Η προληπτική ιατρική σώζει ζωές. Δείτε ανά ηλικία τις απαραίτητες εξετάσεις

Του Σπύρου Γαλάνη

Γενικού/οικογενειακού γιατρού

Στη Προληπτική ιατρική οφείλεται η επιτυχία της πρωτογενούς και της δευτερογενούς πρόληψης με αποτέλεσμα να έχουν σωθεί ανθρώπινες ζωές. Με την απόκτηση των γνώσεων για τα αίτια παθήσεων και νοσημάτων, έγινε εφικτή η εφαρμογή μέτρων ώστε να αποκτηθεί προστασία και έγκαιρη αντιμετώπιση αυτών .
Στον προληπτικό έλεγχο έχουμε τρείς μεγάλες κατηγορίες : Τον Πρωτογενή , τον Δευτερογενή και τον Τριτογενή προληπτικό έλεγχο .

Στη πρώτη κατηγορία (πρωτογενής πρόληψη ) ανήκουν τα προληπτικά εκείνα μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν , για την αποφυγή της έναρξης των παθογενετικών καταστάσεων που μπορεί να οδηγήσουν στην κλινική νόσηση και το θάνατο

Πρώτη μεγάλη κατηγορία στον πρωτογενή έλεγχο είναι ο έλεγχος του εμβολιασμού και η διενέργειά του για την πρόληψη των λοιμωδών νοσημάτων.

Ο εμβολιασμός για λοιμώδη νοσήματα ξεκινάει από τη παιδική ηλικία βάση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού και θα πρέπει να ακολουθούν αναμνηστικές δόσεις μετά την ολοκλήρωση του για τα ακόλουθα :

– Ανά δεκαετία εμβολιασμός κατά του τετάνου,διφθερίτιδας,πολιομυελίτιδας

– Ανά έτος εμβολιασμός με το εμβόλιο της γρίπης σε ηλικίες άνω των 65 και σε μικρότερες ηλικίες όταν ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου ή παρουσιάζουν παράγοντες κινδύνου (πχ καρδιαγγειακό νόσημα , σακχ. Διαβήτης ,άσθμα κτλ).

– Επίσης ,στις ηλικίες άνω των 65 ετών θα πρέπει να πραγματοποιείται το εμβόλιο (ΜΙΑ ΔΟΣΗ)κατά του πνευμονιόκοκκου σε υγιή άτομα και κάτω των 65 ετών εάν ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
– Κάτω από πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις μπορεί να χορηγηθεί και δεύτερη δόση. Τέτοιες είναι:
– Άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω, που πήραν την πρώτη δόση όταν ήταν κάτω των 65 ετών και έχουν περάσει 5 ή περισσότερα χρόνια από την πρώτη δόση.
– Άτομα κάτω των 65 ετών τα οποία πάσχουν από
.δρεπανοκυτταρική αναιμία
.HIV ή AIDS
.καρκίνο, λευχαιμία, λέμφωμα, πολλαπλό μυέλωμα
.νεφρωσικό σύνδρομο
-Άτομα κάτω των 65 ετών τα οποία:
.δεν έχουν σπλήνα
.είναι μεταμοσχευμένοι
.λαμβάνουν φάρμακα που μειώνουν των άμυνα του οργανισμού (χημειοθεραπεία, μακροχρόνια στεροειδή)
Η δεύτερη δόση θα πρέπει να χορηγείται 5 χρόνια μετά την πρώτη δόση

Δεύτερη Κατηγορία είναι η πρόληψη των Καρδιαγγειακών Νοσημάτων και Σακχαρώδη Διαβήτη
Το σημαντικότερο βήμα σε αυτή τη κατηγορία είναι η έγκαιρη διαπίστωση των παραγόντων κινδύνου για αυτά τα νοσήματα .
Ο έλεγχος θα πρέπει να ξεκινά στην ηλικία των 15 ετών και να επαναλαμβάνεται ανά 5ετία και να περιλαμβάνει :
– Ιατρική επίσκεψη και αναζήτηση κληρονομικού ιστορικού
– Μέτρηση αρτηριακής πιέσεως (Σε κάθε ιατρική επίσκεψη ή τουλάχιστον ανά έτος )
– Έλεγχος διατροφικών συνηθειών και καταναλώσεως αλκοόλ
– Κάπνισμα
– Έλεγχος για παχυσαρκία
– Έλεγχος γλυκόζης αίματος
– Έλεγχος λιπιδίων σε νέους με κληρονομικό ιστορικό
Σε ηλικίες μεγαλύτερες των 30 ετών θα πρέπει να γίνετε έλεγχος των λιπιδίων και Σακχ.Διαβήτη και να επαναλαμβάνετε αν 3ετία .Σε καπνιστές και Διαβητικούς συστήνετε να γίνετε ανά έτος

Στη δεύτερη κατηγορία ( δευτερογενής πρόληψη ) ανήκουν τα προληπτικά εκείνα μέτρα που εφαρμόζονται όταν έχουν αρχίσει οι νοσογόνες παθογενετικές διαδικασίες και αποσκοπούν στην προσυμπτωματική διάγνωση των νοσημάτων ,σε κάποιο πρώιμο στάδιο με σχετικά καλύτερη πρόγνωση .

Σε αυτή τη κατηγορία ο προληπτικός έλεγχος περιλαμβάνει :

Για τους άνδρες :

1. Έλεγχος για τη πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη

– Έναρξη στην ηλικία των 50 ετών με δακτυλική εξέταση και μέτρηση του PSA , με επανάληψη ελέγχου ανά 2ετία έως την ηλικία των 59 ετών και ανά έτος μετά το 60ο έτος ηλικίας .
– Εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό η ηλικία έναρξης θα πρέπει να είναι το 40ο έτος ηλικίας και η επανάληψη του ελέγχου ετήσια .

Σε αντίθεση με τις οδηγίες της Αμερικάνικης Αντικαρκινικής Εταιρίας ( ACS Last Medical Review: 02/27/2012 ) η οποία συνιστά έναρξη του ελέγχου μετά το 50ο έτος ηλικίας αφού όμως έχουν επισκεφθεί τον ιατρό τους και έχουν συζητήσει για τα οφέλη της εξέτασης . Η απόφαση θα πρέπει να ληφθεί μετά από τη λήψη των πληροφοριών σχετικά με τις αβεβαιότητες, τους κινδύνους και τα πιθανά οφέλη του προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του προστάτη. Οι άνδρες δεν θα πρέπει να εξετάζονται, εκτός εάν έχουν λάβει αυτές τις πληροφορίες.
Αφού γίνει η αρχική εξέταση ο χρόνος μεταξύ των μελλοντικών επανεξετάσεων εξαρτάται από τα αποτελέσματα της εξέτασης αίματος PSA:

2. Έλεγχος για τη πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου

Σύμφωνα με την Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρία ( Φεβρουάριος 2013 ) αλλά και την Αμερικάνικη Αντικαρκινική εταιρία

– Έναρξη στο 50ο έτος ηλικίας και για τα δύο φύλλα με μεθόδους :
Α. Πρόληψης
– κολονοσκόπηση που είναι και η προτιμώμενη μέθοδος ( επανάληψη ανά 10ετία )
– ορθοσιγμοειδοσκόπηση (επανάληψη ανά 5ετία )
– αξονική κολονοσκόπηση και
Β. Ανίχνευσης
– δοκιμασίες ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα ( επανάληψη ανά έτος )
– έλεγχος DNA στα κόπρανα

– Ο έλεγχος θα πρέπει να συνεχίζεται μέχρι το 75ο έτος ηλικίας .

Τα άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου ( π.χ. οικογενειακό ιστορικό , πολύποδες σε προηγούμενη κολονοσκόπηση ) θα πρέπει να ξεκινούν τον έλεγχο σε μικρότερη ηλικία .

3. Έλεγχος για οστεοπόρωση

Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ενδοκρινολογική Εταιρία ( 2012 ) συνίσταται

– Έναρξη ελέγχου από το 70 έτος ηλικίας και
– Σε μικρότερη ηλικία 50-69έτη όταν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου ( κάπνισμα , χαμηλό σωματικό βάρος , κάταγμα κατά την ενήλικο ζωή κ.α )

Για τις Γυναίκες :

1. Έλεγχος για τη πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας .

Αν και οι προηγούμενες κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούσαν , ότι οι γυναίκες θα πρέπει να κάνουν το πρώτο τους τεστ Παπανικολάου μετά από το χρόνο που είχαν σεξουαλική επαφή , πλέον δεν συνιστάται, διότι οι έφηβοι έχουν πολύ χαμηλό κίνδυνο για καρκίνου του τραχήλου.
Τον Μάρτιο του 2012, επικαιροποιημένες κατευθυντήριες οδηγίες κυκλοφόρησαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Υπηρεσία Πρόληψης Task Force και από κοινού με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, την Αμερικανική Εταιρεία Κολποσκόπησης και Παθολογίας Τραχήλου, και της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Παθολογίας. Αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν ότι
– οι γυναίκες θα πρέπει να κάνουν το πρώτο τους τεστ Παπανικολάου σε ηλικία 21 ετών ( επανέλεγχος ανά 3ετία σε αρνητικό αποτέλεσμα )
– Οι γυναίκες ηλικίας 30 έως 65 ετών θα πρέπει να να εξετάζονται κάθε 5 χρόνια, με Pap και HPV cotesting ή κάθε 3 χρόνια με ένα τεστ Παπανικολάου μόνο , σε αρνητικό αποτέλεσμα .
Οι γυναίκες άνω των 65 ετών οι οποίες είχαν έως αυτή την ηλικία τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο με τεστ Παπανικολάου , με φυσιολογικά αποτελέσματα δεν θα πρέπει να ελέγχονται για καρκίνο του τραχήλου. Οι γυναίκες με ιστορικό καρκίνου τραχήλου της μήτρας θα πρέπει να εξακολουθήσουν να εξετάζονται για τουλάχιστον 20 χρόνια μετά τη διάγνωση αυτή, έστω και αν η εξέταση συνεχίζεται μετά το 65ο έτος της ηλικίας .

2. Έλεγχος για τη πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού .

Σε αντίθεση με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες όπου θα πρέπει να διενεργείται η Μαστογραφία κάθε 2 χρόνια σε γυναίκες 50-69 ετών ( Συστάσεις του Διεθνούς Κέντρου ‘Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) όσο και Συστάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με τον Προληπτικό Έλεγχο του Καρκίνου )

Σύμφωνα με τη Αμερικάνικη Αντικαρκινική Εταιρία συνίσταται :

– Έναρξη του ελέγχου με μαστογραφία στο 40ο έτος ηλικίας ( επανάληψη ανά έτος ) συνεχίζοντας για όσο διάστημα είναι υγιής .
– Ιατρική ψηλάφηση του μαστού ανά 3ετία για γυναίκες ηλικίας 20-39 και ετήσια για γυναίκες άνω των 40 ετών .
– Οι γυναίκες θα πρέπει να γνωρίζουν πώς φαίνονται και νιώθουν τα στήθη τους συνήθως και να αναφέρουν οποιαδήποτε αλλαγή στο μαστό , αμέσως στον Ιατρό τους . Η αυτοεξέταση , είναι μια επιλογή για τις γυναίκες που πρέπει να αρχίζει στα 20 τους.

3. Έλεγχος για τη πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου
Οι οδηγίες είναι οι ίδιες όπως και για τους άνδρες

4. Έλεγχος για οστεοπόρωση

Η Υπηρεσία Προληπτικής Ιατρικής των ΗΠΑ , το Εθνικό Ίδρυμα Οστεοπόρωσης της ίδιας χώρας και η Αμερικανική Ένωση Κλινικών Ενδοκρινολόγων, συστήνουν την έναρξη της μέτρησης της οστικής πυκνότητας σε όλες τις γυναίκες στην ηλικία των 65 ετών. Σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μικρότερης ηλικίας ή σε γυναίκες σε εμμηνόπαυση , συνιστάται η μέτρηση της οστικής πυκνότητας όταν υπάρχουν πολλαπλοί παράγοντες κινδύνου για οστεοπορωτικό κάταγμα .

Μερικές συμβουλές για τη πρόληψη όλων αυτών :
– Μείνετε μακριά από τον κάπνισμα.
– Διατηρείστε ένα υγιές βάρος.
– Έχετε τακτική σωματική άσκηση.
– Τρώτε υγιεινά με άφθονα φρούτα και λαχανικά.
– Περιορίστε το αλκοόλ που πίνετε .
– Προστατέψτε το δέρμα σας.
– Γνωρίστε τον εαυτό σας%2