Ο κοκκύτης οφείλεται σε ένα βακτήριο το οποίο προσβάλλει τα επιθηλιακά κύτταρα των βρόγχων και των βρογχιολίων προκαλώντας φλεγμονή και στένωση των αυλών. Μεγάλο κίνδυνο διατρέχουν τα παιδιά που είναι κάτω του έτους. Όταν το παιδί είναι άρρωστο από κοκκύτη οι αναπνοές του είναι επιπόλαιες (δεν είναι ρυθμικές) και βήχει συνέχεια.
Αίτια – Πώς μεταδίδεται ο κοκκύτης
Ο κοκκύτης είναι μια παιδική αρρώστια που πλέον εμφανίζεται σπάνια, με δεδομένο ότι υπάρχει το τριπλό εμβόλιο κατά του κοκκύτη. Οφείλεται στον αιμόφιλο του κοκκύτη (Bordetella pertussis), ένα βακτηρίδιο που παράγει τοξίνες, οι οποίες θεωρούνται υπεύθυνες για τα συμπτώματα της νόσου
Ο κοκκύτης μεταδίδεται κυρίως με τα σταγονίδια που εκπέμπονται με το βήχα από τους ασθενείς και (πολύ σπάνια) έμμεσα με πρόσφατα μολυσμένα αντικείμενα.
Πώς εκδηλώνεται ο κοκκύτης – Συμπτώματα
Ο κοκκύτης ξεκινάει με καταρροή, συμφόρηση (μπούκωμα), φτέρνισμα και ήπιο βήχα, ή πυρετό, που μερικές φορές απουσιάζει τελείως. Μέσα σε 1-2 εβδομάδες ξεκινάει πολύ έντονος βήχας. Τα βρέφη μπορεί να βήχουν βίαια και να έχουν δυσκολία στην αναπνοή τους.
Τα συμπτώματα διαρκούν συνολικά 6 – 8 εβδομάδες και η πάθηση περιλαμβάνει τρία στάδια:
- Καταρροϊκό στάδιο: Διαρκεί 1 – 2 εβδομάδες. Παρατηρείται ρινική καταρροή με διαυγές ή βλεννώδες έκκριμα, δακρύρροια, ήπιος βήχας, συρίττουσα αναπνοή (αναπνοή που «σφυρίζει») και χαμηλός πυρετός. Συνήθως, στο στάδιο αυτό τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά των μη ειδικών (συνηθισμένων) λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού, με αποτέλεσμα να διαφεύγει η διάγνωση του κοκκύτη.
- Παροξυσμικό στάδιο: Διαρκεί 2 – 4 εβδομάδες ή και περισσότερο. Η σοβαρότητα και συχνότητα των κρίσεων του βήχα αυξάνονται. Χαρακτηριστικά ο ασθενής εμφανίζει επαναλαμβανόμενες κρίσεις βήχα κατά την εκπνοή, οι οποίες ακολουθούνται από αιφνίδια, έντονη και δύσκολη εισπνοή που παράγει εισπνευστικό συριγμό («σφύριγμα»). Οι κρίσεις συνοδεύονται από ερυθρότητα του προσώπου και πετέχειες (μικρές κόκκινες αιμορραγικές κηλίδες κάτω από το δέρμα), διόγκωση των φλεβών και κυάνωση. Οι κρίσεις του βήχα εκλύονται, συνήθως, μετά από χασμουρητό, φτέρνισμα, λήψη τροφής και σωματική προσπάθεια. Η επανάληψη των κρίσεων, οδηγεί σε εξάντληση, την οποία επιδεινώνει η απώλεια βάρους λόγω δυσχερούς σίτισης.
- Στάδιο ανάρρωσης: Διαρκεί 1 – 2 εβδομάδες. Παρατηρείται ελάττωση της βαρύτητας και της συχνότητας των παροξυσμών του βήχα. Στο στάδιο αυτό ο βήχας μπορεί να μεταπέσει σε χρονιότητα και να διαρκέσει μήνες. Άλλοτε πάλι μπορεί να εμφανιστούν υποτροπές βήχα, που οφείλονται σε ευκαιριακές λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού.
Προσοχή:Η εμφάνιση εμέτου μετά το βήχα αρκεί για να δημιουργήσει την υποψία κοκκύτη.
Κοκκύτης: Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές
Οι επιπλοκές είναι πολλές με την σοβαρότητά τους να είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία του ασθενούς. Είναι συχνότερες στα βρέφη και τα παιδιά με εξασθενημένο οργανισμό και αφορούν κυρίως το αναπνευστικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Αναπνευστικό σύστημα
Η πνευμονία αποτελεί τη συχνότερη επιπλοκή, στην οποία οφείλεται το 90% των θανάτων από κοκκύτη σε παιδιά ηλικίας μικρότερης των 3 ετών. Η πνευμονία οφείλεται είτε στον ίδιο τον αιμόφιλο του κοκκύτη είτε συχνότερα, σε δευτεροπαθείς επιμολύνσεις με άλλα μικρόβια (π.χ. αιμοφιλο της γρίπης, πνευμονιόκοκκο). μπορεί να προκαλέσει μεσοπνευμόνιο ή υποδόριο εμφύσημα ή και πνευμοθώρακα.
Άλλες επιπλοκές της νόσου από το αναπνευστικό σύστημα είναι:
- Η ατελεκτασία που είναι αποτέλεσμα της απόφραξης των βρόγχων από βύσματα παχείας βλέννης.
- Η βρογχεκτασία, η οποία και παραμένει.
- Το μεσοπνευμόνιο, το υποδόριο εμφύσημα και ο πνευμοθώρακας, που είναι αποτέλεσμα ρήξης των κυψελίδων κατά τη διάρκεια του παροξυσμού απόφραξης
Κεντρικό νευρικό σύστημα
Η πιο συνηθισμένη, αλλά και βαρύτερη επιπλοκή είναι η κοκκυτική εγκεφαλοπάθεια, που προσβάλλει κυρίως βρέφη και εκδηλώνεται με σπασμούς, αταξία, εστιακά νευρολογικά ευρήματα και κώμα.
Οφείλεται σε:
- Εγκεφαλική αιμορραγία, από αύξηση της ενδοκράνιας φλεβικής πίεσης κατά τον παροξυσμό του βήχα,
- Εγκεφαλική ανοξία, αποτέλεσμα της άπνοιας του κοκκυτικού βήχα και
- Βλάβη του εγκεφάλου από άμεση δράση της κοκκυτικής τοξίνης
Η κοκκυτική εγκεφαλοπάθεια πρέπει να διαφοροδιαγιγνώσκεται από τους πυρετικούς σπασμούς και τους σπασμούς από μεταβολικές διαταραχές που συνοδεύουν τη νόσο, όπως είναι:
- Η υπογλυκαιμία από τη δράση της κοκκυτικής τοξίνης
- Η τετανία από τη μεταβολική αλκάλωση (συχνοί εμετοί) και
- Η υπονατριαιμία από παράδοξη έκκριση της αντιδιουρητικής ορμόνης.
Αλλη επιπλοκή από το κεντρικό νευρικό σύστημα είναι η ενδοκοιλιακή, ή η υπαραχνοειδής αιμορραγία, που είναι αποτέλεσμα ρήξης εγκεφαλικών αγγείων κατά τη διάρκεια του παροξυσμού.
Μετά την αποδρομή της νόσου μπορεί να παραμείνουν μόνιμα νευρολογικά προβλήματα, όπως διαταραχές της ακοής, του λόγου, καθώς και διανοητική καθυστέρηση.
Άλλες επιπλοκές του κοκκύτη είναι:
- Η υπογλυκαιμία που αποτελεί επίσης σοβαρή επιπλοκή της νόσου
- Οι ρινικές επιστάξεις που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του παροξυσμού
- Τα αιματώματα του σκληρού και κάτω από το βολβικό επιπεφυκότα στους οφθαλμούς
- Η ρήξη ή ο τραυματισμός του χαλινού της γλώσσας
- Οι κήλες
- Η πρόπτωση του ορθού
- Οι διαταραχές της θρέψης.