Οι ορμόνες μου ‘τρελάθηκαν»! Τι φταίει;

Του Μενέλαου Κ. Λυγνού Μαιευτήρα Χειρουργού Γυναικολόγου

Με τον όρο Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο (στα Αγγλικά Premenstrual Syndrome – P.M.S.) αναφερόμαστε σε ένα σύνολο τόσο ψυχολογικών, όσο και σωματικών συμπτωμάτων, τα οποία εμφανίζονται μέχρι και δύο εβδομάδες πριν από την έμμηνο ρύση. Υπάρχει η εκτίμηση πως συμπτώματα του συνδρόμου αυτού εμφανίζουν μέχρι και το 80% των γυναικών, οι οποίες έχουν περίοδο.

Οι εναλλαγές της διάθεσης, που ακολουθούν τις φάσεις του εμμηνορρυσιακού κύκλου είναι ένα φαινόμενο, που είχε ήδη καταγραφεί από την εποχή των Αρχαίων Ελλήνων. Εντούτοις, ως ξεχωριστή κλινική οντότητα, περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1931, ενώ ο όρος «προεμμηνορροϊκό σύνδρομο» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1953

Η διάγνωση του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου είναι δυσχερής εξαιτίας του μεγάλου εύρους των συμπτωμάτων, που το χαρακτηρίζουν. Έχουν αναφερθεί περισσότερα από 100 διαφορετικά συμπτώματα σχετιζόμενα με το προεμμηνοροϊκό σύνδρομο.

Μερικά από τα συχνότερα σωματικά συμπτώματα, που χαρακτηρίζουν το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο είναι:

Ο τυμπανισμός (το φούσκωμα στην κοιλιά)

Η κεφαλαλγία

Μαστοδυνία (πόνος στους μαστούς)

Μυαλγίες και Αρθραλγίες

Καταβολή (αίσθημα κόπωσης)

Έξαρση της ακμής

Ναυτία

Αύξηση του σωματικού βάρους μέχρι και κατά ένα κιλό, συνδεόμενη με κατακράτηση υγρών

Μερικά από τα συχνότερα συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα, που χαρακτηρίζουν το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο είναι:

Ένταση και άγχος

Καταθλιπτική διάθεση

Απότομες αλλαγές της ψυχικής διάθεσης

Αϋπνία

Απότομη έναρξη κλάματος

Τάση προς κοινωνική απομόνωση

Μείωση γενετήσιας ορμής (μειωμένη λίμπιντο)

Μειωμένη αυτοεκτίμηση

Δυσκολίες συγκέντρωσης

Αλλαγές στην όρεξη (επιθυμία για συγκεκριμένες τροφές – «λιγούρες»)

Όταν τα συμπτώματα του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου εμφανίζονται με ιδιαίτερη σφοδρότητα, τότε μιλάμε για τη λεγόμενη Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή (Premenstrual Dysphoric Disorder – P.M.D.D.), η οποία εμφανίζεται σε ποσοστό, που κυμαίνεται από το 3% μέχρι το 8% των γυναικών αναπαραγωγική ηλικίας.

Οι γυναίκες, που πάσχουν από αυτήν τη διαταραχή περιγράφουν αισθήματα ακραίας απελπισίας και βαθιάς κατάθλιψης. Επίσης παρουσιάζουν ακραία ευερεθιστότητα και επεισόδια θυμού. Η αυτοεκτίμησή τους είναι εξαιρετικά χαμηλή και απέχουν από τις συνήθεις ασχολίες τους, ενώ κοιμούνται πολύ λιγότερο ή και πολύ περισσότερο από συνήθως. Τέλος είναι δυνατόν να εμφανίσουν και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Η Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή προκαλεί σοβαρή αναστάτωση στη ζωή της γυναίκας και του περίγυρού της, ενώ μπορεί να υποκρύπτει και ψυχιατρικά προβλήματα.

Τα αίτια του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου δεν έχουν διασαφηνισθεί και υπάρχουν διάφοροι παράγοντες, που μπορεί να συμμετέχουν στην εμφάνισή του.

Υπάρχει η πιθανότητα, η εμφάνιση των συμπτωμάτων του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου να συνδέεται με τις κυκλικές μεταβολές στο αίμα της γυναίκας των επιπέδων των ορμονών, που ευθύνονται για αυτόν καθεαυτόν τον εμμηνορρυσιακό κύκλο.

Η άποψη αυτή φαίνεται να ενισχύεται από την εξαφάνιση των συμπτωμάτων του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου κατά την εμμηνόπαυση ή την εγκυμοσύνη, οπότε και η διακύμανση των επιπέδων των ορμονών αυτών σταματά.

Για την εμφάνιση του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου έχει ενοχοποιηθεί και η Σεροτονίνη. Η Σεροτονίνη ανήκει στην κατηγορία των ουσιών, που ονομάζονται Νευροδιαβιβαστές, η κύρια λειτουργία των οποίων είναι να «διαβιβάζουν» νευρικά ερεθίσματα μεταξύ των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου.

Η έλλειψη Σεροτονίνης φαίνεται πως είναι αίτιο του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου.

Το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο μπορεί να είναι και έκφραση υποφώσκουσας και μη διαγεγνωσμένης κατάθλιψης. Η κατάθλιψη, όπως άλλωστε και το άγχος δεν φαίνονται ικανά από μόνα τους να προκαλέσουν συμπτώματα Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου, αλλά μπορούν να προκαλέσουν επιδείνωση των συμπτωμάτων αυτών.

Επαρκώς τεκμηριωμένη είναι η σχέση της εμφάνισης Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου με ελλείψεις στη διατροφή. Διατροφή, που παρουσιάζει ελλείψεις σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, όπως είναι το μαγνήσιο και το ασβέστιο, συνδέεται με την εμφάνιση συμπτωμάτων Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου.

Αντίθετα, η υπερβολική κατανάλωση τροφών, που περιέχουν μεγάλες ποσότητες αλατιού, επιτείνει την κατακράτηση υγρών, ενώ η κατανάλωση καφέ και οινοπνευματοδών ποτών επιδεινώνει τις απότομες αλλαγές ψυχικής διάθεσης.

Η εμφάνιση συμπτωματολογίας, που συνδέεται με το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο είναι συνυφασμένη με την παχυσαρκία και το κάπνισμα. Βάσει στοιχείων επιστημονικών ερευνών, γυναίκες με Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) ίσο ή μεγαλύτερο του 30, έχουν σχεδόν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο σε σχέση με γυναίκες με φυσιολογικό σωματικό βάρος. Αντίστοιχα, οι καπνίζουσες είναι δύο φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν έντονα συμπτώματα, που συνδέονται με το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο.

Επομένως οι γυναίκες, που πάσχουν από Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο και καπνίζουν, θα πρέπει καταρχήν να κόψουν το κάπνισμα, ενώ θα πρέπει να μεριμνήσουν και για τη διατήρηση του σωματικού τους βάρους όσο πιο κοντά γίνεται στα φυσιολογικά για το σωματότυπό τους επίπεδα.

Προκειμένου να αποφευχθούν οι «λιγούρες», οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε πρόσληψη βάρους καλό θα ήταν να προτιμώνται τα μικρά και συχνά γεύματα. Μία καλή τακτική θα ήταν, τουλάχιστον κατά τις ημέρες πριν από την περίοδο, οπότε και τα συμπτώματα είναι και πιο έντονα, να προσπαθούν να καταναλώνουν 4 με 6 μικρά γεύματα ημερησίως. Εξάλλου, η κατανάλωση μικρών τακτικών γευμάτων περιορίζει τον τυμπανισμό και τα φουσκώματα.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην σωστή ενυδάτωση. Η ανάγκες βέβαια του οργανισμού σε νερό μεταβάλλονται ανάλογα με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος και με τη φυσική άσκηση. Η αφυδάτωση μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση των πονοκεφάλων και του αισθήματος κόπωσης, που συχνά εμφανίζονται στα πλαίσια του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου.

Με δεδομένο πως το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο έχει συνδεθεί και με την έλλειψη ασβεστίου, καλόν είναι στη δίαιτα να ενσωματώνονται ασβεστούχες τροφές. Τέτοιες τροφές είναι το γάλα και τα γαλακτοκομικά. Σε μερικές περιπτώσεις οι γυναίκες επωφελούνται και από την πρόσληψη συμπληρωμάτων ασβεστίου.

Στα πλαίσια της αντιμετώπισης της συμπτωματολογίας του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου συνιστάται και η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών καθώς και προϊόντα ολικής αλέσεως. Οι τροφές αυτές είναι πλούσιες σε σύμπλοκους υδατάνθρακες, η κατανάλωση των οποίων βοηθά στην αποφυγή της υπογλυκαιμίας, και βιταμίνες.

Η κατανάλωση καφέ και οινοπνευματωδών ποτών μπορεί επιτείνει τις διαταραχές στη διάθεση και καλόν είναι να αποφεύγονται τουλάχιστον την περίοδο κατά την οποία τα συμπτώματα είναι έντονα. Άλλες τροφές, που καλόν είναι να αποφεύγονται είναι αυτές, που περιέχουν μεγάλες ποσότητες αλατιού, όπως είναι τα πατατάκια και οι τροφές σε κονσέρβα.

Ευεργετική επίδραση στις γυναίκες, που πάσχουν από Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο έχει και η γυμναστική. Γενικά στόχος είναι οι περίπου δύο ώρες εβδομαδιαίως ήπιας αεροβικής άσκησης, όπως είναι το κολύμπι, το ποδήλατο ή το περπάτημα. Επίσης ασκήσεις μυϊκής χαλάρωσης, όπως είναι οι pilates ή η yoga φαίνεται πως μπορεί να βοηθήσουν μερικές γυναίκες.

Μία καλή συμβουλή θα ήταν η γυναίκες, που εμφανίζουν συμπτώματα Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου, να κρατούν ένα ημερολόγιο των συμπτωμάτων αυτών. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουν να εντοπίσουν τους «εκλυτικούς παράγοντες» των συμπτωμάτων αυτών. Θα μπορέσουν δηλαδή να εντοπίσουν πότε και υπό ποιές συνθήκες εμφανίζονται τα συμπτώματα. Έτσι θα είναι σε θέση να αναπτύξουν στρατηγικές, ώστε να περιοριστή η επιρροή των καταστάσεων αυτών στη ζωή τους.

Στα πλαίσια της αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου χρήσιμη είναι σε μερικές περιπτώσεις και η χορήγηση κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. Φάρμακα που μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων αυτών είναι τα απλά παυσίπονα καθώς και τα αντισυλληπτικά.

Σε σοβαρές περιπτώσεις όμως είναι δυνατόν να χορηγηθούν, στα πλαίσια της προσπάθειας ελέγχου των συμπτωμάτων και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Τα αντικαταθλιπτικά συνήθως χορηγούνται σε καθημερινή βάση, μερικές γυναίκες όμως μπορεί να επωφεληθούν και από τη χορήγησή τους μόνο κατά το δεύτερο ήμισυ του κύκλου.

Το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο είναι μία κατάσταση, που συχνά αντιμετωπίζεται με κάποια διάθεση αστεϊσμού. Εντούτοις τα συμπτώματά του μπορεί να δυσχεραίνουν πραγματικά τη ζωή της γυναίκας και δεν πρέπει να υποτιμάται σαν νοσολογική οντότητα.

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD

ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ

Master of Science University College London

Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

http://www.eleftheia.gr/

E-mail: care@eleftheia.gr

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Εξωσωματική: Πόσο κινδυνεύουν οι γυναίκες από τις ορμόνες;