Με την ονομασία ιγμορίτιδα συνήθως περιγράφεται η φλεγμονή ενός ή και των δύο ιγμορείων κόλπων (ιγμόρεια άντρα) που υπάρχουν δεξιά και αριστερά από τη μύτη. Ωστόσο οι ασθενείς συχνά χρησιμοποιούν τον όρο γενικά, αναφερόμενα στη φλεγμονή των παραρρινίων κόλπων.
Οι παραρρίνιοι κόλποι είναι ένα ανατομικά καθορισμένο σύμπλεγμα κοιλοτήτων (και πόρων) γύρω από τη μύτη που περιέχουν αέρα, αναφέρει ο κ. Χρήστος Γκιώνης, διευθυντής Ωτορινολαρυγγολόγος στο Metropolitan Hospital. Ειδικότερα είναι:
- Το ζευγάρι των ιγμορείων
- Οι μετωπιαίοι κόλποι
- Οι σφηνοειδείς κόλποι
- Οι ηθμοειδείς κυψέλες
Όλοι οι παραρρίνιοι κόλποι συνδέονται με το εσωτερικό της μύτης μέσω μικρών στομίων. Οι λειτουργίες τους είναι να θερμαίνουν τον εισπνεόμενο αέρα, να ενισχύουν τη φωνή σαν αντηχεία και να προστατεύουν τον εγκέφαλο, σε περιπτώσεις κάκωσης του προσωπικού κρανίου.
Παρά το γεγονός ότι η ρινική κοιλότητα βρίθει μικροβίων, οι παραρρίνιοι κόλποι είναι στείροι μικροβίων. Αυτό πιθανώς οφείλεται στην παραγωγή μονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ) και στους κροσσούς τους. Οι κροσσοί είναι τριχοειδείς προσεκβολές των κυττάρων του εσωτερικού τοιχώματός τους (επιθηλίου).
Πού οφείλεται η ιγμορίτιδα
Η ιγμορίτιδα μπορεί να οφείλεται σε ιό (ιογενής) ή σε βακτήριο (βακτηριακή). Υπάρχουν όμως πολλοί παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνισή της:
- Η αλλεργική και η μη αλλεργική ρινίτιδα
- Η σκολίωση του διαφράγματος
- Η διόγκωση της μέσης ρινικής κόγχης
- Η τοπική χρήση φαρμάκων για τη μύτη
- Το κάπνισμα
- Ο σακχαρώδης διαβήτης
- Η κολύμβηση και οι καταδύσεις σε μολυσμένα νερά
- Η ορειβασία
- Οι οδοντικές λοιμώξεις ή κάποιοι οδοντιατρικοί χειρισμοί
- Ο μηχανικός αερισμός ή η διασωλήνωση
- Η κυστική ίνωση
- Οι κακώσεις του προσωπικού κρανίου, όπως τα κατάγματα
- Η αλλεργία στην ασπιρίνη
- Οι ρινικοί πολύποδες και άσθμα (τριάδα Samter)
- Η σαρκοείδωση
- Η ανοσοανεπάρκεια (κοινή ποικίλλουσα, ιατρογενής)
- Η ανεπάρκεια IgA
- Το AIDS
- Το σύνδρομο ακίνητων κροσσών
Το 87% των ασθενών με κοινό κρυολόγημα στην αξονική τομογραφία βρίσκονται με οξεία (ιογενή) ιγμορίτιδα. Από αυτούς τους ασθενείς, βακτηριακή ιγμορίτιδα ως επιπλοκή εκδηλώνουν στη συνέχεια:
- Το 0,5%-2% των ενηλίκων και
- Το 5%-13% των παιδιών
Έχει επίσης βρεθεί ότι το περίπου 60% των ασθενών με κοινό κρυολόγημα, των οποίων τα συμπτώματα δεν υποχωρούν μετά από μία εβδομάδα, έχουν θετική καλλιέργεια υγρού που έχει ληφθεί με παρακέντηση του ιγμορείου.
Πως εκδηλώνεται
Τα αρχικά συμπτώματα που προκαλεί η ιγμορίτιδα είναι αυτά του κοινού κρυολογήματος:
- Φτέρνισμα
- Ρινική καταρροή
- Ρινική συμφόρηση
- Αίσθημα πίεσης στο πρόσωπο
- Κεφαλαλγία
Στη συνέχεια μπορεί να εκδηλωθούν:
- Πυώδης ρινική έκκριση
- Οδονταλγία
- Πόνος ή ευαισθησία στην περιοχή των ιγμορείων
- Ενδεχομένως βουητό και βαρηκοΐα
Χαρακτηριστικό της βακτηριακής ιγμορίτιδας μάλιστα είναι η επιδείνωση των συμπτωμάτων αυτών μετά από μια αρχική βελτίωσή τους. Τα παιδιά παρουσιάζουν και βήχα.
Όπως επισημαίνει ο κ. Γκιώνης, σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν συμπτώματα όπως:
- Υψηλός πυρετός (πάνω από 39°C) που επιμένει
- Περικογχικό οίδημα (πρήξιμο γύρω από τις κόγχες των ματιών)
- Δυνατός πόνος στο πρόσωπο ή τα δόντια της άνω γνάθου
- Επηρεασμός του επιπέδου συνείδησης
- Διπλωπία (διπλά είδωλα στην όραση)
«Τα συμπτώματα αυτά πρέπει να οδηγήσουν τα πάσχοντα άτομα σε αναζήτηση ιατρικής συνδρομής», επισημαίνει.
Πως γίνεται η διάγνωση
Η διάγνωση είναι κατά βάση κλινική (βασίζεται στο ιστορικό και την κλινική εικόνα του ασθενούς). Μπορεί όμως να χρειασθούν και απεικονιστικές εξετάσεις. Ο παρακλινικός έλεγχος μπορεί να συμπεριλαμβάνει:
- Πρόσθια ρινοσκόπηση
- Υπερηχογράφημα ιγμορείου
- Ακτινογραφία παραρρινίων κόλπων
- Αξονική τομογραφία
Μπορεί επίσης να γίνει παρακέντηση του ιγμορείου άντρου και λήψη υγρού για καλλιέργεια ή λήψη υλικού για καλλιέργεια από τον εκφορητικό πόρο του ιγμορείου, με άκαμπτο ενδοσκόπιο.
Οι τύποι της ιγμορίτιδας και τα χαρακτηριστικά τους
Η ιγμορίτιδα δεν είναι μία ενιαία πάθηση, αλλά έχει διακριτούς τύπους. Αυτοί είναι:
- Η οξεία ιγμορίτιδα. Είναι πιθανό να εμφανιστεί ύστερα από κοινό κρυολόγημα και έχει διάρκεια μικρότερη των τεσσάρων εβδομάδων.
- Η υποξεία. Έχει διάρκεια 4-12 εβδομάδες και επίμονα συμπτώματα που δυσκολεύουν την καθημερινή ζωή του ασθενούς.
- Η οξεία υποτροπιάζουσα. Έχει 4 επεισόδια ανά έτος, διαρκείας 7-10 ημερών το καθένα, που υποχωρούν πλήρως με φαρμακευτική αγωγή.
- Η χρόνια ιγμορίτιδα. Έχει διάρκεια πάνω από 12 εβδομάδες. Είναι πιο συχνή σε άτομα με μεγάλου βαθμού σκολίωση του ρινικού διαφράγματος, μεγάλου βαθμού υπερτροφία των ρινικών κογχών, καθώς και σε άτομα με ρινικούς πολύποδες.
- Η οξεία παρόξυνση χρόνιας ιγμορίτιδας. Χαρακτηρίζεται από ξαφνικές επιδεινώσεις της χρόνιας ιγμορίτιδας, που υποχωρούν μετά από φαρμακευτική αγωγή
Σε όλες τις περιπτώσεις η διάγνωση της ιγμορίτιδας πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να γίνει από εξειδικευμένο ωτορινολαρυγγολόγο. Αυτό είναι απαραίτητο για να διερευνηθεί η αιτιολογία της, να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματά της εγκαίρως και αποτελεσματικά και να αποφευχθούν επιπλοκές που μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνες.
Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές
Οι επιπλοκές που προκαλεί η ιγμορίτιδα είναι πιο συχνές σε περιπτώσεις ασθενών που καθυστερούν να ζητήσουν ιατρική βοήθεια. Μπορεί να συμπεριλαμβάνουν επικίνδυνες καταστάσεις, όπως:
- Υποπεριοστικό απόστημα του οφθαλμικού κόγχου
- Οστεομυελίτιδα των οστών του κρανίου
- Θρόμβωση του σηραγγώδους κόλπου (νευροαγγειακό σύμπλεγμα στη βάση του κρανίου)
- Ενδοκρανιακό απόστημα
- Μηνιγγίτιδα
- Εγκεφαλίτιδα
Ευτυχώς στις μέρες μας οι επιπλοκές αυτές δεν είναι συχνές, διότι οι ασθενείς, όντες πιο ενημερωμένοι, συνήθως αναζητούν εγκαίρως ιατρική βοήθεια.
Η θεραπεία για την ιγμορίτιδα
Η θεραπεία της ιγμορίτιδας είναι ανάλογη με τον τύπο της και την αιτία της. Συμπεριλαμβάνει:
- Καθαρισμό της μύτης με ισότονα διαλύματα
- Χρήση ρινικών σπρέι
- Φαρμακευτική αγωγή (αναλγητικά και αντιβιοτικά).
Όταν αυτή η συντηρητική θεραπεία δεν είναι αποτελεσματική (τα συμπτώματα επιδεινώνονται και εμφανίζονται επιπλοκές), πραγματοποιείται χειρουργικός καθαρισμός των παραρρινίων κόλπων μέσω της ενδοσκοπικής χειρουργικής (FESS: Functional Endoscopic Sinus Surgery).
Κατά την ενδοσκοπική χειρουργική γίνεται χρήση λεπτών ενδοσκοπίων, καμερών και συστήματος νευροπλοήγησης (navigator), τα οποία παρέχουν βελτιωμένη εικόνα των ιγμορείων άντρων. Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατή η διατήρηση των φυσιολογικών δομών της μύτης, καθώς αφαιρείται η παθολογία της πάσχουσας περιοχής.
Η επέμβαση δεν έχει τομές, μελάνιασμα, οιδήματα και είναι ανώδυνη. Το γεγονός καθιστά τον ασθενή ικανό να επιστρέψει στις δραστηριότητές του την επόμενη κιόλας ημέρα. Πρέπει όμως να ακολουθεί τις μετεγχειρητικές οδηγίες του ιατρού και να αποφεύγει την έντονη σωματική δραστηριότητα.
Η πρόληψη
Η πρόληψη συνίσταται στην εξάλειψη ορισμένων προδιαθεσικών παραγόντων όπως είναι το κάπνισμα (η διακοπή του οποίου επιβάλλεται ούτως ή άλλως) και στην υιοθέτηση ορισμένων πρακτικών που μειώνουν την πιθανότητα εκδήλωσης ιγμορίτιδας όπως:
- Η σωστή υγιεινή του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος (π.χ. ο καθαρισμός της μύτης με ρινικές πλύσεις)
- Η διατήρηση της φυσιολογικής υγρασίας της ρινικής κοιλότητας με καλής ποιότητας κλιματισμό του χώρου στον οποίο ζούμε ή δουλεύουμε
- Η αποφυγή της έκθεσής μας σε απότομες και μεγάλες αλλαγές της θερμοκρασίας.
«Σε περίπτωση ξαφνικής εμφάνισης συμπτωμάτων σαν και αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω, η έγκαιρη επίσκεψη σε εξειδικευμένο ΩΡΛ επιβάλλεται», καταλήγει ο κ. Γκιώνης.
Φωτογραφία: iStock