Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι ο τρίτος συχνότερος γυναικολογικός καρκίνος στον κόσμο, αλλά και αρκετά δύσκολος στην αντιμετώπισή του.
Υπολογίζεται ότι ετησίως ανιχνεύεται σε περίπου 314.000 γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Η μεγαλύτερη επίπτωση παγκοσμίως καταγράφεται στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική.
Συνολικώς, το περίπου 1,1 % των γυναικών θα διαγνωσθούν με καρκίνο των ωοθηκών κάποια στιγμή στη ζωή τους. Ευτυχώς, όμως, η θνητότητα μειώνεται κατά 2,8% κάθε έτος τα τελευταία χρόνια. Είναι ενδεικτικό ότι ενώ η πενταετής επιβίωση άγγιζε μόλις το 35% την προηγούμενη δεκαετία, πλέον περισσότερες από τις μισές ασθενείς (πάνω από 50%) την φτάνουν και την ξεπερνούν.
Οι θετικές εξελίξεις στην πρόγνωση των ασθενών οφείλονται κυρίως στην πρόοδο στη θεραπευτική αντιμετώπισή του.
Οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο Αλεξάνδρα Θάνος Δημόπουλος, τ. πρύτανης ΕΚΠΑ, καθηγητής Ογκολογίας-Αιματολογίας, Δρ. Μαρία Καπαρέλου, παθολόγος-ογκολόγος και Αγγελική Ανδρικοπούλου συνοψίζουν τα νεότερα δεδομένα.
Η θεραπεία του καρκίνου των ωοθηκών στα αρχικά στάδια είναι χειρουργική. Γίνεται αφαίρεση της μήτρας, των σαλπίγγων και των ωοθηκών (ολική υστερεκτομή μετά εξαρτημάτων). Ταυτοχρόνως γίνεται διερεύνηση όλης της κοιλίας, επιπλεκτομή, λεμφαδενεκτομή και κυτταρολογική εξέταση ασκιτικού υγρού.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, μετά το χειρουργείο ενδείκνυται η επικουρική θεραπεία με συνδυασμό των φαρμάκων πακλιταξέλη και καρβοπλατίνη.
Εάν η νόσος δεν είναι δυνατόν να αφαιρεθεί πλήρως από την αρχή, είναι δυνατή η εισαγωγική χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα. Η χειρουργική αντιμετώπιση γίνεται σε δεύτερο χρόνο, με παρόμοια αποτελέσματα συνολικής επιβίωσης όπως έχει φανεί από μελέτες (CHORUS trial, EORTC 55971).
Επιπλέον, οι ασθενείς σταδίου III-IV που δεν είναι δυνατόν να επιτύχουν μέγιστη κυτταρομείωση κατά το πρωτογενές χειρουργείο, υποβάλλονται σε τρεις κύκλους εισαγωγικής χημειοθεραπείας με βάση την πλατίνα. Εν συνεχεία γίνεται ενδιάμεση κυτταρομείωση (interval debulking).
Χημειοθεραπεία στη διάρκεια του χειρουργείου
Μία σύγχρονη τεχνική που χρησιμοποιείται στη διάρκεια του χειρουργείου είναι η διεγχειρητική υπέρθερμη ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία (τεχνική HIPEC – (Hyperthermic Intraperitoneal Chemotherapy).
Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται για την αποστείρωση της κοιλιάς από περιτοναϊκές εμφυτεύσεις που δεν είναι ορατές με γυμνό μάτι. Κατ’ αυτήν, χορηγείται χημειοθεραπευτικό φάρμακο στην κοιλιά σε υψηλές θερμοκρασίες (42-43 βαθμοί Κελσίου). Η χορήγηση διαρκεί 30-90 λεπτά. Εφαρμόζεται αφού προηγουμένως έχει αφαιρεθεί όλη η μακροσκοπικά ορατή νόσος.
Η τεχνική αυτή διενεργείται από κατάλληλα εκπαιδευμένους χειρουργούς και σε εξειδικευμένα κέντρα. Βάσει των κατευθυντήριων οδηγιών, η HIPEC έχει ένδειξη σε ασθενείς με καρκίνο ωοθηκών οι οποίες έχουν λάβει εισαγωγική χημειοθεραπεία και υποβάλλονται σε ενδιάμεση κυτταρομείωση (IDS). Υπό διερεύνηση βρίσκεται ο ρόλος της στη δεύτερη χειρουργική επέμβαση λόγω υποτροπής.
Οι αναστολείς των PARP πρωτεϊνών
Νέα θεραπευτική εξέλιξη αποτελούν οι αναστολείς των PARP πρωτεϊνών. Τα φάρμακα αυτά έχουν μέγιστο όφελος στις ασθενείς:
- Με μεταλλάξεις στα BRCA γονίδια
- Με έλλειψη στο σύστημα επιδιόρθωσης των βλαβών του DΝA (ομόλογος ανασυνδυασμός – homologous recombination).
Μία στις δύο γυναίκες με καρκίνο των ωοθηκών παρουσιάζουν ανεπάρκεια του ομόλογου ανασυνδυασμού. Μία στις τέσσερεις, εξ άλλου, φέρουν μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1/2. Η μετάλλαξη μπορεί να είναι κληρονομική ή επίκτητη.
Μετά την ολοκλήρωση της πρώτης γραμμής χημειοθεραπείας με βάση την πλατίνα, ενδείκνυται η χορήγηση θεραπείας συντήρησης με τους PARP αναστολείς niraparib και olaparib σε ασθενείς με προχωρημένο (σταδίου FIGO III και IV), υψηλού βαθμού κακοήθειας, επιθηλιακό καρκίνο των ωοθηκών.
Με βάση την μελέτη PAOLA-1, η θεραπεία συντήρησης με olaparib σε συνδυασμό με αντιαγγειογενετική θεραπεία με bevacizumab έχει έγκριση ως θεραπεία συντήρησης μετά την πρώτη γραμμής θεραπείας σε ασθενείς με ανεπάρκεια του ομόλογου ανασυνδυασμού (Homologous Recombination Deficiency), είτε ως αποτέλεσμα μετάλλαξης BRCA1/2 είτε ως αποτέλεσμα γενωμικής αστάθειας.
Στις ασθενείς που φέρουν BRCA1/2 μετάλλαξη, η θεραπεία συντήρησης με olaparib έχει έγκριση ως μονοθεραπεία, μετά το πέρας της πρώτης γραμμής θεραπείας με βάση την πλατίνα, με βάση τη μελέτη SOLO-1.
Η θεραπεία συντήρησης με niraparib έχει έγκριση σε όλες τις ασθενείς σταδίου FIGO III/IV, ανεξαρτήτως ανεπάρκειας του ομόλογου ανασυνδυασμού, με βάση τη μελέτη PRIMA που έδειξε όφελος στον συνολικό πληθυσμό.
Και σύζευγμα αντισώματος-φαρμάκου
Τέλος, μία νέα εξέλιξη στον καρκίνο των ωοθηκών αποτελεί ένα νέο φάρμακο το mirvetuximab soravtansine. Το φάρμακο αυτό αποτελεί σύζευγμα αντισώματος-φαρμάκου (ADC) και στοχεύει έναν υποδοχέα στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων. Πρόκειται για τον υποδοχέα του φολικού οξέος άλφα (Folate receptor alpha – FRα), ο οποίος αξιολογείται με ειδικό τεστ εγκεκριμένο από τον FDA.
Με βάση τη μελέτη Study 0417 το mirvetuximab soravtansine έλαβε επιταχυνόμενη έγκριση σε ασθενείς με πλατινοανθεκτική υποτροπή της νόσου και θετική έκφραση του υποδοχέα FRα.
Το ποσοστό ανταπόκρισης στις ασθενείς αυτές ήταν 31,7%. Η μέση διάρκεια ανταπόκρισης ήταν 6,9 μήνες. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαίωσε και η μελέτη MIRASOL που έδειξε όφελος τόσο ως προς το διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου όσο και ως προς τη συνολική επιβίωση στις ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών, έναντι της χημειοθεραπείας.
Φωτογραφία: iStock