Η πιο θανατηφόρος λοίμωξη στον κόσμο, που κοστίζει ετησίως πάνω από 1,3 εκατομμύρια ζωές, δεν μεταδίδεται μόνο με τον βήχα, το φτάρνισμα ή την ομιλία, όπως πίστευαν έως τώρα οι επιστήμονες. Νέες μελέτες αποκαλύπτουν ότι η φυματίωση μπορεί να μεταδοθεί και με την απλή ανάσα – ακόμα και από ανθρώπους που βγαίνουν αρνητικοί στο πιο συχνό τεστ γι’ αυτήν!
Τα ευρήματα αυτά πιθανώς εξηγούν γιατί παρά την τεράστια, παγκόσμια προσπάθεια που καταβάλλεται, η φυματίωση δεν εκριζώνεται, λένε οι ερευνητές.
Η νόσος αποτελούσε την πιο συχνή λοίμωξη παγκοσμίως πολύ πριν εμφανιστεί η COVID-19 (και θα ξαναγίνει, τώρα που υποχωρεί η πανδημία). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι το 2022 νόσησαν 10,6 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Έχασαν επίσης τη ζωής τους περισσότεροι από 1,3 εκατομμύρια ασθενείς.
Τα κρούσματα αναφέρθηκαν σε όλες τις χώρες του κόσμου. Στην Ελλάδα, λ.χ., δηλώθηκαν 320 περιστατικά. Αντιστοιχούν σε 3,06 κρούσματα ανά 100.000 κατοίκους.
Όπως αναφέρει ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), η φυματίωση μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο με την εισπνοή σταγονιδίων που περιέχουν μυκοβακτηρίδιο. Το παθογόνο αυτό είναι το βακτήριο που προκαλεί τη νόσο.
«Τα άτομα με πνευμονική φυματίωση αποβάλλουν πολύ μικρά τέτοια σταγονίδια με τον βήχα, το φτάρνισμα και τη δυνατή ομιλία», εξηγεί. «Τα άτομα αυτά μεταδίδουν συνήθως τη νόσο στους ανθρώπους που είναι σε επαφή μαζί τους αρκετές ώρες κάθε μέρα. Αυτοί μπορεί να είναι η οικογένεια, οι φίλοι ή οι συνάδελφοί τους στη δουλειά».
Ωστόσο επιστήμονες από το Πανεπιστημιακό Ιατρικό Κέντρο (UMC) του Άμστερνταμ ανακάλυψαν πως το 80% των ασθενών δεν έχουν επίμονο βήχα που θεωρείται το κύριο σύμπτωμά της.
Επιπλέον, το μυκοβακτηρίδιο υπάρχει στον εκπνεόμενο αέρα του 90% των ασθενών με πιθανή φυματίωση. Μάλιστα το εντόπισαν ακόμα και σε ανθρώπους που είχαν βγει αρνητικοί στο καθιερωμένο τεστ πτυέλων.
Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι οι ασθενείς μπορεί άθελά τους να μεταδίδουν το βακτήριο πριν καλά-καλά διαγνωστούν οι ίδιοι.
Η πρώτη μελέτη
Η πρώτη μελέτη δημοσιεύεται στην ιατρική επιθεώρηση Lancet Infectious Diseases. Οι ερευνητές ανέλυσαν συνδυαστικά τα δεδομένα από 12 προγενέστερες μελέτες, με περισσότερους από 620.000 ασθενείς από Ασία και Αφρική.
Όπως διαπίστωσαν, το 82,8% των φυματικών ασθενών δεν είχαν επίμονο βήχα, ενώ το 62,5% δεν είχε καθόλου βήχα. Σαν να μην έφτανε αυτό, πάνω από ένας στους τέσσερις ασθενείς (το σχεδόν 28%) δεν είχαν κανένα σύμπτωμα ύποπτο για φυματίωση.
«Τα ευρήματα αυτά υποδεικνύουν το πιθανό λόγο για τον οποίο, παρά τις τεράστιες προσπάθειες…. η επίπτωση της φυματίωσης μετά βίας μειώνεται σε Ασία και Αφρική», δήλωσε ο επιβλέπων ερευνητής Dr. Frank Cobelens, καθηγητής Παγκόσμιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ.
Όπως εξήγησε, ο επίμονος βήχας αποτελεί συχνά την πρώτη ένδειξη της νόσου. Αν όμως το 80% των ασθενών δεν τον έχουν, τότε η διάγνωση θα καθυστερήσει. Αυτό «πιθανώς θα γίνει αφού μεταδώσουν τη νόσο σε πολλά άλλα άτομα», πρόσθεσε.
Η δεύτερη μελέτη
Στη δεύτερη μελέτη, επιστήμονες από το UMC του Άμστερνταμ και το Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν, στη Νότιο Αφρική, μελέτησαν 102 ασθενείς με ενδεχόμενη φυματίωση. Οι 52 είχαν θετικό αποτέλεσμα στο καθιερωμένο τεστ πτυέλων που ανιχνεύει γρήγορα τη νόσο. Άλλοι 20 ήταν αρνητικοί. Και οι 30 δεν είχαν διαγνωστεί.
Με μεγάλη τους έκπληξη οι επιστήμονες εντόπισαν το μυκοβακτηρίδιο στον εκπνεόμενο αέρα του 90% των συμμετεχόντων! Με άλλα λόγια, υπήρχε στην ανάσα ακόμα και ανθρώπων που είχαν αρνητική διάγνωση, δηλαδή δεν έπασχαν από ενεργό φυματίωση.
Οι εκπλήξεις, όμως, δεν τελείωσαν εδώ. Η ίδια μελέτη έδειξε πως το 30% των ασθενών που ολοκλήρωσαν την αντιφυματική θεραπεία, εξακολουθούσαν να έχουν το βακτήριο στην ανάσα τους.
Τα ευρήματα αυτά δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS). Οι ερευνητές λένε πως εφ’ όσον ένας άνθρωπος φέρει το μυκοβακτηρίδιο στην αναπνευστική οδό του, ενδέχεται και να το μεταδίδει.
Τι σημαίνουν στην πράξη
Επομένως, «τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι υπάρχει πολύ μεγαλύτερο εύρος ανθρώπων που μεταδίδουν τη φυματίωση απ’ ό,τι γνωρίζαμε έως πρότινος. Αυτό έχει σημαντικό αντίκτυπο για τις παρεμβάσεις προστασίας της δημόσιας υγείας, που αποσκοπούν στην διακοπή της μετάδοσης», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Dr. Benjamin Patterson, υποψήφιος διδάκτωρ Παγκόσμιας Υγείας στο UMC του Άμστερνταμ.
«Η μελέτη αυτή μάλλον καταρρίπτει όσα ξέραμε για τη μετάδοση της φυματίωσης», σχολίασε ο Dr. Cobelens. «Νομίζαμε ότι τη νόσο μεταδίδουν μόνο όσοι έχουν ενεργή νόσο. Η μελέτη αυτή, όμως, δείχνει πως την μεταδίδουν και συμπτωματικοί άνθρωποι που βγαίνουν αρνητικοί στα τεστ».
Η μελέτη έδειξε ακόμα ότι το 20% των συμμετεχόντων εξακολουθούσαν να φέρουν το μυκοβακτηρίδιο στην ανάσα τους έξι μήνες μετά την πρώτη εξέταση. Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι η μετάδοση μπορεί να συνεχίζεται για πολύ περισσότερο καιρό απ’ ό,τι νόμιζαν οι ειδικοί.
«Τα νέα ευρήματα συνολικά αποδεικνύουν ότι η φυματίωση είναι πολύπλοκη. Και ενδεχομένως γι’ αυτό είναι τόσο δύσκολο να εκριζωθεί από τις ενδημικές περιοχές. Υπό αυτό το πρίσμα, είναι αναγκαία η επανεκτίμηση των πρακτικών που χρησιμοποιούμε», κατέληξε ο Dr. Cobelens.
Φωτογραφία: iStock