Σε επιφυλακή βρίσκεται ο Εθνικός Οργανισμός Δημοσίας Υγείας (ΕΟΔΥ) για την ιλαρά, καθώς αυξάνονται ασταμάτητα τα κρούσματά της στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με τον πιο πρόσφατο απολογισμό του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου & Προλήψεως των Ασθενειών (ECDC), μεταξύ 10 Ιανουαρίου και 6 Φεβρουαρίου 2024 καταγράφηκαν σε εννέα ευρωπαϊκές χώρες (η μία ήταν η Ελλάδα) 1.861 νέα κρούσματα ιλαράς. Τέσσερις ασθενείς (τρεις στη Ρουμανία και ένας στην Ιρλανδία) έχουν χάσει τη ζωή τους εντός του 2024.
Η ιλαρά είναι η πιο μεταδοτική νόσος που γνωρίζει η ανθρωπότητα. Μολύνει έως και το 90% των επίνοσων ατόμων. Με τον όρο αυτό περιγράφονται όσοι δεν έχουν νοσήσει ή δεν έχουν εμβολιαστεί.
Η ιλαρά είναι ιογενής λοίμωξη. Από τη στιγμή της έκθεσης έως την ανάπτυξη των πρώτων συμπτωμάτων (περίοδος επώασης) συνήθως μεσολαβούν 10-12 ημέρες. Χρειάζονται όμως κατά μέσον όρο 14 ημέρες (κυμαίνονται από 7 έως 18) για να αναπτυχθεί το χαρακτηριστικό δερματικό εξάνθημά της.
Η μετάδοσή της γίνεται κυρίως αερογενώς (με τα σταγονίδια που αποβάλλουν οι ασθενείς). Σπανιότερα γίνεται με αντικείμενα που μολύνθηκαν πολύ πρόσφατα από ρινικές και φαρυγγικές εκκρίσεις των πασχόντων. Στην πραγματικότητα, ο ιός της ιλαράς επιζεί λιγότερο από 2 ώρες στον αέρα και στα αντικείμενα.
Τα συμπτώματα
Η ιλαρά εκδηλώνεται σε τρία στάδια. Αυτά είναι το πρόδρομο (καταρροϊκό), το εξανθηματικό και το στάδιο της αποδρομής.
Το πρόδρομο (καταρροϊκό) στάδιο διαρκεί 2-4 ημέρες. Χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονα καταρροϊκά συμπτώματα, βήχα, επιπεφυκίτιδα και φωτοφοβία. Τα καταρροϊκά συμπτώματα είναι:
- Δακρύρροια (τρέχουν τα μάτια του ασθενούς)
- Ρινόρροια (συνάχι)
- Πταρμός (φτάρνισμα)
Μία έως δύο ημέρες πριν ή μετά την εμφάνιση του δερματικού εξανθήματος εμφανίζονται στο στόμα οι λεγόμενες κηλίδες του Koplik. Πρόκειται για χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου. Είναι μικρά λευκωπά στίγματα που περιβάλλονται από ερυθρά άλω (δακτύλιο). Εντοπίζονται μέσα στο στόμα, στον βλεννογόνο της παρειάς (αντίστοιχα προς τους κάτω γομφίους).
Το εξανθηματικό στάδιο διαρκεί 5-6 ημέρες. Κατ’ αυτό αναπτύσσεται χαρακτηριστικό εξάνθημα στο δέρμα. Αρχικά είναι αραιό και ροδαλό, αλλά σταδιακά οι βλάβες αποκτούν κόκκινο χρώμα και γίνονται πιο πυκνές. Και πάλι όμως διαχωρίζονται μεταξύ τους με υγιές δέρμα. Το εξάνθημα αναπτύσσεται κατά κύματα (ώσεις). Συνήθως αρχίζει πίσω από τα αυτιά, αλλά γρήγορα εξαπλώνεται στο πρόσωπο, τον κορμό και τα άκρα.
Το στάδιο της αποδρομής (ανάρρωση) χαρακτηρίζεται από πτώση του πυρετού και εξαφάνιση του εξανθήματος σταδιακά. Η υποχώρησε των δερματικών βλαβώνβ γίνεται με τη σειρά που εμφανίστηκαν (δηλαδή σβήνει πρώτα από το πρόσωπο και τελευταία καθαρίζουν τα άκρα). Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται λεπτή απολέπιση του δέρματος (εκτός από τις παλάμες και τα πέλματα).
Οι πιθανές επιπλοκές
Το περίπου 30% των ασθενών με ιλαρά παρουσιάζουν μία ή περισσότερες επιπλοκές. Αυτές είναι συχνότερες:
- Στα παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών
- Στους ενήλικες άνω των 20 ετών
Οι συχνότερες επιπλοκές εμφανίζονται από το πεπτικό, το αναπνευστικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός). Στο πεπτικό μπορεί να παρατηρηθούν διάρροια (8% των ασθενών) και σπανίως παροδική ηπατίτιδα.
Στο αναπνευστικό μπορεί να παρατηρηθούν πιο σοβαρές επιπλοκές, όπως ιογενής ή βακτηριακή πνευμονία (6% των ασθενών – είναι η συχνότερη αιτία θανάτου). Άλλες πιθανές επιπλοκές είναι:
- Οξεία μέση πυώδης ωτίτιδα (7% των ασθενών)
- Οξεία εγκεφαλίτιδα (0,1%)
- Υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτις (SSPE – είναι μία όψιμη επιπλοκή, καθώς εκδηλώνεται 7 χρόνια κατά μέσον όρο μετά τη νόσο)
Οι ενήλικες νοσούν σπανίως από ιλαρά, αλλά αρρωσταίνουν πιο σοβαρά απ’ ό,τι τα παιδιά. Η νόσος στην εγκυμοσύνη σχετίζεται με επιπλοκές, όπως αποβολή του εμβρύου, πρόωρο τοκετό, χαμηλού βάρους γέννησης νεογνό.
Ένας έως δύο στους 1.000 ασθενείς χάνουν τη ζωή τους από τη νόσο στις ανεπτυγμένες χώρες. Στις αναπτυσσόμενες η θνητότητα αγγίζει το 25% των κρουσμάτων.
Φωτογραφία: iStock