Η ινσουλίνη με απλά λόγια. Τι πρέπει να γνωρίζουν οι διαβητικοί

Του Ηλία Σιακαβέλλα

παθολόγου

Η θεραπεία με ινσουλίνη είναι κατάλληλη και για τον τύπο 1 (τ.1) και για τον τύπο 2 (τ.2) διαβήτη. Η απόλυτη έλλειψη της φυσικώς παραγόμενης ινσουλίνης στο σώμα μας, η οποία συμβαίνει στον τ.1 θεραπεύεται επιτυχώς μόνο με τη συνεχή χρήση ινσουλίνης και μάλιστα είτε με τη μορφή πολλαπλών ενέσεων την ημέρα είτε με την τοποθέτηση κάτω από το δέρμα συσκευής συνεχούς έγχυσής της (αντλία ινσουλίνης).

Τα πράγματα στον τ.2 είναι λιγότερα ξεκάθαρα. Κι ο λόγος είναι ότι τα άτομα με τ.2 βρίσκονται χρονικώς ανάμεσα στο να έχουν κυρίως αντίσταση των κυττάρων τους στη δράση της ινσουλίνης που παράγει το πάγκρεάς τους και λιγότερο έλλειψή της και στο να έχουν κυρίως έλλειψή της και αντίσταση στη δράση της. Ωστόσο, η ινσουλινοθεραπεία είναι απαραίτητη στον τ. 2 σε:

– ασθενείς που δεν ελέγχουν επαρκώς το σάκχαρό τους με τις μέγιστες δόσεις αντιδιαβητικών χαπιών ή/και ενέσιμων φαρμάκων (τα λεγόμενα ινκρετινομιμητικά)

– διαβητικούς που θα χειρουργηθούν

– ασθενείς που δεν αντέχουν λόγω παρενεργειών τα αντιδιαβητικά χάπια ή/και τα ενέσιμα

– ασθενείς με σημαντικό πρόβλημα νεφρών ή ήπατος ή με αλλεργίες, ώστε να εμποδίζεται η χρήση αντιδιαβητικών χαπιών ή/και ενέσιμων φαρμάκων

– διαβητικές γυναίκες που σχεδιάζουν να μείνουν ή είναι ήδη έγκυες

– διαβητικούς που εισάγονται στο νοσοκομείο

Ινσουλίνη επίσης, θα ξεκινήσουν οι διαβητικοί τ.2, οι οποίοι

– δεν μπορούν να ελέγξουν το σάκχαρό τους μόνο με δίαιτα και άσκηση

– έχουν πολλά συμπτώματα αρρύθμιστου διαβήτη με πολύ ψηλό σάκχαρο >250mg/dL

– πρωτοδιαγνώστηκαν με διαβήτη με πολύ ψηλό σάκχαρο

– έχουν εξελισσόμενες μικροαγγειακές βλάβες εξαιτίας του διαβήτη (καταστροφή της όρασης, των νεύρων, των νεφρών)

Η κυρίως χρησιμοποιούμενη ινσουλίνη σήμερα είναι εκείνη που παράγεται με την τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA. Παράγεται σε ουσιαστικώς απεριόριστες ποσότητες με τη μέγιστη καθαρότητα είτε με την ακριβώς ίδια σειρά αμινοξέων όπως και η παραγόμενη από το πάγκρεας είτε ως «ανθρώπινα ανάλογα» όπου η σειρά των αμινοξέων αλλάζεται με σκοπό να επιτευχθούν τα επιθυμητά φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά της (πότε ξεκινά να δρα, πότε κορυφώνει την δράση της, πόσο διαρκεί, πότε εξαντλείται). Ευνόητο βέβαια, ότι αφού φτιάχνεται από αμινοξέα, η ινσουλίνη δεν είναι ούτε λίπος ούτε υδατάνθρακας, αλλά πρωτεΐνη. Γι’ αυτό και δεν φτιάχνεται σε χάπι αφού το στομάχι τη διασπά αμέσως πριν μπει στην αιματική κυκλοφορία.

Σε φυσιολογικά άτομα υπάρχει μια συνεχής χαμηλή παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας μεταξύ των γευμάτων, αρκετής όμως, ώστε ν’ αναστείλει την υπερπαραγωγή σακχάρου και κετονικών σωμάτων από το ήπαρ (τοξικές οργανικές ενώσεις που προέρχονται από την καύση του λίπους στα κύτταρα του ήπατος και απελευθερώνονται στα ούρα και στο αίμα). Αυτή η παραγωγή ινσουλίνης μεταξύ των γευμάτων, αλλά και κατά τη διάρκεια της νύχτας, αναφέρεται ως «βασική έκκριση ινσουλίνης».

Τρώγοντας αυξάνει σε πολλαπλάσια επίπεδα η παραγωγή ινσουλίνης, ώστε να εμποδιστεί το σάκχαρο να φτάσει σε βλαπτικά επίπεδα στο αίμα, προάγοντας και την κατακράτηση από τον οργανισμό θρεπτικών συστατικών ως αποθήκες ενέργειας. Αυτή παραγωγή λέγεται «μεταγευματική παραγωγή ινσουλίνης».

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

1. Ανάλογα ινσουλίνης

Σχεδιάστηκαν για να μιμηθούν την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας κατά τη διάρκεια ενός γεύματος. Η γρήγορη έναρξη της δράσης τους βελτιώνει την ικανότητα του διαβητικού να προσαρμόσει τη δόση ακριβώς στους υδατάνθρακες που περιέχει το γεύμα του κι έτσι να είναι σίγουρο ότι ινσουλίνη κι υδατάνθρακες θα φτάσουν στο αίμα την ίδια χρονική στιγμή. Η ένεσή τους δεν πρέπει να γίνεται περισσότερο από 15΄ πριν την έναρξη του γεύματος ή σε άτομα που δεν μπορεί να προβλεφθεί η κατανάλωση υδατανθράκων κάθε φορά (παιδιά και ηλικιωμένοι) να γίνει έως και 20΄ μετά την έναρξη του γεύματος. Η σύντομη διάρκεια δράσης τους μπορεί να οδηγήσει σε ψηλό σάκχαρο πριν το επόμενο γεύμα αν ο ασθενής δεν λαμβάνει κάποια στιγμή του 24ώρου και μια βασική δόση ενδιάμεσης ή βραδείας δράσης ινσουλίνη. Όμως, κάνουν λιγότερες μεταγευματικές υπογλυκαιμίες συγκρινόμενες με τις ταχείας δράσης ινσουλίνες

2. Ταχείας δράσης ινσουλίνη

Παρότι σχεδιάστηκαν για να συμπίπτει τροφή και ινσουλίνη στα γεύματα -η ένεση πρέπει να γίνεται 30-45΄ πριν το γεύμα- η σχετικώς αργότερη έναρξη της δράσης τους από εκείνη των αναλόγων ινσουλίνης προκαλεί ένα διαρκέστερο και λιγότερο προβλέψιμο διάστημα χρονικής καθυστέρησης (=ο χρόνος ανάμεσα την ένεση και στη μείωση του σακχάρου στο αίμα). Ασχέτως αυτών, μπορεί να δοθεί ως μέρος ενός σχήματος πολλαπλών ημερήσιων δόσεων ινσουλίνης:

– σε ασθενείς που παίρνουν και ανάλογα ινσουλίνης κι έτσι να υπάρχει ένα είδος «γέφυρας» μεταξύ των γευμάτων αφού διαρκεί λίγο περισσότερο από τα ανάλογα ινσουλίνης, π.χ. η ένεση πριν το πρόγευμα ενός αναλόγου δεν θα καλύψει την άνοδο του σακχάρου από το δεκατιανό γεύμα

αφού διαρκεί έως κι 6 ώρες μπορεί να συνεισφέρει στη διατήρηση καλού σακχάρου μεταξύ των γευμάτων συνδυαζόμενη με μια ένεση ενδιάμεσης ή βραδείας δράσης ινσουλίνη

όταν ένα γεύμα πλούσιο σε λίπος καθυστερεί την είσοδο στο αίμα των υδατανθράκων που περιέχονται στο ίδιο γεύμα, προσθέτοντας ή αντικαθιστώντας μερικές μονάδες αναλόγου ινσουλίνης με την ταχεία, θα βοηθήσει στο να υπάρχει αρκετή ινσουλίνη στο αίμα όταν θα εισέλθουν σ’ αυτό οι υ/α.

– σε ασθενείς που έχουν για λόγους άλλης παθολογίας καθυστερημένο άδειασμα του στομάχου προς το λεπτό έντερο.

3. Ενδιάμεσης δράσης ινσουλίνη

Σε διαβητικούς τ.1 που κάνουν πολλές ενέσεις ινσουλίνης και το σάκχαρο τους δεν ρυθμίζεται, λόγω εντονότερης αύξησης της αυξητικής ορμόνης κατά τη διάρκεια του νυκτερινού ύπνου και της εξασθένησης της δραστικότητας της βραδινής ένεσης ινσουλίνης, υπάρχει αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης αλλά κι έλλειψη ινσουλίνης νωρίς το πρωί (4:00 – 8:00 π.μ.). Αυτή εκδηλώνεται με αύξηση του πρωινού σακχάρου νηστείας. Το φαινόμενο αυτό καλείται «φαινόμενο της αυγής». Έρχεται λοιπόν αυτός εδώ ο τύπος ινσουλίνης και χορηγούμενος πριν το βραδινό ύπνο (όχι πριν το βραδινό γεύμα) καλύπτει αυτό το υψηλό πρωινό σάκχαρο. Επίσης, δίνοντάς τη και το πρωί πριν το πρόγευμα, κρατάει χαμηλά το σάκχαρο μέχρι το κυρίως μεσημεριανό γεύμα, ενώ καλύπτει κάπως και το απογευματινό μικρογεύμα.

4. Βραδείας (αλλά επί μακρόν) δράσης ινσουλίνη

Πρόκειται για τις λεγόμενες βασικές ινσουλίνες αφού παρέχουν μια επίπεδη σταθερή δράση επί περίπου 24 ώρες στους περισσοτέρους ασθενείς. Δεν μπορούν ν’ αναμιχθούν με άλλο τύπο ινσουλίνης στην ίδια σύριγγα και δίνονται μια φορά την ημέρα. Σπανίως, υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών που ρυθμίζονται καλύτερα με τη δόση διαιρεμένη σε πρωινή και βραδυνή ένεση, αλλά δεν είναι ο κανόνας. Συχνά συγχρησιμοποιείται σε ασθενείς με διαβήτη τ.2 που λαμβάνουν και αντιδιαβητικά χάπια ή σε κάποιο σχήμα μαζί με τα ανάλογα ινσουλίνης.

Τέλος, αξίζει ν’ αναφέρω 2-3 πράγματα ακόμη για την ενέσιμη ινσουλίνη. Στην πραγματικότητα η απορρόφηση τής κάθε ένεσης από τον οργανισμό μπορεί να κυμαίνεται από 20-40% από μέρα σε μέρα (!) στον ίδιο ασθενή εξαιτίας τοπικών αντιδράσεων στο σημείο της ένεσης, αναλόγως με το βάθος που γίνεται η ένεση, τη ροή αίματος σε κάθε σημείο ή με το αν υπάρχει οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο της ένεσης. Επίσης, σε βάθος εβδομάδων ή μηνών μπορεί να συμβούν αλλαγές στην ευαισθησία του οργανισμού στην ενέσιμη ινσουλίνη γι’ αυτό, το ημερολόγιο με τις τακτικές μετρήσεις του ασθενούς είναι το όπλο και για εκείνον/η και για τον γιατρό, για να επιτευχθεί η άριστη ρύθμιση που είναι:

– πριν τα γεύματα: σάκχαρο 70-130mg/dL (έγκυες 60-99)

– πριν τον ύπνο: 100-140mg/dL (έγκυες 60-99)

– 1-2 ώρες μετά το γεύμα: κάτω από 180mg/dL (έγκυες 100-129)

Ηλίας Κ. Σιακαβέλλας

Παθολόγος

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Η προληπτική ιατρική σώζει ζωές. Δείτε ανά ηλικία τις απαραίτητες εξετάσεις

Νυκτουρία: η ανάγκη για συνεχή ούρηση το βράδυ. Πως αντιμετωπίζεται;

Αξονική στεφανιογραφία: μια στεφανιογραφία αναίμακτη και χωρίς καθετηριασμό

Τι είναι η οστεοπόρωση και πως την προλαμβάνουμε;

Τα πάντα για τον διαβήτη. Πότε κινδυνεύουμε;

6 μύθοι και πραγματικότητες για τη στυτική δυσλειτουργία

Ποια πρέπει να είναι η περίμετρος της κοιλιάς ενός ενήλικα;