Μπορεί να μην διαθέτουμε (πλέον) τις οσφρητικές ικανότητες των πρώτων ανθρώπων και σίγουρα δεν μπορούμε να συγκριθούμε με ένα σκυλί έρευνας και διάσωσης, όμως ερευνητές απέδειξαν ότι μπορούμε ακόμη να… μυρίσουμε τον δρόμο μας προς μια τοποθεσία, την μυρωδιά της οποίας έχουμε μυρίσει μόλις μια φορά στο παρελθόν. Η πρώτη σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε για το «οσφρητικό σύστημα ευρέσεως θέσης» των ανθρώπων που λειτουργεί σαν το δορυφορικό GPS, έδειξε ότι οι άνθρωποι όχι μόνο μπορούν να προσανατολισθούν με την βοήθεια «οδών» από οσμές αλλά και να ελίσσονται στον χώρο μόνο με την αίσθηση της όσφρησης, επισημαίνει η επικεφαλής συγγραφέας Lucia Jacobs, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο UC Berkeley.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας που δημοσιεύει η επιθεώρηση PLOS ONE, το «κλειδί» στην σύνδεση όσφρησης, μνήμης και πλοήγησης είναι ο ισχυρός νευρικός δεσμός των οσφρητικών βολβών με τον ιππόκαμπο του εγκεφάλου ο οποίος δημιουργεί χωρικούς «χάρτες» του περιβάλλοντός μας. Όπως πολλά ζώα και πτηνά προσανατολίζονται χρησιμοποιώντας «χάρτες οσμών», έτσι και η όσφρηση στους ανθρώπους λειτουργεί ως ένα υποσυνείδητο υπόβαθρο του κόσμου μας το οποίο χρησιμοποιούμε χωρίς να το καταλαβαίνουμε: μπορεί να μην βλέπουμε μια συστάδα πεύκων καθώς περνάμε δίπλα της την νύχτα, όμως ο εγκέφαλός μας κωδικοποιεί τις μυρωδιές και τις αποτυπώνει σε έναν χάρτη «οσφρητικού πεδίου».
Ο σύγχρονος άνθρωπος βασίζεται κυρίως σε οπτικά χαρακτηριστικά σημεία αλλά τα πειράματα που πραγματοποίησαν οι ερευνητές δοκιμάζοντας τις ικανότητες πλοήγησης των συμμετεχόντων με αποκλεισμένη μια από τις αισθήσεις –όρασης, όσφρησης ή ακοής – ήταν αποκαλυπτικά. Στο τεστ με χρήση μόνο της όσφρησης, συμμετέχοντες με τα μάτια δεμένα και ωτοασπίδες έφθασαν σχετικά κοντά στον σημείο που τους είχε ζητηθεί όχι ακολουθώντας μια μυρωδιά αλλά συνδυάζοντας στο μυαλό τους τις οσμές δύο αιθέριων ελαίων που είχαν μυρίσει νωρίτερα, φθάνοντας στον προορισμό τους μέσα από ένα «πλέγμα οσμών».
Αλέξανδρος Θεολόγου