Του παθολόγου Ηλία Σιακαβέλλα
Καλύτερα να προλαμβάνουμε από το να θεραπεύουμε έλεγε ο πατέρας της ιατρικής, Ιπποκράτης. Έτσι, σήμερα θ’ ασχοληθώ μ’ επιγραμματικό τρόπο με την πρόληψη των συχνοτέρων ασθενειών του ανθρώπου. Βάση μου είναι οδηγίες που έχουν εκδοθεί από επίσημα ιατρικά συμβούλια κυρίως των ΗΠΑ. Σε αυτή τη χώρα και η ιατρική αλλά και η στατιστική επιστήμη είναι πολύ προχωρημένες κι έτσι μπορούν να εξαχθούν κατά τεκμήριο ασφαλή συμπεράσματα σχετικώς με το σημερινό μας θέμα. Ξεκινάμε λοιπόν:
Καρκίνος
Άτομα με μέτριο κίνδυνο (όσοι δηλ. είναι απλώς πάνω από 50 ετών) για καρκίνο του παχέος εντέρου ΔΕΝ πρέπει να λαμβάνουν τακτικώς ασπιρίνη ή άλλα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα για την πρόληψη του συγκεκριμένου καρκίνου (π.χ. Mesulid, Voltaren, Movatec για ν’ αναφέρω τα πιο γνωστά).
Άτομα χωρίς συμπτώματα από το ουροποιητικό σύστημα (π.χ. αίμα στα ούρα) δεν χρειάζεται να κάνουν προληπτικό έλεγχο για καρκίνο της ουροδόχου κύστης.
Υπάρχουν γυναίκες που η μητέρα ή οι αδελφές τους έχουν είτε καρκίνο ωοθηκών είτε καρκίνο μαστού ή έχουν στα κύτταρά τους μεταλλαγμένα τα γονίδια BRCA1 και BRCA2 (χρειάζεται ειδική εξέταση γι’ αυτό), τα οποία προδιαθέτουν στην εμφάνιση των παραπάνω καρκίνων. Οι γυναίκες με αυτές τις συγγενείς πρέπει να ελεγχθούν για το αν έχουν και οι ίδιες μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά.
Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 έως τα 74 πρέπει να κάνουν μαστογραφία κάθε δύο χρόνια. Για τις ηλικίες πριν τα 50 η κάθε περίπτωση πρέπει να αντιμετωπίζεται από το γιατρό ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες κινδύνου (π.χ. αν έχει υποστεί ακτινοβολία στο θώρακα), αλλά και την επιθυμία της γυναίκας. Οι τρέχουσες μελέτες δεν έχουν ξεκαθαρίσει αν υπερέχουν τα οφέλη έναντι των κινδύνων από τη συνέχιση της προληπτικής μαστογραφίας και μετά τα 75. Επίσης, φαίνεται ότι η τακτική αυτοεξέταση των μαστών δεν προάγει την έγκαιρη διάγνωση κι έτσι έχει εγκαταλειφθεί ως σύσταση. Τέλος, δεν έχει αποδειχθεί η υπεροχή της ψηφιακής ή της μαγνητικής μαστογραφίας έναντι της κλασικής μαστογραφίας χαμηλής ακτινοβολίας στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου. Μόνο στις νεότερες γυναίκες με πυκνούς μαστούς φαίνεται να υπερέχει διαγνωστικώς η ψηφιακή μαστογραφία. Επίσης, η μαγνητική μαστογραφία διαγιγνώσκει περισσότερους καρκίνους σε γυναίκες υψηλού κινδύνου (π.χ. με συγγενή πρώτου βαθμού με καρκίνο μαστού) σε σχέση με την απλή μαστογραφία.
Όσον αφορά την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας δεν είναι καθορισμένο το πότε πρέπει ν’ αρχίζει ο προληπτικός έλεγχος. Η μέχρι τώρα οδηγία είναι μέχρι και 3 χρόνια μετά την πρώτη ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή ή η ηλικία των 21 ετών ασχέτως ύπαρξης σεξουαλικής επαφής. Η διακοπή του τακτικού ελέγχου αφορά τις γυναίκες από 70 ετών και πάνω και μόνο όσες είχαν έως τότε επαρκή προληπτικό έλεγχο (=τρεις συνεχόμενες αρνητικές εξετάσεις και καμία θετική την τελευταία δεκαετία).
Για την πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου συνιστάται έλεγχος για αίμα στα κόπρανα κάθε χρόνο ή κολονοσκόπηση κάθε 10 χρόνια ξεκινώντας από τα 50 και συνεχίζοντας μέχρι την ηλικία των 75. Επίσης, δε συνιστάται η τακτική χρήση ασπιρίνης ή άλλων μη στεροειδών φλεγμονωδών φαρμάκων για την πρόληψη του συγκεκριμένου καρκίνου.
Όσον αφορά το αν πρέπει κανείς να περιλαμβάνει στον ετήσιο προληπτικό έλεγχο και τον καρκίνο των πνευμόνων με απλή ακτινογραφία ή αξονική τομογραφία, οι πιο πρόσφατες οδηγίες λένε πως για κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις.
Είναι σοβαρές οι αποδείξεις ότι το ενδοκολπικό υπερηχογράφημα από τον γυναικολόγο ή η μέτρηση του καρκινικού δείκτη Ca-125 με μια εξέταση αίματος μπορούν να ανακαλύψουν τον καρκίνο των ωοθηκών νωρίτερα απ’ ότι αν μια γυναίκα δεν κάνει καθόλου προληπτικό έλεγχο. Ωστόσο, αυτή η πρωιμότερη ανεύρεση θα είχε μικρή επίδραση στο να χάσει τη ζωή της από αυτόν τον καρκίνο. Επειδή η συχνότητα κατ’ έτος είναι μικρή (περίπου 13 περιστατικά σε κάθε 100.000 γυναίκες) και η ταλαιπωρία των εξετάσεων για να διαγνωστεί ένας καρκίνος ωοθηκών αν ο προληπτικός έλεγχος ήταν θετικός μεγάλη, φαίνεται ότι δεν υπερτερούν τα οφέλη από τη ταλαιπωρία ώστε να περιληφθεί κάποια από τις δύο παραπάνω εξετάσεις στον υποχρεωτικό προληπτικό έλέγχο.
Όσον αφορά τον καρκίνο του προστάτη τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά από την καθημερινή πρακτική. Οι οδηγίες λένε όχι στον προληπτικό έλεγχο των ανδρών άνω των 75 ετών με εξέταση αίματος και μάλλον όχι και για τους κάτω των 75. Το σκεπτικό είναι ότι η θεραπεία για τον καρκίνο προστάτη που βρέθηκε με τον προληπτικό έλεγχο προκαλεί μέτριες έως και σοβαρές παρενέργειες δεδομένου ότι πολλοί από τους θεραπευόμενους δεν θα είχαν καν αναπτύξει συμπτώματα από τον καρκίνο μέχρι να φύγουν από τη ζωή! Στα παραπάνω, προσθέστε και μικροζημιές συμπεριλαμβανομένου του πόνου και της ενόχλησης από την βιοψία προστάτη καθώς και την ψυχολογική επίδραση ενός ψευδώς θετικού αποτελέσματος.
Σχετικώς τώρα με ένα μεγάλο θέμα που λέγεται κατανάλωση βιταμινών και πρόληψη καρκίνου. Παρά τις περί του αντιθέτου υπαινιγμούς του marketing καμμία βιταμίνη που λαμβάνεται με μη φυσικό τρόπο δεν αποδείχτηκε ότι προλαμβάνει τον καρκίνο. Αντιθέτως, η βήτα καροτίνη μόνη ή σε συνδυασμό με βιταμίνη Α βλάπτει τους καπνιστές και άλλους ανθρώπους που βρίσκονται σε ομάδες υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου των πνευμόνων. Νέα μελέτη ιαπώνων επιστημόνων σε ποντίκια έδειξε ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης Ε ενδεχομένως να προκαλεί προβλήματα στην υγεία των οστών. Επίσης, δε φαίνεται να έχει επίδραση η λήψη βιταμινούχων σκευασμάτων στη συχνότητα του καρκίνου ή του θανάτου από καρκίνο στο γενικό πληθυσμό. Τ’ αποτελέσματα μελετών για το πόσο μπορούν τα αντιοξειδωτικά με μορφή χαπιού (βιταμίνη Α και C) να προλάβουν ένα καρδιακό ή εγκεφαλικό επεισόδιο είναι αποκαρδιωτικά. Έτσι, δεν συστήνονται οι βιταμίνες Α, C ή Ε, τα πολυβιταμινούχα με φυλλικό οξύ ή οι συνδυασμοί αντιοξειδωτικών για την πρόληψη του καρκίνου ή των καρδιακών ασθενειών. Πάντα όμως, έχουν αξία τα διατροφικά συμπληρώματα στους ανθρώπους εκείνους που εξαιτίας προβλημάτων υγείας ή ηλικίας ή τρόπου ζωής δεν μπορούν να σιτιστούν επαρκώς.
Ηλίας Κ. Σιακαβέλλας
Παθολόγος
Διαβάστε αύριο το 2ο μέρος με σημαντικές συμβουλές για την πρόληψη για την καρδιά και τα αγγεία, την πρόληψη για την οστεοπόρωση, την πρόληψη για τις λοιμώξεις και την πρόληψη για τον διαβήτη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Μάθετε τα πάντα για τον καρκίνο στην κατηγορία του iatropedia
Τι πρέπει να κάνουμε όταν δούμε αίμα στο σπέρμα μας;
Ο καρκίνος και τα μυστικά της ογκολογικής χειρουργικής
Πολύποδες: Πότε πρέπει να πάμε στον γυναικολόγο;