Αν και συνήθως δεν δημιουργούν προβλήματα και είναι αβλαβείς, μερικές φορές δεν είναι και τόσο αθώοι και μπορεί να πλήξουν ακόμα και τη γονιμότητα του άνδρα ή να οδηγήσουν σε ατροφία του όρχι.
Όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας Δρ. Ηρακλής Πούλιας, τ. διευθυντής στην Ουρολογική Κλινική του Κοργιαλένειου Μπενάκειου Νοσοκομείου ΕΕΣ, η ύπαρξη κιρσών μέσα στους όρχεις είναι γνωστή ως κιρσοκήλη.
«Η κιρσοκήλη είναι μία πολύ συχνή κατάσταση που προσβάλλει το τουλάχιστον 15% των ανδρών και χαρακτηρίζεται από την μη φυσιολογική διεύρυνση των φλεβών που βρίσκονται μέσα στο όσχεο, λίγο πάνω από τους όρχεις», λέει. Η φλεβική διεύρυνση σπανίως αναπτύσσεται πριν την ηλικία των 10 ετών. Συνήθως δημιουργείται στην εφηβεία ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής (κυρίως στις ηλικίες 15-25 ετών) και στο 90% των περιπτώσεων αφορά την αριστερή πλευρά του οσχέου, λόγω της ανατομίας των φλεβών της περιοχής».
Πού οφείλεται αυτή η διεύρυνση;
«Η ακριβής αιτία δεν είναι γνωστή αλλά έχουν εκφραστεί διάφορες θεωρίες γι’ αυτήν», απαντά ο Δρ. Πούλιας. «Εικάζεται, λ.χ, ότι είναι ελαττωματικές οι βαλβίδες που διαθέτουν οι φλέβες για να εξασφαλίζεται η ροή του αίματος μόνο προς την κατεύθυνση της καρδιάς, με συνέπεια να παλινδρομεί και να λιμνάζει το αίμα. Μία άλλη θεωρία πρεσβεύει ότι αν για κάποιο λόγο επιβραδυνθεί η ροή του αίματος στην περιοχή, το αίμα μπορεί να λιμνάσει στις φλέβες προκαλώντας τη διεύρυνσή τους. Ή μπορεί κάποια διόγκωση ή μάζα στους λεμφαδένες της περιοχής να πιέσει τις φλέβες του οσχέου και να εμποδίσει τη ροή του αίματος, αν και σε τέτοια περίπτωση οι φλέβες θα διευρυνθούν απότομα και λογικά θα αναπτυχθεί πόνος».
Συμπτώματα και συνέπειες
Η κιρσοκήλη συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όμως, ο άνδρας μπορεί να ψηλαφίσει μία διογκωμένη μαλακή μάζα στο όσχεό του που μερικές φορές μπορεί να είναι και ορατή ή να αναπτύσσει αίσθημα βάρους και αμβλύ πόνο στο όσχεο όταν στέκεται όρθιος για πολλή ώρα.
Μία άλλη πιθανή συνέπεια είναι η υπογονιμότητα. Οι κιρσοί μέσα στο όσχεο είναι υπαίτιοι για το 25% των περιπτώσεων υπογονιμότητας στους άνδρες που δυσκολεύονται να αποκτήσουν το πρώτο παιδί και για το 80% της υπογονιμότητας σε άνδρες που αποκτούν το πρώτο παιδί αλλά δυσκολεύονται να αποκτήσουν το επόμενο.
Ωστόσο η πραγματική σχέση της κιρσοκήλης και της ανδρικής υπογονιμότητας δεν έχει διευκρινιστεί. Πρόσφατες μελέτες, όμως, έδειξαν ότι η χειρουργική διόρθωση της κιρσοκήλης βελτιώνει την ποιότητα του σπέρματος.
Μία άλλη πιθανή συνέπεια της κιρσοκήλης είναι να αρχίσει ο ένας όρχις να αναπτύσσεται με πιο αργό ρυθμό απ’ ό,τι ο άλλος ή να συρρικνωθεί με την πάροδο του χρόνου (ατροφία όρχεως).
Όταν εξ άλλου η κιρσοκήλη είναι πολύ μεγάλη, ο άνδρας μπορεί να αισθάνεται πόνο ή τράβηγμα στον ένα όρχι, ιδιαίτερα μετά την σεξουαλική επαφή ή στη διάρκεια της έντονης σωματικής καταπόνησης (π.χ. όταν γυμνάζεται).
Ευτυχώς, «υπάρχουν αρκετές εξετάσεις που μπορούν να μας δώσουν μια εικόνα για τον κίνδυνο υπογονιμότητας που διατρέχει ένας άνδρας», λέει ο Δρ. Πούλιας. «Στις εξετάσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται η κλινική εξέταση, το φλεβικό υπερηχογράφημα (έγχρωμο Doppler οσχέου) και η ανάλυση σπέρματος, η οποία πάντως δεν συνιστάται σε αγόρια ηλικίας κάτω των 16 ετών».
Η θεραπεία
Η κιρσοκήλη δεν χρειάζεται απαραιτήτως θεραπεία. Αυτή συνήθως προτείνεται σε άνδρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας, πονάνε ή έχουν βραδεία ανάπτυξη στον σύστοιχο με την κιρσοκήλη όρχι.
«Η κύρια μορφή θεραπείας είναι η χειρουργική, αν και οι ασθενείς μπορούν να λαμβάνουν παυσίπονα φάρμακα (π.χ. παρακεταμόλη, ιβουπροφαίνη) για να καταπραΰνουν τον πόνο», εξηγεί ο Δρ Πούλιας.
Η εγχείρηση μπορεί να γίνει με εμβολισμό του αγγείου, ανοικτό χειρουργείο και μικροχειρουργική ή λαπαροσκοπική επέμβαση, ενώ αποσκοπεί στην παρεμπόδιση της ροής αίματος στις φλέβες όπου έχουν αναπτυχθεί κιρσοί και στην παράπλευρη κυκλοφορία τους (απολίνωση και διατομή των φλεβών).
«Η ανοικτή μικροχειρουργική τεχνική αποκατάστασης της κιρσοκήλης είναι η επικρατέστερη και αποτελεσματικότερη μέθοδος, με λιγότερες επιπλοκές και λιγότερες υποτροπές», λέει ο Δρ. Πούλιας. «Πρόκειται για επέμβαση με πολύ μικρή νοσηρότητα, ελάχιστο μετεγχειρητικό πόνο και γρήγορο χρόνο επούλωσης. Οι περισσότεροι ασθενείς επιστρέφουν στις καθημερινές δραστηριότητές τους μέσα σε 1-2 ημέρες, νιώθοντας λίγο πόνο. Ωστόσο για περίπου 10-15 μέρες πρέπει να αποφύγουν την άσκηση και γενικότερα τις κοπιώδεις σωματικές δραστηριότητες».
Όταν η επέμβαση γίνεται εξαιτίας προβλημάτων γονιμότητας, ο άνδρας χρειάζεται ανάλυση σπέρματος 3-4 μήνες αργότερα, όταν θα έχουν δημιουργηθεί νέα σπερματοζωάρια.
Συνδυασμένες αναλύσεις (μεταναλύσεις) τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών έχουν δείξει ότι η χειρουργική αποκατάσταση κλινικά εμφανούς κιρσοκήλης σε άνδρες με παθολογικό σπέρμα βελτιώνει σημαντικά τις παραμέτρους του σπέρματος και αυξάνει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης σε ζευγάρια με ανεξήγητη υπογονιμότητα. Βελτιώνει επίσης τα αποτελέσματα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε άνδρες με ολιγοσπερμία.
Οι βελτιώσεις αυτές παρατηρούνται στο σχεδόν 60% των περιπτώσεων, ενώ είναι πιθανότερες στους νεαρούς άνδρες (ηλικίες κάτω των 30 ετών).
Ωστόσο το προληπτικό χειρουργείο κιρσοκήλης σε νέους δεν δικαιολογείται και θεωρείται υπερθεραπεία, δεδομένου ότι η πλειονότητα των νέων αυτών δεν θα έχει πρόβλημα τεκνοποίησης. «Προληπτική εγχείρηση συνιστάται μόνο στις περιπτώσεις στις οποίες παρατηρείται κλινικά και απεικονιστικά ελλιπής ανάπτυξη του όρχι σε διαδοχικές μετρήσεις, συνεχείς μετρήσεις ή επί διαταραχής της ποιότητας του σπέρματος», διευκρινίζει ο Δρ. Πούλιας.
Στους εφήβους ο κύριος λόγος της επέμβασης είναι η βραδεία ανάπτυξη του σύστοιχου όρχεως – ανάπτυξη που ομαλοποιείται σταδιακά μετά το χειρουργείο.
Επιπλοκές
Οι επεμβάσεις για την κιρσοκήλη είναι πάρα πολύ ασφαλείς και πολύ σπάνια έχουν επιπλοκές. Σε αυτές μπορεί να συμπεριλαμβάνονται:
* Μη διόρθωση ή υποτροπή του προβλήματος
* Συσσώρευση υγρού γύρω από τον όρχι (η κατάσταση αυτή λέγεται υδροκήλη)
* Τραυματισμός της αρτηρίας του όρχεως (λέγεται έσω σπερματική αρτηρία)
«Η πιθανότητα να μην διορθωθεί η κιρσοκήλη με την εγχείρηση είναι πολύ μικρή, ενώ ο τραυματισμός της έσω σπερματικής αρτηρίας μπορεί σε σπάνιες περιπτώσεις να οδηγήσει σε ατροφία και απώλεια του όρχεως», λέει ο Δρ. Πούλιας. «Τέλος επίμονη ή υποτροπιάζουσα κιρσοκήλη παρατηρείται σε λιγότερο από το 10% των χειρουργημένων ασθενών, με το ποσοστό υποτροπής να είναι χαμηλότερο έπειτα από το ανοικτό χειρουργείο».