Καρκίνος του πνεύμονα: Νέες ελπίδες με την ανοσοθεραπεία

Ρούλα Τσουλέα
24 Νοεμβρίου 2018 | 18:03

Παράταση της επιβίωσης και καλύτερη ποιότητα ζωής υπόσχονται οι νέες θεραπείες για τον καρκίνο του πνεύμονα.

Ο καρκίνος του πνεύμονα δεν είναι μία ενιαία ασθένεια, αλλά έχει πολλές μορφές. Η πρόοδος στην αντιμετώπιση των συχνότερων από αυτές ήταν καταιγιστική την τελευταία δεκαετία, με αποκορύφωμα την ανοσοθεραπεία, που εξελίσσεται στον τέταρτο πυλώνα των αντικαρκινικών θεραπειών.

«Ο καρκίνος του πνεύμονα δεν είναι μία αρρώστια. Έχει πολλά κομμάτια και οι εξελίξεις τρέχουν τόσο πολύ που πραγματικά κάθε 3-4 μήνες υπάρχει μία νέα επιστημονική πρόοδος που αυξάνει δείκτες όπως η επιβίωση, οι ανταποκρίσεις ή το διάστημα χωρίς πρόοδο νόσου», λέει ο παθολόγος-ογκολόγος Ιωάννης Μπουκοβίνας, πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων –Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ) και διευθυντής της Ογκολογικής Μονάδας στην Βιοκλινική Θεσσαλονίκης.

Η συχνότερη μορφή του είναι ο επονομαζόμενος μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (ΜΜΚΠ ή NSCLC). Η μορφή αυτή αντιπροσωπεύει το 80% των κρουσμάτων και υποδιαιρείται σε διάφορους τύπους. Οι πιο συνηθισμένοι υπότυποί του είναι το αδενοκαρκίνωμα και το πλακώδες καρκίνωμα.

Η δεύτερη συχνότερη μορφή καρκίνου του πνεύμονα είναι ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (ΜΚΠ ή SCLC). Αντιπροσωπεύει το περίπου 15% των κρουσμάτων και διαγιγνώσκεται σχεδόν αποκλειστικά σε μανιώδεις καπνιστές (πάνω από 20 τσιγάρα την ημέρα).

«Κάθε τύπος έχει υποκατηγορίες με βάση τη γενετική διαταραχή η οποία ορίζει την ανάπτυξη του καρκινικού κυττάρου», εξηγεί ο κ. Μπουκοβίνας. «Για πολλές από αυτές τις διαταραχές έχουμε τις κατάλληλες στοχεύουσες θεραπείες. Οι θεραπείες αυτές μπορεί να σταματήσουν την εξέλιξη του καρκίνου και να παρατείνουν σημαντικά τη ζωή, με μια εξαιρετική ποιότητα».

Οι στοχεύουσες θεραπείες

Οι στοχεύουσες θεραπείες αναστέλλουν συγκεκριμένους μηχανισμούς των καρκινικών κυττάρων. Από το 2004, αλλά ουσιαστικά από το 2006-2007, άρχισε η κρίσιμη δεκαετία των εξελίξεων, κατά τον κ. Μπουκοβίνα.

«Εκείνη την εποχή ανακαλύφθηκαν διάφορα μικρά μόρια (οι αναστολείς τυροσινικών κινασών) εναντίον ενός υποδοχέα του καρκινικού κυττάρου που λέγεται επιδερμικός αυξητικός παράγοντας (EGFR)», εξηγεί. «Έκτοτε έχουν κυκλοφορήσει νέοι αναστολείς, μερικοί ξεπερνούν και την αντίσταση του οργανισμού στους προηγούμενους. Έτσι τώρα έχουμε φθάσει στους αναστολείς τρίτης γενιάς».

Υπάρχουν επίσης διάφοροι παράγοντες οι οποίοι «τα τελευταία 5 χρόνια άλλαξαν το τοπίο στην υποκατηγορία των όγκων που φέρουν έναν άλλο υποδοχέα, τον ALK», συνεχίζει. «Αυτός στοχεύεται πλέον με πρώτης έως πέμπτης γενιάς αναστολείς».

Τα τελευταία 4 χρόνια, εξάλλου, υπήρξε τεράστια πρόοδος με την είσοδο της ανοσοθεραπείας και στον καρκίνο του πνεύμονα. Η πρόοδος αφορά ιδίως τους μη μικροκυτταρικούς όγκους, οι οποίοι δεν φέρουν τους υποδοχείς που προαναφέρθηκαν. Ωστόσο πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα υποδηλώνουν ότι μπορεί να υπάρξει όφελος και σε περιπτώσεις μικροκυτταρικού καρκίνου.

«Οι καταλυτικές ημερομηνίες από το 2013 έως το 2018 άλλαξαν το τοπίο της αντιμετώπισης του καρκίνου του πνεύμονα», τονίζει ο ειδικός.

Τι είναι η ανοσοθεραπεία

Η ανοσοθεραπεία είναι μία μέθοδος που κινητοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα του ίδιου του ασθενούς. Στόχος είναι να αναγνωρίσει τα καρκινικά κύτταρα και να τους επιτεθεί για να τα εξοντώσει.

«Η ανοσοθεραπεία είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης του καρκίνου πολύ πιο φυσικός απ’ ό,τι η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία ή άλλες θεραπείες», λέει ο παθολόγος-ογκολόγος Ιωάννης Μούντζιος, από το 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας και την Β’ Ογκολογική Κλινική του Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν. «Και αυτό, διότι χρησιμοποιεί τα όπλα του ίδιου του οργανισμού, δηλαδή το ανοσοποιητικό σύστημα».

Οι πρώτες έρευνες με αυτήν έγιναν πριν από 20-25 χρόνια. Τα τελευταία χρόνια, όμως, έχει αρχίσει να αποδίδει καρπούς και ήδη «έχει χαρίσει ζωή και ποιότητα ζωής σε πάρα πολλές χιλιάδες ανθρώπων παγκοσμίως οι οποίοι πάσχουν από διάφορες μορφές καρκίνου», τονίζει.

Στους ασθενείς αυτούς συμπεριλαμβάνονται πάσχοντες από προχωρημένο ή μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα, μερικοί από τους οποίους φαίνεται να ωφελούνται ιδιαίτερα από την ανοσοθεραπεία.

«Έχουμε εδώ και δύο χρόνια στα χέρια μας μελέτη που έδειξε πως όταν ο όγκος πασχόντων από ΜΜΚΠ εκφράζει ένα συγκεκριμένο δείκτη (λέγεται PD-L1) σε ποσοστό πάνω από το 50% των κυττάρων του, είναι πολύ ευαίσθητος σε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που λέγεται pembrolizumab», εξηγεί ο κ. Μούντζιος. «Αυτό σημαίνει ότι παρατείνεται σημαντικά το διάστημα μέχρι να χειροτερέψει η νόσος τους και ζουν περισσότερο, απ’ ό,τι αν είχαν κάνει χημειοθεραπεία».

Συνδυασμένη προσέγγιση

Ωστόσο δεν ανταποκρίνονται όλοι οι ασθενείς στην ανοσοθεραπεία. Έτσι, πολύ πιο πρόσφατα δοκιμάστηκε ο συνδυασμός της με χημειοθεραπεία, που έως πρότινος ήταν η καθιερωμένη θεραπεία για τον προχωρημένο ή μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα.

Η σχετική μελέτη έδειξε πως πολλοί ασθενείς με προχωρημένο ή μεταστατικό ΜΜΚΠ που λαμβάνουν συνδυασμό του pembrolizumab με χημειοθεραπεία, έχουν όφελος στην συνολική επιβίωση. «Δώδεκα μήνες μετά την έναρξη της θεραπείας, περίπου οι μισοί ασθενείς που πήραν μόνο χημειοθεραπεία βρίσκονται εν ζωή», εξηγεί ο κ. Μούντζιος. «Απ’ όσους όμως πήραν τον συνδυασμό, στη ζωή βρίσκονται λίγο πάνω από τα δύο τρίτα».

Νέες οδηγίες

Τις εξελίξεις αυτές αντανακλούν και οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας (ESMO) για τον προχωρημένο ή μεταστατικό ΜΜΚΠ.

Σύμφωνα με αυτές, το συγκεκριμένο μονοκλωνικό αντίσωμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπό προϋποθέσεις ως πρώτη θεραπεία στους ασθενείς. Αναλόγως, δε, με τα επίπεδα του μορίου PD-L1 θα χορηγηθεί μόνο του ή σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία.

Υπό προϋποθέσεις μπορεί να χορηγηθούν και δύο άλλες ανοσοθεραπείες, οι nivolumab και atezolizumab, αλλά σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία.

Αν ο ασθενής με προχωρημένη νόσο δεν μπορεί να λάβει ανοσοθεραπεία, τότε θα κάνει σκέτη χημειοθεραπεία.

Σε κάθε περίπτωση, αν ο ασθενής είναι καπνιστής πρέπει να διακόψει το κάπνισμα, διότι υπάρχει περίπτωση να μειώσει τη δραστικότητα της θεραπείας που κάνει.