Σοβαρές συνέπειες είχε στο σωματικό βάρος μικρών και μεγάλων η πανδημία που προκάλεσε ο νέος κορωνοϊός, καθώς οι περιορισμοί και η ανασφάλεια που βιώσαμε είχαν αντίκτυπο στην καθημερινότητα και τις συνήθειές μας.
Δεκάδες μελέτες σε όλο τον κόσμο κατέγραψαν σημαντικές αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες την τελευταία διετία, αν και δεν ήταν οι ίδιες για όλους τους ανθρώπους, αφού δεν επηρεάστηκαν εξίσου και με τον ίδιο τρόπο από τη νέα πραγματικότητα.
Οι περισσότεροι ερωτηθέντες είπαν ότι πλέον τρώνε λιγότερο συχνά εκτός σπιτιού και μαγειρεύουν περισσότερο εντός. Ωστόσο ταυτοχρόνως παραδέχτηκαν ότι έχουν αυξήσει την κατανάλωση ζυμαρικών και τηγανητών φαγητών.
Άλλοι ανέφεραν ότι από τότε που ξέσπασε η πανδημία, καταναλώνουν περισσότερα πρόχειρα τρόφιμα. Πολλοί έχουν αυξήσει το τσιμπολόγημα ή καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού. Τέλος, υπάρχουν και εκείνοι που καταναλώνουν και περισσότερο και μειωμένης θρεπτικής αξίας φαγητό. Ο συνδυασμός αυτός οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στα προβλήματα με το σωματικό βάρος.
Σε αρκετές περιπτώσεις, οι διατροφικές επιλογές των πολιτών επηρεάστηκαν από την οικονομική ανασφάλεια. Η παρατεταμένη αλλαγή στις εργασιακές συνθήκες λόγω των περιορισμών, έπληξε σημαντικά την οικονομία. Πολλοί εργαζόμενοι, για να αντέξουν αυτές τις αλλαγές, άρχισαν να προμηθεύονται ολοένα φθηνότερη, κακής ποιότητας τροφή.
Η φυσική δραστηριότητα
Σημαντικές αλλαγές, όμως, υπήρξαν και στο επίπεδο της σωματικής δραστηριότητας. Πολυάριθμες μελέτες ανά τον κόσμο έδειξαν ότι η φυσική δραστηριότητα μειώθηκε κατακόρυφα κατά την πανδημία, με ταυτόχρονη αύξηση στην καθιστική ζωή. Το επακόλουθο είναι αύξηση στο σωματικό βάρος.
Σε μια ελληνική μελέτη σχεδόν τέσσερις στους δέκα συμμετέχοντες ανέφεραν μειωμένη, υψηλής και μέτριας έντασης, φυσική δραστηριότητα στη διάρκεια της πανδημίας. Περισσότερο από το 31% είπαν επίσης ότι περπατούν λιγότερο απ’ ό,τι πριν εισβάλλει ο κορωνοϊός στη ζωή μας.
Όλ’ αυτά είχαν συνέπειες στο σωματικό βάρος πολλών ανθρώπων. Διεθνείς μελέτες κατέδειξαν αύξηση του σωματικού βάρους σε μικρούς και μεγάλους, καθώς και αύξηση του επιπολασμού της παιδικής παχυσαρκίας.
Η συνδυασμένη ανάλυση 36 κλινικών μελετών έδειξε ότι σημαντικό ποσοστό συμμετεχόντων (από 11% έως και 72%) είχαν παρουσιάσει αύξηση του σωματικού βάρους τους. Οι μελέτες είχαν διεξαχθεί σε 32 χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Συνολικά είχαν ενταχθεί σε αυτές περισσότεροι από 59.000 άνδρες και γυναίκες.
Αλλαγή της συμπεριφοράς
«Το υπερβάλλον σωματικό βάρος αποτελούσε μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, αλλά ως φαίνεται επιδεινώθηκε στη διάρκειά της», επισημαίνει ο διαιτολόγος-διατροφολόγος δρ Αναστάσιος Παπαλαζάρου. «Περισσότεροι από ένας στους δύο ενήλικες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν βάρος μεγαλύτερο από το κανονικό, με τα ποσοστά της παχυσαρκίας να έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί τα τελευταία 40 χρόνια. Δυστυχώς, η κακή διατροφή, η παχυσαρκία και τα συνοδά νοσήματα που αυτή επιφέρει έχουν βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες ζωές».
Όλ’ αυτά όμως δεν σημαίνουν πως η παχυσαρκία δεν μπορεί να νικηθεί. «Η τροποποίηση των προβληματικών συμπεριφορών και η αντικατάσταση των ανθυγιεινών συνηθειών με νέες, πιο υγιεινές αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της επιτυχίας για τον μακροχρόνιο έλεγχο του σωματικού βάρους», λέει ο κ. Παπαλαζάρου. «Γιατί ο σκοπός δεν είναι απλώς να χάσει κάποιος τα περιττά του κιλά, αλλά και να μην τα ξαναπάρει».
Αυτό όμως αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο. Οι προσπάθειες αδυνατίσματος παγκοσμίως έχουν ποσοστό αποτυχίας που υπερβαίνει το 90%. «Είναι γεγονός ότι καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από κάθε είδους τρόπους αδυνατίσματος. Δίαιτες χαμηλών θερμίδων, κετογονικές, διαλειμματικές, προγράμματα αποτοξίνωσης, χάπια που κόβουν την όρεξη, θαυματουργά μηχανήματα που λιπολύουν και χειρουργικές επεμβάσεις είναι μερικοί από αυτούς.
Ωστόσο τίποτε απ’ όλα αυτά δεν θα έχει μόνιμο αποτέλεσμα, αν ο ασθενής δεν γίνει ο κυρίαρχος της προσπάθειας. Μπορεί κάποιος να χάσει πρόσκαιρα βάρος. Για να διατηρήσει, όμως, το νέο βάρος πρέπει να τροποποιήσει τη σχέση του με το φαγητό και τη διαιτητική του συμπεριφορά», τονίζει.
Τι πρέπει να αλλάξει
Πρακτικά αυτό σημαίνει πως για να αποκτήσει κάποιος υγιές σωματικό βάρος πρέπει μεταξύ άλλων να μάθει:
- Ποιες είναι οι ορθές, βασικές διατροφικές αρχές
- Πως να προσαρμόζει ένα «απαγορευμένο» τρόφιμο ανώδυνα στο διαιτολόγιό του
- Πως να διαβάζει τις ετικέτες των τροφίμων για να κάνει τις σωστές επιλογές
- Πως να αναγνωρίζει και να αποφεύγει τις διατροφικές «παγίδες»
- Πως να αγοράζει τα κατάλληλα τρόφιμα από το σούπερ μάρκετ
- Πως να συμπεριφέρεται σε έναν μπουφέ
- Πως να αναγνωρίζει τα fake news και τα hoaxes των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
«Το μόνιμο αδυνάτισμα προϋποθέτει να αλλάξουν οι συμπεριφορές που μας οδήγησαν έως εδώ», εξηγεί ο κ. Παπαλαζάρου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω ειδικών προγραμμάτων, που περιλαμβάνουν σύγχρονες τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς όπως:
- Η αυτοκαταγραφή
- Η στοχοθεσία
- Ο έλεγχος του εξωτερικού ερεθίσματος
- Η αυτοαξιολόγηση
Τις νέες συμπεριφορές μπορεί στη συνέχεια να εφαρμόσει στην πράξη ο ασθενής, καταρτίζοντας στην αρχή το διατροφικό πρόγραμμά του με τη βοήθεια του διαιτολόγου του.
Η ολιστική αυτή προσέγγιση στην εποχή της πανδημίας γίνεται και εξ αποστάσεως, μέσω ειδικών προγραμμάτων, κατά τον κ. Παπαλαζάρου.
Το τίμημα της παχυσαρκίας
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η παχυσαρκία έχει λάβει διαστάσεις πανδημίας. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 2,8 εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν ετησίως τη ζωή τους λόγω των περιττών τους κιλών. Τα κιλά αυτά ενοχοποιούνται για πολλά και σοβαρά νοσήματα. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται η καρδιοπάθεια και 13 διαφορετικές μορφές καρκίνου όπως:
- Ο καρκίνος του μαστού μετά την εμμηνόπαυση
- Το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου
- Ο καρκίνος του παχέος εντέρου
Πρόσθετο πρόβλημα δημιουργεί το κόστος για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, το οποίο έχει αυξηθεί κατακόρυφα τις τελευταίες δεκαετίες και αυξάνεται συνεχώς.
Φωτογραφία: iStock