Καρκίνος των ωοθηκών: Γίνεται να προκληθεί από φάρμακα γονιμότητας;

Μιχάλης Θερμόπουλος
22 Μαρτίου 2022 | 11:30

Ο καρκίνος των ωοθηκών αναπτύσσεται όταν αναπτύσσονται κακοήθη κύτταρα στις ωοθήκες, ή γύρω από τις σάλπιγγες, ή το περιτόναιο.

Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι ο καρκίνος των ωοθηκών αυξάνεται από την λήψη φαρμάκων γονιμότητας. Αλλά αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι αν παίρνετε τέτοια φάρμακα, τότε θα αναπτύξετε αυτόματα καρκίνο των ωοθηκών.

Σε αυτό το άρθρο, διερευνούμε τις πιο πρόσφατες έρευνες για πιθανούς δεσμούς μεταξύ των φαρμάκων γονιμότητας και του καρκίνου των ωοθηκών, καθώς και άλλους παράγοντες κινδύνου για αυτόν τον γυναικολογικό καρκίνο.

Συνδέεται ο καρκίνος των ωοθηκών με τα φάρμακα υπογονιμότητας;

Ο καρκίνος των ωοθηκών συνήθως ξεκινά μέσα στα κύτταρα στα άκρα των σαλπίγγων. Δεν υπάρχει κάποια μεμονωμένη αιτία καρκίνου των ωοθηκών. Αλλά υπάρχουν πολλοί παράγοντες κινδύνου που συμβάλουν στην ανάπτυξή του. Ένας τέτοιος παράγοντας κινδύνου είναι η χρήση φαρμάκων γονιμότητας.

Τα φάρμακα γονιμότητας λειτουργούν βοηθώντας στη διαδικασία της ωορρηξίας ή στην απελευθέρωση ενός ωαρίου από την ωοθήκη. Η διαδικασία δεν θεωρείται ότι συμβάλλει στον καρκίνο των ωοθηκών. Αλλά αυτές οι θεραπείες περιλαμβάνουν διάφορες ορμόνες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο.

Τι δείχνουν οι πρόσφατες έρευνες

Τι έχουν δείξει έρευνες σχετικά με μερικά από τα πιο διαδεδομένα φάρμακα γονιμότητας και τις πιθανές συνδέσεις με τον καρκίνο των ωοθηκών:

Κιτρική κλομιφαίνη (CC): Κυκλοφορεί στην αγορά από τη δεκαετία του 1960 και μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του ή σε συνδυασμό με γονιμοποίηση in vitro (IVF). Η έρευνα δείχνει ότι υπάρχει μια ελαφρά αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου των ωοθηκών σε όσες έλαβαν CC. Αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος ήταν σε εκείνες που χρησιμοποιούσαν το φάρμακο για πάνω από 1 χρόνο.
Γοναδοτροπίνες: Χρησιμοποιούνται για μη ωορρηξικές διαταραχές και μερικές φορές μπορεί να συνδυαστούν με την CC. Σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες, ο κίνδυνος καρκίνου των ωοθηκών αυξήθηκε με τον συνδυασμό γοναδοτροπίνης-CC.
Ορμόνη FSH (Follicle-stimulating hormone), προγεστερόνη και ορμόνη LH (luteinizing hormone): Όλοι αυτοί οι τύποι ορμονών που χρησιμοποιούνται σε θεραπείες γονιμότητας έχουν αποδειχθεί ότι είναι πιθανώς αυξητικοί παράγοντες στον καρκίνο των ωοθηκών.
Συνολικά, οι μελέτες που εξέτασαν πιθανά φάρμακα γονιμότητας και συνδέσεις με τον καρκίνο των ωοθηκών ήταν αντιφατικές. Οι περισσότερες έχουν επίσης διαπιστώσει ότι η πλειοψηφία των γυναικών που λαμβάνουν θεραπείες γονιμότητας δεν αναπτύσσουν καρκίνο των ωοθηκών.

Περιορισμοί των ερευνών

Πρώτον, πολλές γυναίκες που έχουν χρησιμοποιήσει φάρμακα γονιμότητας μπορεί να μην είναι στην μέση ηλικία έναρξης του καρκίνου των ωοθηκών. Επομένως μπορεί να είναι δύσκολο να γίνει μια οριστική σύνδεση.
Ένας άλλος περιορισμός είναι ότι σε πολλές γυναίκες που αναζητούν θεραπεία για τη στειρότητα, μπορεί να λαμβάνουν περισσότερα από ένα φάρμακα. Έτσι, μπορεί να είναι πιο δύσκολο να προσδιοριστεί ποιο φάρμακο γονιμότητας είναι ο κύριος ένοχος στον συνολικό κίνδυνο καρκίνου.
Επίσης, αν και τα φάρμακα γονιμότητας μπορεί να αυξήσουν τον συνολικό κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών, δεν είναι σαφές εάν οι θεραπείες εξωσωματικής γονιμοποίησης συνδέονται με πιο επιθετικούς καρκίνους.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία (ACS), η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να σχετίζεται με “οριακούς” όγκους ωοθηκών, ή με “χαμηλό κακοήθες δυναμικό”. Αλλά δεν υπάρχουν ισχυρές σχέσεις μεταξύ πιο επιθετικών καρκίνων των ωοθηκών και των φαρμάκων γονιμότητας.

Καρκίνος των ωοθηκών: Υπάρχει σχέση με την υπογονιμότητα;

Συνολικά, η υπογονιμότητα έχει αυξηθεί από το 1990. Ωστόσο, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ, η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών μειώθηκε κάθε χρόνο μεταξύ των μέσων της δεκαετίας του 1980 έως το 2017.

Επίσης, οι ερευνητές δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα εάν καθαυτή η υπογονιμότητα αυξάνει άμεσα τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών, ή εάν φταίνε σχετικοί παράγοντες.

Πρώτον, όταν μια γυναίκα δεν έχει εγκυμοσύνη, έχει περισσότερη ωορρηξία. Υπάρχει μια θεωρία ότι η ύπαρξη περισσότερων κύκλων ωορρηξίας μπορεί να συνδέεται με την ανάπτυξη καρκίνου των ωοθηκών αργότερα στη ζωή. Η εγκυμοσύνη, καθώς και η λήψη αντισυλληπτικών, μειώνει τον αριθμό των φορών που έχετε ωορρηξία.
Μια άλλη πιθανή σχέση που έχει ο καρκίνος των ωοθηκών με την υπογονιμότητα είναι η προηγούμενη, αλλά ανεπιτυχής, χρήση θεραπειών γονιμότητας. Τέτοιες μελέτες έχουν δείξει πιθανό υψηλότερο κίνδυνο χρήσης φαρμάκων γονιμότητας και μη σύλληψης, έναντι γυναικών, που συνέλαβαν και είχαν επιτυχείς τοκετούς.
Επίσης, εάν αντιμετωπίζετε υπογονιμότητα και θέλετε να κάνετε παιδιά, μπορεί να έχετε περισσότερες πιθανότητες να κάνετε θεραπείες γονιμότητας από κάποιον που δεν προσπαθεί να μείνει έγκυος. Αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι η θεραπεία (και όχι καθαυτή η υπογονιμότητα) ίσως αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου.

Καρκίνος των ωοθηκών: Ποιοι είναι οι γνωστοί παράγοντες κινδύνου

Εκτός από τα φάρμακα γονιμότητας, άλλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου είναι:

κληρονομικές γονιδιακές μεταλλάξεις, όπως BRCA1 και BRCA2
επίκτητες γονιδιακές μεταλλάξεις, όπως HER2, ή TP53
οικογενειακά καρκινικά σύνδρομα, όπως το σύνδρομο Lynch, που μπορεί να αντιπροσωπεύει έως και το 25% όλων των περιπτώσεων καρκίνου των ωοθηκών
ηλικία (περίπου οι μισοί από όλους τους καρκίνους των ωοθηκών αναπτύσσονται σε γυναίκες άνω των 63 ετών)
οικογενειακό ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών, ή του παχέος εντέρου
προσωπικό, ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού
ενδομητρίωση
απόκτηση του πρώτου σας παιδιού μετά την ηλικία των 35 ετών
κάπνισμα
παχυσαρκία, ή υπερβολικό βάρος
λήψη θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης