Καρκίνος του προστάτη: Τι ρόλο παίζει η κληρονομικότητα

«Η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό είναι δύο από τις κυριότερους παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του προστάτη», λέει ο χειρουργός-ουρολόγος Δρ. Ηρακλής Πούλιας, τ.  πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας. «Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο καρκίνος του προστάτη είναι στις περισσότερες περιπτώσεις κληρονομικός. Ούτε πως όποιος κληρονομεί ένα υψηλού κινδύνου γονίδιο, θα εκδηλώσει οπωσδήποτε τη νόσο».

Τα υπάρχοντα στοιχεία υποδηλώνουν ότι μόλις το 5-9% των κρουσμάτων καρκίνου του προστάτη έχουν κληρονομική συνιστώσα. Ωστόσο η συνιστώσα αυτή έχει ποικίλη βαρύτητα, αναλόγως με τον αριθμό των πασχόντων στην ίδια οικογένεια, την ηλικία που εκδήλωσαν τη νόσο, αλλά και το αν συνυπάρχουν ορισμένοι άλλοι καρκίνοι.

Υπολογίζεται ότι κάθε άνδρας έχει μία στις 8 (ή 12,5%) πιθανότητες να εκδηλώσει καρκίνο του προστάτη κάποια στιγμή στη ζωή του. Η συνηθέστερη ηλικία εκδήλωσης του καρκίνου αυτού είναι μετά τα 65 έτη. Ωστόσο οι κληρονομικοί καρκίνοι του προστάτη συνήθως εκδηλώνονται νωρίτερα.

Σύμφωνα με το αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα Καρκίνου (National Cancer Institute), η πιθανότητα νοσήσεως αλλάζει αναλόγως με ορισμένους παράγοντες.

Οι παράγοντες αυτοί είναι:

1. Ο αριθμός των συγγενών με καρκίνο του προστάτη, από την πλευρά του πατέρα ή από την πλευρά της μητέρας.

2. Η ηλικία ανάπτυξης του προστατικού καρκίνου από τους συγγενείς, και

3. Ο καρκίνος του προστάτη μαζί με οικογενειακό ιστορικό άλλων καρκίνων (π.χ. μαστού, ωοθηκών, παγκρέατος).

Πρώτου και δεύτερου βαθμού συγγενείς

Ειδικότερα, σύμφωνα με τις έως τώρα μελέτες ο κίνδυνος να εκδηλώσει ένας άνδρας καρκίνο του προστάτη μεταβάλλεται ως εξής:

* Υπερτριπλασιάζεται (αυξάνεται κατά 3,14 φορές) στους άνδρες με έναν ή περισσότερους αδελφούς που διαγνώστηκαν με τη νόσο σε οποιαδήποτε ηλικία.

* Αυξάνεται κατά 2,35 φορές στους άνδρες των οποίων ο πατέρας διαγνώστηκε με τη νόσο σε οποιαδήποτε ηλικία.

* Σχεδόν τριπλασιάζεται (αυξάνεται κατά 2,87 φορές) όταν ο άνδρας έχει έναν πρώτου βαθμού συγγενή που νόσησε πριν από τα 65 του χρόνια. Πρώτου βαθμού συγγενείς είναι ο πατέρας, οι αδελφοί και οι γιοι.

* Σχεδόν διπλασιάζεται (αυξάνεται κατά 1,92 φορές) όταν ο άνδρας έχει έναν πρώτου βαθμού συγγενή που νόσησε στα 65 του χρόνια ή αργότερα.

* Αυξάνεται κατά 2,5 φορές όταν ο άνδρας έχει δεύτερου βαθμού συγγενείς με καρκίνο προστάτη σε οποιαδήποτε ηλικία. Δεύτερου βαθμού συγγενείς είναι ο παππούς, ο εγγονός, ο θείος και ο ανηψιός.

* Υπερτετραπλασιάζεται (αυξάνεται κατά 4,39 φορές) όταν ο άνδρας έχει δύο ή περισσότερους διαφορετικού πρώτου βαθμού συγγενείς (π.χ. πατέρα και αδελφό) που διαγνώστηκαν με καρκίνο του προστάτη.

Με άλλα λόγια «οι πιθανότητες νοσήσεως σε κάθε άνδρα κυμαίνονται από 12,5% εάν δεν έχει κάποιον συγγενή με την ίδια νόσο έως σχεδόν 55% εάν διαθέτει δύο ή περισσότερους συγγενείς πρώτου βαθμού που νόσησαν», λέει ο Δρ. Πούλιας.

Και ο καρκίνος του μαστού

Ωστόσο δεν είναι μόνο ο καρκίνος του προστάτη που παίζει ρόλο. Ως φαίνεται τον κίνδυνο να αναπτυχθεί επηρεάζει και το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού.

Σε μελέτη στην Άιοβα, λ.χ., βρέθηκε ότι το 9,6% των ανδρών με καρκίνο του προστάτη είχαν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή/και των ωοθηκών, καθώς παλαιότερα είχε διαγνωστεί η μητέρα ή η αδελφή τους.

Οι άνδρες αυτοί είχαν κατά 70% περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν καρκίνο του προστάτη, σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους δίχως ανάλογο οικογενειακό ιστορικό.

Όσοι όμως είχαν ταυτοχρόνως οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού/ωοθηκών ΚΑΙ καρκίνου του προστάτη, είχαν σχεδόν εξαπλάσιες πιθανότητες να διαγνωστούν και οι ίδιοι με προστατικό καρκίνο.

Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό; «Έχει βρεθεί ότι οι συγκεκριμένες μορφές καρκίνου μοιράζονται ορισμένα κοινά γονίδια», απαντά ο Δρ. Πούλιας. «Τα γονίδια αυτά είναι τα BRCA1 και BRCA2, που είναι περισσότερο γνωστά ως αιτίες των κληρονομούμενων μορφών καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών, αλλά εμπλέκονται και σε μερικές περιπτώσεις καρκίνου του προστάτη».

Προληπτικός έλεγχος

Τα γονίδια αυτά δεν είναι τα μοναδικά που έχει βρεθεί ότι σχετίζονται με τη νόσο. Υπάρχουν και πολλά άλλα, όπως τα MLH1, MSH2, PMS2, ΝΒΝ κ.λπ.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι περισσότερες περιπτώσεις κληρονομούμενου καρκίνου του προστάτη δεν οφείλονται σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο, αλλά σε μεταλλάξεις σε πολλά γονίδια.

Οι μεταλλάξεις αυτές ως φαίνεται δρουν συνεργικά για να προκαλέσουν τον καρκίνο και γι’ αυτό γίνονται πολλές έρευνες ώστε να βρεθεί μία εξέταση που θα εντοπίζει πολλές από αυτές και έτσι θα ταυτοποιεί τους άνδρες υψηλού κινδύνου για καρκίνο.

Τέτοια εξέταση προς το παρόν δεν υπάρχει. Γι’ αυτό τον λόγο, «οι άνδρες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη ή/και καρκίνου του μαστού/ωοθηκών καλό είναι να απευθύνονται σε πρώιμη ηλικία σε έναν ουρολόγο-ιατρό, για να συζητούν μαζί του πότε πρέπει να αρχίσει ο προληπτικός έλεγχος του προστάτη τους», συνιστά ο Δρ. Πούλιας. «Μια καλή ηλικία για να γίνει αυτή η πρώτη επίσκεψη είναι στα 40-45 έτη, όταν οι πιθανότητες να νοσήσουν συνήθως αρχίζουν να αυξάνονται».

Ο προληπτικός έλεγχος του προστάτη συνήθως συμπεριλαμβάνει τακτικό PSA και δακτυλική εξέταση, ώστε να γίνει εγκαίρως αντιληπτός τυχόν καρκίνος, καταλήγει.