Ενώ εμείς ήμασταν απασχολημένοι με την πανδημία που προκάλεσε ο κορωνοϊός, τα πτηνά και τα θηλαστικά του πλανήτη βρίσκονταν (και εξακολουθούν να είναι) αντιμέτωπα με μία άλλη πανδημία: την γρίπη των πτηνών Η5Ν1.
Η νόσος «απειλεί την ύπαρξη της βιοποικιλότητας του κόσμου», προειδοποίησε σε ανακοίνωσή του ο Dr. Christian Walzer, εκτελεστικός διευθυντής Υγείας της Εταιρείας Προστασίας της Άγριας Ζωής (WCS) και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κτηνιατρικής της Βιέννης.
Όπως εξήγησε, η γρίπη των πτηνών έχει μολύνει περισσότερα από 150 είδη άγριων και οικόσιτων πτηνών σε όλο τον κόσμο, καθώς και δεκάδες είδη θηλαστικών. «Είναι η χειρότερη επιδημία που έχει καταγραφεί στον κόσμο. Έχει σκοτώσει εκατοντάδες εκατομμύρια πτηνά από τότε που πρωτοεμφανίστηκε σε οικόσιτα υδρόβια πτηνά στην Κίνα το 1996», πρόσθεσε.
Η νόσος είναι ιδιαιτέρως μεταδοτική, τόσο μέσω αερομεταφερόμενων σταγονιδίων όσο και από τις ακαθαρσίες των πτηνών. Η κλιματική αλλαγή την επιδεινώνει, επειδή τα άγρια πτηνά προσαρμόζουν την μετανάστευσή τους στις καιρικές συνθήκες.
Όσο περισσότερο μεταδίδεται, όμως, τόσο περισσότερο μεταλλάσσεται. Και όσο περισσότερο μεταλλάσσεται, τόσο περισσότερο εξαπλώνεται. Πλέον έχει διασκορπιστεί σε όλο τον πλανήτη, φθάνοντας τους τελευταίους μήνες στο τελευταίο αλώβητο τμήμα του: την Ανταρκτική.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Βρετανία ανιχνεύθηκε την διετία 2021-2023 και στα 77 είδη θαλάσσιων πτηνών που αναπαράγονται στα εδάφη της. Πρώτα μολύνθηκαν οι μεγάλοι σκούα (ένα χαρακτηριστικό είδος γλάρων), σύμφωνα με την Βασιλική Εταιρεία Προστασίας των Πτηνών (RSPB).
Μέσα σε ένα χρόνο είχε εξαπλωθεί σε δεκάδες άλλες θαλασσοπούλια, αλλά και στις μαύρες χήνες, τους κύκνους, τις πάπιες και τα αρπακτικά πτηνά.
Και τα θηλαστικά
Πλέον, η γρίπη των πτηνών έχει εδραιωθεί και στα θηλαστικά και διασπείρεται γρήγορα. Αλεπούδες, πούμα, νυφίτσες, μαύρες και καφέ αρκούδες στη Βόρεια Αμερική είναι μερικά από αυτά, κατά τον Dr. Walzer. Προσφάτως βρέθηκε και πολική αρκούδα θετική στον ιό Η5Ν1 που προκαλεί γρίπη των πτηνών. Είναι ο πρώτος θάνατος από τη νόσο που έχει ποτέ καταγραφεί στο συγκεκριμένο είδος.
Η νόσος έχει επίσης σκοτώσει εκατοντάδες απειλούμενες φώκιες, ενώ κρούσματα έχουν επιβεβαιωθεί μέχρι και σε εκτρεφόμενα βιζόν σε Ισπανία και Φινλανδία. Το τελευταίο θεωρείται πολύ επικίνδυνο, λόγω των συνθηκών εκτροφής τους. Συνήθως διατηρούνται σε βρώμικες, υπερπλήρεις και ανθυγιεινές συνθήκες, οι οποίες παρέχουν άφθονες ευκαιρίες για μετάλλαξη των ιών.
Η επικίνδυνη γρίπη των πτηνών εξαπλώνεται πλέον στον παγκόσμιο νότο, όπου την μετέφεραν μολυσμένα αποδημητικά θαλασσοπούλια. Περισσότερο από το 95% των νεογνών του θαλάσσιου ελέφαντα του νοτίου ημισφαιρίου πέθαναν εξαιτίας της στις ακτές της Παταγονίας στα τέλη του 2023, είπε ο Dr. Walzer.
Είναι η πρώτη φορά που καταγράφεται μαζική απώλεια θαλασσίων ελεφάντων στην περιοχή από οποιαδήποτε αιτία τον τελευταίο μισό αιώνα. Και αυτό τη στιγμή που μόλις την προηγούμενη χρονιά (το 2022) είχαν γεννηθεί και απογαλακτίσθηκαν επιτυχώς σχεδόν 18.000 ζώα.
Πόσο κινδυνεύει ο άνθρωπος
Ο κίνδυνος που αντιπροσωπεύει αυτή τη στιγμή η γρίπη των πτηνών για τον άνθρωπο θεωρείται χαμηλός. Είναι, όμως, υπαρκτός. Επιδημίες στα ζώα καταγράφονται παντού γύρω μας, ακόμα και σε φάρμες πουλερικών στην Ευρώπη και στα Βαλκάνια.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει ήδη ζητήσει από τις υγειονομικές Αρχές σε όλο τον κόσμο να προετοιμασθούν για το ενδεχόμενο να περάσει ο ιός Η5Ν1 στον άνθρωπο, επισήμανε ο Dr. Walzer.
«Στην πανδημία που προκάλεσε ο κορωνοϊός, ο βασικός αναπαραγωγικός αριθμός R που δείχνει πόσοι άνθρωποι μολύνονταν από κάθε ασθενή, κυμαινόταν από 1,5 έως 7», εξήγησε. «Η γρίπη των πτηνών Η5Ν1 έχει αυτή τη στιγμή R ίσο με 100 στα πτηνά».
Ένα εξαιρετικά μεταδοτικό νέο παθογόνο, όπως ο ιός Η5Ν1 που μπορεί δυνητικά να εξαφανίσει ολόκληρα είδη, προφανώς μπορεί να απειλήσει τη σταθερότητα των ανθρώπινων πληθυσμών και κοινωνιών. Για το λόγο αυτό, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να διαφυλαχθεί η υγεία των ανθρώπων, των κατοικίδιων και της ήμερης και άγριας πανίδας.
«Είναι επιτακτική ανάγκη η συνεργασία όλων για να παρακολουθούμε τις νεότερες μεταλλάξεις που δημιουργεί η γρίπη των πτηνών και να αναπτύξουμε εμβόλια που θα προστατεύουν τους ανθρώπους. Είναι ο μόνος τρόπος για να αποφύγουμε μία νέα πανδημία», υπογράμμισε ο ο Dr. Walzer. «Ήδη βλέπουμε στην άγρια ζωή το τίμημα της αδράνειας. Καθώς προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους λαβωμένους πληθυσμούς των ζώων να αναρρώσουν, πρέπει να παραμείνουμε σε επαγρύπνηση για να μην περάσει αυτό το θανατηφόρο παθογόνο στους ανθρώπους».
Φωτογραφία: iStock