Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι πολύ συχνός, καθώς προσβάλλει περισσότερους από 9.000 ανθρώπους κάθε χρόνο στη χώρα μας. Η συχνότερη μορφή του είναι ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (ΜΜΚΠ), για τις προχωρημένες μορφές του οποίου εξέδωσε νέες οδηγίες η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας (ESMO).
Ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα αντιπροσωπεύει το σχεδόν 80% των κρουσμάτων της νόσου. Η θεραπεία των προχωρημένων ή μεταστατικών μορφών του έχει μπει σε νέα εποχή, χάρη στην πρόοδο της ιατρικής έρευνας.
Η αλήθεια είναι ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η νόσος ανιχνεύεται σε προχωρημένο ή μεταστατικό στάδιο. Υπολογίζεται ότι μόλις το 15% των καρκίνων του πνεύμονα διαγιγνώσκονται όταν ακόμα είναι τοπικοί. Οι υπόλοιποι είτε έχουν εξαπλωθεί στους γύρω ιστούς είτε έχουν κάνει μεταστάσεις σε απομακρυσμένα όργανα.
Οι οδηγίες για τις προχωρημένες ή μεταστατικές μορφές του ΜΜΚΠ, που δημοσιεύθηκαν στην ιατρική επιθεώρηση Annals of Oncology, είναι κατά βάση απλές:
* Όταν εγερθούν υπόνοιες ότι ένας ασθενής έχει καρκίνο του πνεύμονα, πρέπει να κάνει βρογχοσκόπηση.
* Στη διάρκεια της βρογχοσκόπησης πρέπει να ληφθεί δείγμα ιστού για να γίνει βιοψία. Η βιοψία θα δείξει τι τύπου καρκίνο έχει ο ασθενής.
* Εάν οι ύποπτες βλάβες βρίσκονται περιφερειακά στον πνεύμονα, όπου δεν φθάνει το βρογχοσκόπιο, συνιστάται να γίνει βιοψία με βελόνα. Αυτή η βιοψία γίνεται διαδερμικά (από το δέρμα του θώρακα) στη διάρκεια αξονικής τομογραφίας.
* Εάν με αυτές τις μεθόδους δεν μπορεί να υπάρξει ακριβής διάγνωση, τότε πρέπει να εφαρμοστούν πιο επεμβατικές μέθοδοι. Για παράδειγμα, μπορεί να γίνει βιοψία με θωρακοσκόπηση, δηλαδή με μικρή τομή στον θώρακα.
* Ο ασθενής πρέπει να κάνει και πρόσθετες εξετάσεις (π.χ. αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία) για να εξακριβωθεί εάν έχει προχωρημένη/μεταστατική νόσο.
Μοριακές εξετάσεις
Εάν διαπιστωθεί ότι πρόκειται για προχωρημένο/μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, το επόμενο βήμα θα εξαρτηθεί από τον τύπο του:
* Εάν είναι αδενοκαρκίνωμα, ο ασθενής πρέπει υποχρεωτικώς να κάνει μοριακές εξετάσεις. Με αυτές θα εξακριβωθεί αν ο όγκος του φέρει ή όχι ορισμένες γενετικές μεταλλάξεις, για τις οποίες υπάρχουν ειδικά φάρμακα.
Οι μεταλλάξεις αυτές είναι οι EGFR, ALK, ROS1 και BRAF. Υπολογίζεται ότι το 10-20% των ασθενών με αδενοκαρκίνωμα έχουν όγκους θετικούς στο EGFR.
Αντίστοιχα, το 2-5% των ασθενών έχουν όγκους θετικούς στο ALK και το 1-4% έχουν όγκους θετικούς στο ROS1. Τέλος, το περίπου 2% των όγκων είναι θετικοί στις μεταλλάξεις του γονιδίου BRAF.
Συνολικά, το περίπου 20% των πασχόντων από αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα έχουν θετικά ευρήματα στις μοριακές εξετάσεις. Επομένως είναι κατάλληλοι υποψήφιοι για ειδική, στοχευμένη θεραπεία.
* Εάν ο όγκος είναι πλακώδες καρκίνωμα, συνήθως δεν απαιτείται μοριακός έλεγχος. Ωστόσο πρέπει να γίνει στις σπάνιες περιπτώσεις όπου οι πάσχοντες είναι μη καπνιστές.
Διευκρινίζεται ότι στους μη καπνιστές δεν περιλαμβάνονται μόνο όσοι δεν κάπνισαν ποτέ. Συμπεριλαμβάνονται επίσης όσοι κάπνισαν ελάχιστα στη ζωή τους και όσοι έκοψαν πολλά χρόνια νωρίτερα το κάπνισμα.
Αν οι όγκοι των ασθενών βρεθούν θετικοί σε κάποια από τις μεταλλάξεις που προαναφέρθηκαν, θα γίνει θεραπεία με στοχευμένα φάρμακα.
Ευαισθησία στην ανοσοθεραπεία
Εάν οι μοριακές εξετάσεις είναι αρνητικές, στη συνέχεια πρέπει να ελεγχθεί η ευαισθησία των όγκων στην ανοσοθεραπεία. Αυτό γίνεται με ειδική εξέταση που ανιχνεύει το μόριο PD-L1.
Το επίπεδο του PD-L1 θα καθορίσει εάν θα γίνει ανοσοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή και τα δύο.
Αν, όμως, οι ασθενείς δεν μπορούν να κάνουν ανοσοθεραπεία, τότε θα γίνει μόνο χημειοθεραπεία. Ανοσοθεραπεία συνήθως δεν μπορούν να κάνουν ορισμένες ομάδες ασθενών. Σε αυτές ανήκουν όσοι έχουν ιστορικό ορισμένων αυτοάνοσων νοσημάτων, όσοι έχουν κάνει μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων κ.λπ.
Εάν οι όγκοι (είτε είναι αδενοκαρκινώματα, είτε πλακώδη καρκινώματα) δεν ανταποκριθούν στις προαναφερθείσες 1ης γραμμής θεραπείες ή υποτροπιάσουν, τότε θα γίνει νέα θεραπεία, με διαφορετικά φάρμακα.
Πολλά φάρμακα
«Οι νέες οδηγίες της ESMO για τον προχωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα λαμβάνουν υπ’ όψιν όλες τις εξελίξεις των τελευταίων ετών», λέει ο ογκολόγος-παθολόγος Πάρις Κοσμίδης, διευθυντής της Β’ Παθολογικής-Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Υγεία». «Οι εξελίξεις αυτές ήταν πραγματικά καταιγιστικές και μεταμορφώνουν την πρόγνωση και την ποιότητα ζωής χιλιάδων ασθενών σε όλο τον κόσμο».
Και συνεχίζει: «Χάρη στα νέα φάρμακα των τελευταίων ετών, βλέπουμε πλέον ασθενείς με μεταστατική νόσο οι οποίοι έχουν ξεπεράσει την δεκαετία από τη διάγνωση και συνεχίζουν.
»Η δεκαετής επιβίωση στον προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα δεν είναι απλό πράγμα. Πριν από μερικές δεκαετίες οι αντίστοιχοι ασθενείς επιζούσαν επί λίγους μήνες. Σήμερα όμως το 20% ζουν για χρόνια.
»Το ποσοστό αυτό αυξάνεται αργά αλλά σταθερά, γιατί έχουμε πολλά φάρμακα που η χρήση τους την κατάλληλη στιγμή στον κατάλληλο ασθενή μπορεί να επιφέρει μακροχρόνιες επιβιώσεις».
Οι νέες οδηγίες, τις οποίες εφαρμόζουν οι ογκολόγοι σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, αντανακλούν τις βελτιώσεις των τελευταίων ετών, προσθέτει ο κ. Κοσμίδης.
Ωστόσο, δεν ανταποκρίνονται όλοι οι ασθενείς στις νέες θεραπείες, ενώ μπορεί να υπάρξουν ανεπιθύμητες ενέργειες. Συνήθως όμως είναι διαχειρίσιμες.
«Το μεγάλο στοίχημα είναι να αυξηθεί η έγκαιρη διάγνωση της νόσου, όταν οι πιθανότητες επιτυχούς αντιμετώπισης με εγχείρηση, ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία είναι αυξημένες», καταλήγει.
Διαβάστε περισσότερα
Καρκίνος του πνεύμονα: Κάθε δεκαετία χάνεται μια πόλη στην Ελλάδα
Ο καρκίνος του πνεύμονα έχει διαφορετικά συμπτώματα στις γυναίκες
Καρκίνος του πνεύμονα: 7 επικίνδυνοι μύθοι που όλοι πρέπει να γνωρίζουμε
Καρκίνος του πνεύμονα: Ποιες είναι οι αιτίες στους μη-καπνιστές