλαιότερα αφαιρούσαμε όλους τους λεμφαδένες, τώρα πια, στα περισσότερα περιστατικά, βγάζουμε μόνο τον πρώτο λεμφαδένα από τον οποίον αρχίζουν τα λεμφαγγεία της μασχάλης. Ο Λεμφαδένας Φρουρός, όπως αποκαλείται, εντοπίζεται, ελέγχεται και εάν είναι αρνητικός, δεν χρειάζεται να αφαιρεθούν οι υπόλοιποι λεμφαδένες. Τον τελευταίο χρόνο, ακόμα και στην περίπτωση όπου δύο Φρουροί Λεμφαδένες εμφανίζουν αλλοιώσεις, δεν αφαιρούμε τους υπόλοιπους.

Η διάδοση του μηνύματος της Πρόληψης

Η διάδοση του μηνύματος της πρόληψης, οι εκστρατείες για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου μαστού και η κοινωνική ευαισθητοποίηση συντέλεσαν σε αυτή την εξέλιξη. Χάρη στο ηχηρό μήνυμα, πως η πρόληψη σώζει ζωές οι γυναίκες ενημερώθηκαν και σήμερα ελέγχονται τακτικά στο μαστό. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να ανιχνεύουμε μικρότερους και πιο «πρώιμους» όγκους, που μπορούν να αντιμετωπιστούν με πολύ καλά αποτελέσματα για τις γυναίκες. Εκτός από την Επιστημονική Κοινότητα, τους διάφορους Συλλόγους Γυναικών και τις καμπάνιες κοινωνικής ευθύνης μεγάλων εταιρειών, η συλλογική συνείδηση και η ευαισθητοποίηση προήλθε και από την Τέχνη, τα ΜΜΕ, ακόμη και τα τηλεοπτικά προϊόντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αμερικανική τηλεοπτική σειρά Sex and the City, όπου μια από τις πρωταγωνίστρια, η Samantha Jones διαγιγνώσκεται με καρκίνο μαστού. Μετά την προβολή αυτής της σεζόν, αμέσως τριπλασιάσθηκαν οι γυναίκες που έκαναν μαστογραφία. Το ίδιο συνέβη και με τη δημοσιότητα που πήρε το θέμα υγείας της ηθοποιού Angelina Jolie.

Η εξέλιξη της απεικόνισης και η πρόοδος της επιστήμης

Παράλληλα με την ευαισθητοποίηση των γυναικών στο θέμα της πρόληψης, εξελίχθηκε σημαντικά και η επιστήμη, η τεχνολογία και η έρευνα γύρω από το μαστό. Με τις συνεχώς εξελισσόμενες απεικονιστικές μεθόδους, με τη σημερινή ψηφιακή μαστογραφία, το υπερηχογράφημα μαστών, τη μαγνητική τομογραφία και τις υπόλοιπες απεικονιστικές μεθόδους, οι ακτινολόγοι μάς παρέχουν πληροφορίες για την πρώιμη διάγνωση, εντόπιση και επέκταση του όγκου .

Με την πρόοδο της επιστήμης και την καλύτερη γνώση της βιολογίας των όγκων, οι παθολογοανατόμοι εξετάζουν πλήρως τον όγκο, έχοντας μόνο ένα μικρό τμήμα αυτού. Βρίσκονται τώρα όγκοι μικροί, συχνά μη διηθητικοί, πολλές φορές μη ψηλαφητοί και ως εκ τούτου εντοπισμένοι μόνο στο μαστό.

Παλιότερα, υπήρχε η πεποίθηση ότι για να είναι ασφαλής η εκτομή του όγκου, έπρεπε ο όγκος να απέχει 1-2 εκατοστά από το πλησιέστερο άκρο του αφαιρούμενου τμήματος του μαστού. Σήμερα για όγκους διηθητικούς, το όριο ασφαλούς εκτομής είναι 1 ( μάλιστα 1 μόνο) κύτταρο και για μη διηθητικούς όγκους είναι λίγα χιλιοστά. Έτσι μπορούμε να αφαιρέσουμε λιγότερο τμήμα μαστού.

Με αυτές τις γνώσεις έχει αλλάξει η χειρουργική του μαστού . Έχει αναπτυχθεί η ογκοπλαστική. Χρησιμοποιώντας τεχνικές πλαστικής χειρουργικής γίνονται οι τομές στο μαστό, είτε στη θηλή είτε στις φυσικές πτυχές του μαστού. Επιτυγχάνεται η αφαίρεση του όγκου, σε υγιή όρια και μαζί με μορφοποίηση του μαστού έχουμε ένα αισθητικά αποδεκτό αποτέλεσμα.

Οι μελέτες για παρακέντηση του όγκου και της μασχάλης, καταστροφής τοπικής ή αφαίρεσης του όγκου με μηχάνημα και καμίας άλλης χειρουργικής παρέμβασης συνεχίζονται. Αναμένουμε σε βάθος χρόνου να φανεί, πόσο μπορεί αυτά να εφαρμοσθούν στην πραγματικότητα και να εξελιχθεί τόσο πολύ η χειρουργική στο μαστό, ώστε να ο θρίαμβός της θα είναι να “αυτοκαταργηθεί”.