Καρκίνος: Ποιες είναι οι αιτίες – ποιες μπορούμε να αποφύγουμε

Ρούλα Τσουλέα
04 Φεβρουαρίου 2019 | 13:39

Περισσότεροι από τέσσερις στους δέκα καρκίνους μπορούν να αποφευχθούν με τις απαιτούμενες αλλαγές στον τρόπο ζωής.

Ο καρκίνος μπορεί να έχει πολλές αιτίες, μερικές από τις οποίες μπορούμε να αποφύγουμε και άλλες όχι.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, σε περισσότερες από τέσσερις στις δέκα περιπτώσεις ο καρκίνος οφείλεται σε συνήθειες του τρόπου ζωής.

Το 2017, λ.χ., η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (ACS) δημοσίευσε μελέτη που έδειξε ότι το 42% των κρουσμάτων και το 45% των θανάτων από καρκίνο μπορούν να αποφευχθούν.

Οι ερευνητές είχαν υπολογίσει πόσο συμβάλλουν διάφορες συνήθειες του τρόπου ζωής στην ανάπτυξη 26 συχνών μορφών καρκίνου. Όπως είχαν διαπιστώσει:

* Το κάπνισμα ευθύνεται για το σχεδόν 30% των θανάτων από καρκίνο.

* Τα περιττά κιλά ευθύνονται για το 6,5% των θανάτων από καρκίνο.

* Η υπερκατανάλωση αλκοόλ για το 4% των θανάτων από καρκίνο.

* Η καθιστική ζωή για το 2,2% των θανάτων από καρκίνο.

* Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV) του ηλίου για το 1,5% των θανάτων από καρκίνο.

Κάθε παράγοντας και άλλος καρκίνος

Οι αιτίες του καρκίνου που μπορούμε να αποφύγουμε είναι γνωστές σε όλους μας. Αυτό, όμως, που δεν είναι γνωστό, είναι ποιους καρκίνους προκαλεί κάθε μία.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας του Καρκίνου (WCRF) και το αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα Καρκίνου (NCI), οι αιτίες του καρκίνου και τα είδη που προκαλούν έχουν ως εξής:

* Αλκοόλ. Μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ή να προκαλέσει οκτώ (8) τύπους καρκίνου. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται ο καρκίνος του παχέος εντέρου, του μαστού, του στόματος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου, του ήπατος και του στομάχου. Όσο περισσότερο αλκοόλ πίνει κανείς, τόσο περισσότερο κινδυνεύει.

* Παχυσαρκία. Σχετίζεται με 12 διαφορετικές μορφές καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων του παχέος εντέρου και του παγκρέατος. Όσο περισσότερα τα περιττά κιλά στην ενήλικη ζωή, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος.

* Κάπνισμα. Ο καπνός περιέχει τουλάχιστον 69 γνωστά καρκινογόνα και προκαλεί τουλάχιστον 13 μορφές καρκίνου. Πρόκειται για τους καρκίνους του πνεύμονα, του οισοφάγου, του λάρυγγα, του στόματος, του φάρυγγα, του νεφρού, της ουροδόχου κύστεως, του ήπατος, του παγκρέατος, του στομάχου, του τραχήλου της μήτρας, του παχέος εντέρου, καθώς και οξεία μυελογενή λευχαιμία (ΟΜΛ).

Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι το κάπνισμα παίζει ρόλο και σε άλλους καρκίνους (π.χ. της μύτης και των ιγμορείων).

Επιπλέον, το παθητικό κάπνισμα είναι αιτία καρκίνου του πνεύμονα σε μη καπνιστές.

* Καθιστική ζωή. Η καθιστική ζωή αυξάνει τον κίνδυνο αναπτύξεως καρκίνου του παχέος εντέρου, του μαστού και του ενδομητρίου.

* Ανθυγιεινή διατροφή. Η υπερκατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, αλμυρών φαγητών και η μειωμένη κατανάλωση φυτικής προελεύσεως, μη επεξεργασμένων τροφίμων σχετίζονται με τον καρκίνο. Ιδίως με τον καρκίνο του παχέος εντέρου, του ρινοφάρυγγα και του στομάχου.

Άλλες αιτίες

Άλλες αιτίες καρκίνου, τις οποίες επίσης μπορούμε να αποφύγουμε, είναι οι εξής, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ):

* Ατμοσφαιρική ρύπανση. Υπολογίζεται ότι προκαλεί ετησίως 200.000 θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα σε όλο τον κόσμο.

Καρκινογόνος, όμως, είναι και ο μολυσμένος αέρας στο εσωτερικό των σπιτιών εξαιτίας της καύσης στερεών καυσίμων (π.χ. στις ξυλόσομπες). Ο ΠΟΥ υπολογίζεται ότι άλλοι 240.000 άνθρωποι πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα επειδή εισπνέουν μολυσμένο αέρα μέσα στα σπίτια τους.

* Επαγγελματικά καρκινογόνα. Περισσότεροι από 40 παράγοντες, ουσίες και μίγματα στον χώρο εργασίας είναι καρκινογόνα. Ένα από τα ευρύτερα γνωστά είναι ο αμίαντος που μπορεί να προκαλέσει μεσοθηλίωμα. Το μεσοθηλίωμα είναι καρκίνος στο εξωτερικό τοίχωμα του πνεύμονα (ή στη θωρακική κοιλότητα).

* Ιονίζουσα ακτινοβολία. Καρκινογόνος είναι και η παρατεταμένη, χωρίς προφυλάξεις έκθεση στην ιονίζουσα ακτινοβολία, απ’ όποια πηγή και αν προέρχεται, λέει ο ΠΟΥ. Το ίδιο και η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV) του ηλίου.

* Μόλυνση με ορισμένα παθογόνα. Υπάρχουν ορισμένοι ιοί που προκαλούν καρκίνο. Ο ευρύτερα γνωστός είναι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), ορισμένα στελέχη του οποίου προκαλούν σχεδόν όλα τα κρούσματα καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας. Τα ίδια στελέχη προκαλούν και άλλους καρκίνους (π.χ. του πέους, του αιδοίου, του πρωκτού, του στόματος κ.λπ.).

Άλλα παθογόνα που μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο είναι οι ιοί της ηπατίτιδας Β και C (μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο του ήπατος). Ο ιός Έπσταϊν-Μπαρ, εξ άλλου, ως φαίνεται σχετίζεται με πολλά λεμφώματα, σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (ACS).

Άλλα παθογόνα που μπορεί να οδηγήσουν στον καρκίνο είναι ο HIV/AIDS, ο ιός του έρπη 8 (HHV-8), το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (σχετίζεται με τον καρκίνο του στομάχου), ορισμένα παράσιτα κ.λπ.

Η προστασία από αυτά τα παθογόνα και η έγκαιρη αντιμετώπισή τους μπορεί να μειώσουν δραστικά τον κίνδυνο εκδηλώσεως καρκίνου.

Ποιες αιτίες δεν μπορούμε να αλλάξουμε

Στις αιτίες του καρκίνου για τις οποίες δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι συμπεριλαμβάνονται:

* Η ηλικία. Ο καρκίνος είναι συχνότερος καθώς μεγαλώνουμε. Όσο περισσότερο ζει ένας άνθρωπος, τόσο περισσότερο εκτίθεται σε καρκινογόνα και τόσο πιθανότερο είναι να συμβεί μια γενετική μετάλλαξη που θα οδηγήσει σε έναν καρκίνο.

* Το ισχυρό οικογενειακό ιστορικό. Υπολογίζεται ότι σε κληρονομούμενα, ελαττωματικά γονίδια οφείλεται το 3-10% όλων των κρουσμάτων καρκίνου.

* Το εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Η εξασθένηση του ανοσοποιητικού εξαιτίας κάποιας ασθένειας ή της λήψης φαρμάκων (λέγονται ανοσοκατασταλτικά) μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εκδήλωσης ορισμένων μορφών καρκίνου.

Αναλόγως με την περίπτωση, στις μορφές αυτές συμπεριλαμβάνονται το σάρκωμα Kaposi, το μη-Hodgkin λέμφωμα, ορισμένοι καρκίνοι του πνεύμονος και του νεφρού κ.λπ.