Ο νέος κορωνοϊός μεταλλάσσεται ασταμάτητα από τότε που απέκτησε την ικανότητα να μολύνει εύκολα τους ανθρώπους. Ορισμένα από τα μεταλλαγμένα στελέχη του προκαλούν παγκόσμια ανησυχία, γιατί διαθέτουν ορισμένα χαρακτηριστικά που τα καθιστούν απειλητικά.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα στελέχη αυτά αποκαλούνται ανησυχητικά (Variants of Concern, VOC) επειδή σχετίζονται με μία ή περισσότερες αλλαγές που έχουν μεγάλη σημασία από πλευράς παγκόσμιας δημόσιας υγείας. Αυτό σημαίνει πως:
- Έχουν μεγαλύτερη μεταδοτικότητα ή επιφέρουν επιζήμια αλλαγή στην επιδημιολογία της λοίμωξης Covid-19 ή
- Έχουν αυξημένη μολυσματικότητα ή προκαλούν διαφορετικές κλινικές εκδηλώσεις (συμπτώματα) της λοίμωξης Covid-19 ή
- Μειώνουν την αποτελεσματικότητα των μέτρων προστασίας ή των διαγνωστικών τεστ, των εμβολίων, των φαρμάκων
Με απλά λόγια, τα ανησυχητικά στελέχη μπορεί να μεταδίδονται πιο εύκολα, να προκαλούν πιο σοβαρή νόσο, να διαφεύγουν από τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού ή να είναι ανθεκτικά στις θεραπείες και στα εμβόλια. Έως στιγμής, ο κορωνοϊός έχει δημιουργήσει τέσσερα ανησυχητικά στελέχη, που είναι τα εξής:
Στέλεχος Alpha (Άλφα ή B.1.1.7)
Ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά σε δύο άτομα στην νοτιοανατολική Αγγλία. Αναφέρθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στις 14 Δεκεμβρίου 2020 και είναι γνωστό ως βρετανική μετάλλαξη.
Έκτοτε έχει εντοπιστεί σε 135 χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, όπου πλέον κυριαρχεί. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, το στέλεχος Alpha μεταδίδεται κατά 30-50% ευκολότερα απ’ ό,τι ο αρχικός κορωνοϊός από τον οποίο προήλθε.
Θεωρείται επίσης πιθανό ότι προκαλεί και πιο σοβαρή νόσο. Επιστήμονες που εργάζονται για την βρετανική κυβέρνηση είχαν αναφέρει τον Ιανουάριο του 2021 ότι αυξάνει κατά 30-40% τον κίνδυνο θανάτου από τη λοίμωξη Covid-19. Ωστόσο αυτό δεν επιβεβαιώνεται σε όλες τις μελέτες.
Τα υπάρχοντα εμβόλια φαίνεται ότι προστατεύουν από τη μόλυνση με αυτό το στέλεχος.
Στέλεχος Beta (Βήτα ή B.1.351)
Ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά στη Νότια Αφρική, σε δείγματα που χρονολογούνται από τις αρχές Οκτωβρίου 2020. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ενημερώθηκε γι’ αυτό στις 18 Δεκεμβρίου 2020 και είναι γνωστό ως νοτιοαφρικανική μετάλλαξη.
Έκτοτε έχει εντοπιστεί σε 92 χώρες του κόσμου, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα. Το στέλεχος Beta πιστεύεται ότι είναι κατά 50% πιο μεταδοτικό απ’ ό,τι ο αρχικός κορωνοϊός, σύμφωνα με επιστήμονες από τη Νότια Αφρική. Ωστόσο δεν πιστεύεται πως είναι πιο θανατηφόρο.
Εν τούτοις, στοιχεία από τη Νότιο Αφρική δείχνουν πως όταν πιέζονται τα νοσοκομεία από τον μεγάλο αριθμό κρουσμάτων, ο κίνδυνος θανάτου αυξάνεται. Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι διαφεύγει από τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού.
Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι τα εμβόλια έναντι της λοίμωξης Covid-19 έχουν μειωμένη αποτελεσματικότητα εναντίον αυτού του στελέχους. Αναλόγως με το εμβόλιο, η αποτελεσματικότητα κυμαίνεται από 64% έως 75%. Είναι όμως απίθανο να καταστούν τα εμβόλια εντελώς ανενεργά εναντίον του. Επιπλέον, τα υπάρχοντα εμβόλια μπορούν να τροποποιηθούν ώστε να γίνουν πιο αποτελεσματικά.
Στέλεχος Gamma (Γάμμα ή P.1)
Εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε τέσσερις Ιάπωνες, οι οποίοι είχαν επιστρέψει στη χώρα τους από τη Βραζιλία στις 2 Ιανουαρίου 2021. Αναφέρθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στις 6 Ιανουαρίου 2021 και είναι γνωστό ως μετάλλαξη της Βραζιλίας.
Έκτοτε έχει εντοπιστεί σε 52 χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Το στέλεχος Gamma που έχει δημιουργήσει ο νέος κορωνοϊός, είναι δύο φορές πιο μεταδοτικό από τον αρχικό ιό.
Και αυτό διαφεύγει από τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού μας συστήματος, γεγονός που ίσως εξηγεί γιατί μπορεί να ξαναμολύνει όσους ήδη έχει νοσήσει ο νέος κορωνοϊός. Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Απρίλιο έδειξε πως όσοι έχουν ήδη περάσει την Covid-19 έχουν προστασία μόνο 54-79% έναντι του στελέχους Gamma.
Δεν είναι ακόμα γνωστό πόση προστασία παρέχουν τα υπάρχοντα εμβόλια εναντίον του, αλλά εκτιμάται ότι θα είναι μειωμένη.
Στέλεχος Delta (Δέλτα ή B.1.617.2)
Το στέλεχος αυτό πρωτοεντοπίστηκε στην Ινδία σε δείγματα που χρονολογούνται από τον Οκτώβριο του 2020. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το χαρακτήρισε ως «στέλεχος ειδικού ενδιαφέροντος» (Variant of Interest, VOI) τον Απρίλιο του 2021. Είναι γνωστό ως ινδική μετάλλαξη.
Το στέλεχος Delta είναι πιο μεταδοτικό απ’ ό,τι ο αρχικός κορωνοϊός αλλά και τα άλλα στελέχη. Υπολογίζεται λ.χ. ότι είναι κατά 60% πιο μεταδοτικό από το στέλεχος Alpha (βρετανική μετάλλαξη). Αυτό οφείλεται στις μεταλλάξεις που φέρει και οι οποίες βελτιώνουν:
- Την ικανότητά του να προσκολλάται στα κύτταρα του αναπνευστικού
- Την ικανότητά του να διαφεύγει από τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού
Οι άνθρωποι που μολύνονται από το στέλεχος Delta έχουν επίσης υψηλότερο ιικό φορτίο απ’ ό,τι όσοι μολύνονται από το Alpha. Επομένως, οι πρώτοι διασπείρουν περισσότερα μολυσμένα σωματίδια στον αέρα γύρω τους και αυξάνεται ο κίνδυνος μόλυνσης.
Επιστημονικά δεδομένα από τη Βρετανία υποδηλώνουν ότι ο κορωνοϊός Delta προκαλεί περισσότερες νοσηλείες, αλλά αυτό δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί. Όσον αφορά τα υπάρχοντα εμβόλια, ορισμένα από αυτά φαίνεται ότι προστατεύουν από την συμπτωματική Covid-19 που προκαλεί το στέλεχος Delta. Δεν υπάρχουν, όμως, ακόμα αρκετά δεδομένα για το πόσο καλά αποδίδουν έναντι της σοβαρής Covid-19.
Υπάρχουν επίσης αναφορές από την Ινδία ότι ο κορωνοϊός Delta προκαλεί (και) άτυπα συμπτώματα, όπως απώλεια της ακοής και γάγγραινα. Αυτό όμως διερευνάται ακόμα.
Σημειώνεται πως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πρότεινε στα τέλη Μαΐου να δίδεται ονομασία στα νέα στελέχη του κορωνοϊού με βάση τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου. Με αυτό τον τρόπο, εκτίμησε, θα διευκολυνθεί η αναγνώρισή τους από το κοινό. Επιπλέον, θα απομακρυνθεί ο κίνδυνος στιγματισμού ορισμένων χωρών.