Καρκίνος του μαστού: Οι κίνδυνοι από τις καθυστερήσεις σε διάγνωση, θεραπεία

Η πανδημία που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός έχει οδηγήσει πολλούς ανθρώπους με συμπτώματα ύποπτα για καρκίνο να καθυστερούν την επίσκεψη στον γιατρό, για να μην εκτεθούν στον επικίνδυνο ιό. Ακόμα και ασθενείς με ήδη διαγνωσμένη νόσο αναβάλλουν ή καθυστερούν τη θεραπεία τους, εξαιτίας του ίδιου φόβου. Ωστόσο ο καρκίνος του μαστού, όπως όλες οι κακοήθειες, αντιμετωπίζεται πολύ καλύτερα όταν δεν υπάρχουν καθυστερήσεις.

Ιδιαίτερα αποκαλυπτικά είναι τα ευρήματα πρόσφατης έρευνας της Ένωσης Ασθενών Ελλάδος. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 2.354 ασθενείς, οι 320 εκ των οποίων έπασχαν από καρκίνο.

Σχεδόν οι δύο στους δέκα ογκολογικούς ασθενείς (το 17,4%) είπαν ότι εξαιτίας του φόβου τους για τον κορωνοϊό δεν αναζήτησαν κάποια ιατρική υπηρεσία ή φάρμακο. Πάνω από δύο στους δέκα είπαν ότι είχαν πιο σπάνια ή πιο δύσκολη επικοινωνία με τον γιατρό τους. Επιπλέον, το σχεδόν 17% παραδέχτηκαν ότι ακυρώθηκε ή αναβλήθηκε η θεραπεία τους. Και το 5% είπαν ότι ακυρώθηκε ή αναβλήθηκε η εγχείρησή τους.

Όπως προαναφέρθηκε, όμως, ο καρκίνος αντιμετωπίζεται πολύ καλύτερα όταν η διάγνωση και η θεραπεία γίνονται εγκαίρως. Πόσο μάλλον που ο κορωνοϊός βρίσκεται στη ζωή μας ήδη 1,5 χρόνο και δεν δείχνει ιδιαίτερη διάθεση να εξαφανιστεί στο εγγύς μέλλον.

Η χειρουργός μαστού Μαρουλιώ Σταθουλοπούλου, διευθύντρια Χειρουργικής Κλινικής Μαστού στο Θεραπευτήριο Metropolitan, απαντά σε ερωτήματα για τη σημασία της πρόληψης και το τίμημα των καθυστερήσεων στον καρκίνο του μαστού.

Στην καθημερινή πρακτική έχετε παρατηρήσει καθυστερήσεις στη διάγνωση ή/και τη θεραπεία των ασθενών;

Όταν άρχισε αυτή η παγκόσμια, όπως τελικά αποδείχτηκε, μάστιγα, ουδείς φανταζόταν ότι θα διαρκούσε τόσο πολύ, με τις γνωστές δραματικές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα. Πάρα πολλές γυναίκες, υπό το φόβο της έκθεσης στον ιό, καθυστέρησαν ή ανέβαλαν επ’ αόριστο τον προληπτικό και τον συμπτωματικό έλεγχο. Κατά γενική ομολογία, όμως, το μεγαλύτερο όπλο απέναντι στον καρκίνο του μαστού, αλλά και σε όλες τις κακοήθειες, είναι η έγκαιρη διάγνωση. Παραμελώντας τον προληπτικό έλεγχο, έχουμε χάσει χρόνο πολύ σημαντικό για τη θεραπεία και για την πρόγνωση αυτών των ασθενών.

Οι παρατηρούμενες καθυστερήσεις μπορεί να αλλάξουν την πρόγνωση των ασθενών;

Σαφέστατα υπάρχει σημαντική διαφορά στην πρόγνωση που έχει ο καρκίνος του μαστού. Η καθυστέρηση στη διάγνωση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση μπορεί:

• Να έχει συνέπειες στο στάδιο νόσου
• Να δώσει χρόνο για εμφάνιση μεταστάσεων
• Να σημαίνει πολύ πιο εντατικές και μακροχρόνιες θεραπείες
• Να οδηγήσει σε μεγαλύτερα και πιο σοβαρά χειρουργεία
• Να οδηγήσει γενικά σε πολύ μεγαλύτερη ταλαιπωρία, που πιθανόν θα είχε αποφευχθεί αν ο καρκίνος του μαστού αντιμετωπιζόταν πιο νωρίς

Ποια είναι η πρόγνωση αναλόγως με το στάδιο του καρκίνου του μαστού;

Όσο πιο νωρίς εντοπιστεί ο καρκίνος του μαστού, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση για τις ασθενείς. Η έγκαιρη διάγνωση σημαίνει περιορισμό του καρκίνου εντός του οργάνου όπου αναπτύχθηκε, με αποτέλεσμα να απαιτείται και λιγότερο επιθετική θεραπεία. Ειδικότερα, οι πιθανότητες που έχουν οι ασθενείς να περάσουν το ορόσημο της πενταετούς επιβίωσης που σηματοδοτεί την ίαση είναι κατά μέσον όρο:

• Στο στάδιο 0 (το πιο πρώιμο απ’ όλα) = 100%
• Στο στάδιο ΙΙΑ (λίγο πιο προχωρημένος καρκίνος) = 88%
• Στο στάδιο ΙΙΙΑ (ο καρκίνος εξαπλώνεται τοπικά) = 56%
• Στο στάδιο IV (ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στο σώμα) = 16%

Ωστόσο αυτοί είναι απλώς οι μέσοι όροι. Ρόλο στην επιβίωση παίζουν και άλλοι παράγοντες, όπως:

• Το είδος του καρκίνου (ο ιστολογικός τύπος)
• Τα μοριακά χαρακτηριστικά του καρκινικού όγκου

Πως επηρεάζει η έγκαιρη διάγνωση τη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού;

Η καθυστέρηση μπορεί να οδηγήσει και σε βαρύτερη χειρουργική επέμβαση. Παραδείγματος χάριν, μία ασθενής που θα μπορούσε να υποβληθεί σε επέμβαση διατήρησης του μαστού, είναι πιθανό να χρειαστεί τελικά μαστεκτομή. Επομένως, η έγκαιρη διάγνωση δεν είναι σημαντική μόνο για την πρόγνωση. Είναι και για την ποιότητα ζωής της ασθενούς και την ψυχολογική κατάστασή της.

Ποιες εξετάσεις συνιστώνται για έγκαιρη διάγνωση;

Ο προληπτικός έλεγχος είναι πάρα πολύ απλή διαδικασία. Συμπεριλαμβάνει κυρίως την αυτοψηλάφηση μαστού που πρέπει να κάνει η γυναίκα συστηματικά, καθώς και:

• Μία μαστογραφία ανά έτος για ασυμπτωματικές γυναίκες ηλικίας 40 ετών και άνω, χωρίς οικογενειακό ιστορικό
• Εξέταση από ειδικό γιατρό ο οποίος θα καθορίσει αν χρειάζεται συμπληρωματική εξέταση (π.χ. υπερηχογράφημα, μαγνητική τομογραφία κ.λπ.).

Ωστόσο, τα περισσότερα από τα ψηλαφητά ευρήματα είναι καλοήθη. Στην πραγματικότητα, τα 7 στα 10 «ογκίδια» που ψηλαφιούνται στο μαστό ΔΕΝ είναι κακοήθεια. Άρα αντί για πανικό και άρνηση εξέτασης και διερεύνησης τυχόν ευρήματος, καλό είναι η γυναίκα να κάνει τακτικά προληπτικό έλεγχο. Σε περίπτωση αμφιβολίας, πρέπει να επισκέπτεται χωρίς καθυστέρηση τον ειδικό γιατρό.

Υπάρχουν άλλα μέτρα πρόληψης που μπορούν να λάβουν οι γυναίκες;

Η καλή φυσική κατάσταση, η άσκηση και η διατήρηση σταθερού σωματικού βάρους ειδικά μετά την εμμηνόπαυση, είναι πολύ καλός τρόπος άμυνας απέναντι στον καρκίνο. Ο καρκίνος του μαστού φαίνεται επίσης πως είναι λιγότερο πιθανός:

• Στις γυναίκες που αποκτούν νωρίς παιδιά
• Σε όσες δεν λαμβάνουν αντισυλληπτικά χάπια για πολλά χρόνια
• Σε όσες δεν υποβάλλονται σε ορμονικής θεραπείας υποκατάστασης κατά την εμμηνόπαυση

Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο;

Το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για όλες σχεδόν τις κακοήθειες και είναι σίγουρο ότι μόνο βλάβες προκαλεί στην υγεία. Παίζει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου και  στη δυνατότητα να ανταπεξέλθουν οι ασθενείς σε αυτή τη δύσκολη δοκιμασία, διότι περιορίζει πάρα πολύ τις αντοχές τους.

Ένα ακόμα μειονέκτημα που έχουν οι καπνίστριες είναι ο περιορισμός στην αποκατάσταση και την επούλωση μετεγχειρητικά. Και αυτό, διότι το κάπνισμα προκαλεί πολλές φθορές και φλεγμονές στο δέρμα, ειδικά όταν απαιτείται μαστεκτομή  για ογκολογικούς λόγους.

Τι πρέπει να κάνουν οι γυναίκες;

Τώρα που τα περισσότερα κέντρα ακτινολογίας και απεικόνισης παρέχουν και πάλι τη δυνατότητα για μαστογραφίες ρουτίνας, καλό είναι οι γυναίκες που έχουν καθυστερήσει τον προληπτικό έλεγχο να προγραμματίσουν το συντομότερο δυνατό τις μαστογραφίες τους.

Η καθυστέρηση των μαστογραφιών για πολύ καιρό συνεπάγεται μεγάλο κίνδυνο να διαγνωστεί σε πιο προχωρημένο στάδιο ο καρκίνος του μαστού. Σε τέτοια περίπτωση, υπάρχει μεγαλύτερη δυσκολία στην αντιμετώπιση και χάνουμε το πλεονέκτημα της έγκαιρης διάγνωσης.

Ωστόσο είναι πιθανό πολλές γυναίκες να συνεχίσουν να αναβάλλουν τη μαστογραφία, επειδή φοβούνται μήπως εκτεθούν στον νέο κορωνοϊό. Οι γυναίκες αυτές πρέπει να γνωρίζουν ότι όσο τηρούν τα βασικά μέτρα προφύλαξης οι ίδιες αλλά και το κέντρο απεικόνισης όπου απευθύνονται, ο κίνδυνος μετάδοσης είναι ελάχιστος. Επιπλέον, το όφελος του προληπτικού ελέγχου σαφώς υπερτερεί του όποιου κινδύνου.

Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντική κάθε προσπάθεια ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης που γίνεται τόσο από συλλόγους ασθενών και επιστημονικές εταιρείες όπως η Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία Μαστού (ΕΧΕΜ), όσο και από πολύ ενδιαφέρουσες δράσεις και εκστρατείες, όπως η forHER που έχουν ως κοινό στόχο να αναδείξουν τη σημασία της πρόληψης και να προτρέψουν τις γυναίκες να μην την αμελούν και να μην την αναβάλουν.