Η παχυσαρκία έχει πάνω από 100 πιθανές αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Τι σκέφτεστε μόλις ακούσετε τη λέξη «παχυσαρκία»; Το πιθανότερο είναι κάτι που δεν θα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, καθώς η πλειονότητα εξ ημών πιστεύει ότι είναι απόρροια της λαιμαργίας και της αδιαφορίας για την υγεία. Η πραγματικότητα όμως δεν θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετική από αυτό.

«Η παχυσαρκία είναι μία ασθένεια, κατά την οποία η παθολογική συσσώρευση σωματικού λίπους προκαλεί προβλήματα υγείας», λέει η Dr. Leslie Heinberg, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Case Western Reserve, στο Οχάιο. «Η πιο συχνή λανθασμένη αντίληψη γι’ αυτήν είναι ότι αποτελεί διαταραχή του τρόπου ζωής. Ότι δηλαδή οι πάσχοντες παχαίνουν λόγω κακής διατροφής ή καθιστικής ζωής. Η παχυσαρκία είναι πολύ πιο πολύπλοκη από αυτό και οφείλεται σε συνδυασμό πολλών παραγόντων».

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 2010, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) και η Αμερικανική Ιατρική Εταιρεία (ΑΜΑ) την έχουν αναγνωρίσει επισήμως ως χρόνια νόσο. Τονίζουν επίσης ότι προκαλεί πολλές λειτουργικές αλλαγές που απαιτούν συνδυασμό θεραπειών και προληπτικών παρεμβάσεων.

Ο ΔΜΣ και το σωματικό λίπος

Η παχυσαρκία είθισται να αξιολογείται με τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ). Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται πολύ εύκολα. Δεν έχετε παρά να διαιρέσετε το βάρος σας (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους σας (σε μέτρα). Αν λ.χ. ζυγίζετε 75 κιλά και έχετε ύψος 1,65 μέτρα, κάνετε τη διαίρεση 75 διά 2,7225 (προκύπτει από το 1,65 επί 1,65).

Όταν το αποτέλεσμα της διαίρεσης (πηλίκο) είναι πάνω από 30, σημαίνει ότι είστε παχύσαρκοι. Αν είναι πάνω από 40, σημαίνει ότι έχετε νοσογόνο (ή κακοήθη) παχυσαρκία. Φυσιολογικές είναι οι τιμές του κάτω από 18,5 έως 24,9. Τέλος, οι τιμές από 25 έως 29,9 σημαίνουν υπέρβαρο άτομο.

Ωστόσο, πιο σημαντικό από τον ΔΜΣ είναι:

• Το ποσοστό του σωματικού λίπους έναντι της μυϊκής μάζας στο σώμα σας
• Τα σημεία όπου συσσωρεύεται το σωματικό λίπος

«Η συσσώρευση στην κοιλιά (κοιλιακή παχυσαρκία) είναι η πιο επικίνδυνη απ’ όλες», τονίζει η Dr. Heinberg, η οποία είναι επίσης διευθύντρια του Τμήματος Συμπεριφορικής Ιατρικής στο Βαριατρικό & Μεταβολικό Ινστιτούτο της Cleveland Clinic.

Οι αιτίες της παχυσαρκίας

Που οφείλεται λοιπόν η παχυσαρκία; Οι παράγοντες που ακολουθούν παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξή της, απαντά η ειδικός.

• Τρώτε περισσότερες θερμίδες απ’ όσες καίτε. Όταν κάποιος προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες απ’ όσες καταναλώνει ο οργανισμός του με τη φυσική δραστηριότητα, το σωματικό του βάρος αυξάνεται. Ποια είναι η λύση; Μικρότερες μερίδες και περισσότερη κίνηση.
• Το περιβάλλον σας. Αν δεν έχετε εύκολη πρόσβαση σε φρούτα και λαχανικά, δύσκολα θα κάνετε υγιεινές επιλογές. Αν στη γειτονιά σας δεν έχει ωραία πάρκα, χώρους περιπάτου ή φθηνά γυμναστήρια, δύσκολα θα γυμνασθείτε. Ακόμα και οι διαφημίσεις πρόχειρων φαγητών μπορεί να σας επηρεάζουν αρνητικά.
• Τα  γονίδιά σας. Ορισμένα γονίδια επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αυξάνεται το σωματικό βάρος. Άλλα αυξάνουν τον κίνδυνο παχυσαρκίας. Και ορισμένα, συμβάλλουν σε αυτήν, διεγείροντας το αίσθημα της πείνας και οδηγώντας στην πολυφαγία.
• Ορισμένα προβλήματα υγείας. Ορισμένες ορμονικές παθήσεις μπορεί να οδηγήσουν στην παχυσαρκία. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, ο υποθυρεοειδισμός και το σύνδρομο Cushing.
• Ορισμένα φάρμακα. Ορισμένα φάρμακα επίσης μπορεί να προκαλέσουν σημαντική αύξηση του σωματικού βάρους. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη), αντικαταθλιπτικά, αντιεπιληπτικά φάρμακα και ορμονικές θεραπείες.

«Συνολικά έχουν εντοπιστεί πάνω από 100 πιθανές αιτίες ή παράγοντες κινδύνου για παχυσαρκία. Μερικές σχετίζονται με το περιβάλλον όπου ζούμε και μεγαλώνουμε (ακόμα και ο πολεοδομικός σχεδιασμός παίζει ρόλο). Άλλες σχετίζονται με τον ίδιο τον οργανισμό. Μέχρι και η χλωρίδα του εντέρου (το μικροβίωμα) έχει αντίκτυπο στο σωματικό βάρος. Το ίδιο και οι ορμόνες του εντέρου και του θυρεοειδούς που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό μας», επισημαίνει η Dr. Heinberg.

Οι θεραπευτικές επιλογές

Δεδομένου ότι είναι πολυπαραγοντική νόσος, η θεραπεία της επίσης πρέπει να είναι συνδυαστική. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, που εστιάζουν στη διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα, σε συνδυασμό με συμπεριφορική υποστήριξη μπορεί να βοηθήσουν τους ασθενείς. Ωστόσο υπάρχουν και σημαντικές οι ιατρικές παρεμβάσεις.

«Ορισμένα συνταγογραφούμενα φάρμακα μπορεί να συμβάλλουν στην απώλεια βάρους. Το ίδιο και προγράμματα διαίτης υπό ιατρική παρακολούθηση», τονίζει η ειδικός. «Αντίστοιχα, οι ενδοσκοπικές και βαριατρικές χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντική απώλεια βάρους, αλλά συνιστώνται στα πιο σοβαρά περιστατικά ή σε όσους έχουν συνοδά προβλήματα υγείας».

Φωτογραφία: iStock