Κορωνοϊός: Τι προσφέρει η τρίτη δόση των εμβολίων, πόσο διαρκεί τελικά η ανοσία τους

Στην εκκίνηση προγραμμάτων εμβολιασμού με τρίτη δόση από τα εμβόλια για τη λοίμωξη που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός, οδήγησε η ανάδυση και επικράτηση του στελέχους Δέλτα.

Την αρχή έκαναν χώρες όπως το Ισραήλ, η Γερμανία, η Γαλλία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Κίνα, η Ρωσία. Ακολούθησαν οι ΗΠΑ. Στις χώρες αυτές εγκρίθηκε η τρίτη δόση κυρίως για πληθυσμιακές ομάδες με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.

Ωστόσο υπάρχουν επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι τα δεδομένα για τα οφέλη της τρίτης (αναμνηστικής) δόσης είναι μάλλον ανεπαρκή προς το παρόν. Επομένως, οι ρυθμιστικές Αρχές έπρεπε να περιμένουν πριν λάβουν τις αποφάσεις τους.

Οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα έως τώρα δεδομένα με τη μορφή ερωταποκρίσεων, όπως δημοσιεύθηκαν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature.

Ποιο είναι το όφελος από την τρίτη δόση των εμβολίων;

Η χορήγηση τρίτης δόσης σε ανθρώπους που ήδη έχουν εμβολιαστεί για τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός, μπορεί να οδηγήσει σε ταχύτερη και ισχυρότερη ανοσιακή αντίδραση εναντίον του.

Οι έως τώρα μελέτες έχουν δείξει πως η τρίτη δόση από τα εμβόλια Moderna, Pfizer/BioNTech, Oxford/AstraZeneca και Sinovac οδηγούν σε αύξηση των επιπέδων των εξουδετερωτικών αντισωμάτων. Τα αντισώματα αυτά καταπολεμούν τον κορωνοϊό. Στις μελέτες αυτές, οι αναμνηστικές δόσεις χορηγήθηκαν αρκετούς μήνες μετά την ολοκλήρωση του αρχικού εμβολιασμού.

Στη Βρετανία έχει αρχίσει μελέτη με συνδυασμούς αναμνηστικών δόσεων εμβολίων. Στη μελέτη θα εξεταστούν και τα δυνητικά οφέλη από την αναμνηστική δόση με εμβόλιο διαφορετικού τύπου από εκείνο με το οποίο έγινε ο πλήρης εμβολιασμός.

Προκαταρκτικές μελέτες γι’ αυτού του είδους τον ετερόλογο εμβολιασμό έδειξαν ότι με τους συνδυασμούς των εμβολίων παράγονται ισχυρές ανοσολογικές αποκρίσεις. Ειδικότερα, παράγονται υψηλά επίπεδα αντισωμάτων και Τ λεμφοκυττάρων, τα οποία έχουν ισχυρή αντιϊική δράση.

Πόσο διαρκεί η ανοσία που προσφέρουν τα εμβόλια;

Για να καθοριστεί το επίπεδο της ανοσίας συνήθως εξετάζονται οι τίτλοι (ή αλλιώς τα επίπεδα) των αντισωμάτων μετά τον εμβολιασμό. Αυτά συνήθως αυξάνονται μαζί με ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού (Β-λεμφοκυττάρα) και ύστερα μειώνονται μαζί τους.

Ωστόσο για δεκαετίες αργότερα θα εξακολουθήσουν τα κύτταρα του οργανισμού (Β-λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα μυελού) να παράγουν αντισώματα, αλλά σε μειωμένα επίπεδα. Αυτή είναι η φυσική πορεία της ανοσίας.

Ο κορωνοϊός ακολουθεί ανάλογη πορεία, αν και η επιστημονική έρευνα συνεχίζεται. Από τα υπάρχοντα δεδομένα φαίνεται ότι τα επίπεδα των αντισωμάτων μετά τον εμβολιασμό μειώνονται με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο δεν έχει καθοριστεί ακόμα με σαφήνεια τι σημαίνει η μείωση αυτή για την προστασία μας:

• Από τη μόλυνση από τον κορωνοϊό
• Από τη σοβαρή μορφή της COVID-19

Πόσο μας προστατεύουν τα εμβόλια από τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός;

Το επίπεδο των αντισωμάτων πέρα από το οποίο μειώνεται η προστασία από την COVID-19 δεν έχει καθοριστεί ακόμα. Υπάρχουν όμως μερικές ενδείξεις από μελέτες παρατηρήσεις και κλινικές μελέτες.

Στο Ισραήλ, λ.χ., το υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε ότι η προστασία που παρέχει το εμβόλιο ξεπερνούσε το 90% όταν άρχισε το εμβολιαστικό πρόγραμμά του (στις αρχές του χρόνου). Τον Ιούνιο είχε μειωθεί σε κάτω από 50%. Η διαφορά αυτή μπορεί να οφείλεται:

• Στην επικράτηση του στελέχους Δέλτα
• Στην άρση των περιοριστικών μέτρων που είχαν τεθεί

Σε μία άλλη ανάλυση από την ίδια χώρα διαπιστώθηκε πως όσοι είχαν εμβολιαστεί το πρώτο δίμηνο του 2021 έχουν 51% περισσότερες πιθανότητες να τους μολύνει ο κορωνοϊός, σε σύγκριση με όσους εμβολιάστηκαν το δεύτερο δίμηνο του έτους.

Τα στοιχεία αυτά, όμως, έχουν σημαντικούς περιορισμούς. Το διάστημα Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2021, λ.χ., εμβολιάστηκαν στο Ισραήλ κυρίως υγειονομικοί. Οι άνθρωποι αυτοί εκτίθενται περισσότερο απ’ όλους στον κορωνοϊό. Μπορούν επίσης να κάνουν συχνότερα και ευκολότερα διαγνωστικούς ελέγχους, επομένως έχουν αυξημένες διαγνώσεις μεταξύ τους.

Αντίστοιχα, τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι:

• Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου των Pfizer/BioNTech μειώνεται από 96% σε 84% μετά από 6 μήνες
• Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου της Moderna μειώνεται από «άνω του 94%» σε «άνω του 90%»

Τι ισχύει για την προστασία των εμβολίων έναντι της σοβαρής COVID-19;

Τα στοιχεία από τις υπάρχουσες μελέτες δείχνουν ξεκάθαρα ότι παραμένει πολύ υψηλή η προστασία από τη σοβαρή μορφή της λοίμωξης που προκαλεί ο κορωνοϊός.

Τα εμβόλια mRNA (Pfizer/BioNTech, Moderna) έχουν αποτελεσματικότητα εναντίον της σοβαρής COVID-19 πάνω από 90% στους 6 μήνες από την δεύτερη δόση. Επιπλέον, στοιχεία από το Ισραήλ και τη Βρετανία δείχνουν ότι ακόμα κι αν νοσήσει ένα πλήρως εμβολιασμένο άτομο, κατά κανόνα παραμένει εκτός νοσοκομείου. Αυτό ισχύει ακόμα κι αν μολυνθεί από το στέλεχος Δέλτα που δημιούργησε ο κορωνοϊός.

Ποιοι άλλοι παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν την απόφαση για χορήγηση τρίτης δόσης από τα εμβόλια;

Παρά τα περιορισμένα δεδομένα για την πρόσθετη προστασία από την αναμνηστική δόση των εμβολίων, η έλευση του νέου κύματος της πανδημίας με την επικράτηση του στελέχους Δέλτα σε πολλές χώρες ασκεί επιπλέον πίεση στις ρυθμιστικές Αρχές.

Ορισμένες χώρες έχουν βασίσει το εμβολιαστικό τους πρόγραμμα σε εμβόλια που στηρίζονται σε αδρανοποιημένο ιό. Αυτά φαίνεται να είναι λιγότερο αποτελεσματικά στην πρόληψη συμπτωματικής COVID-19, σε σύγκριση με τα εμβόλια που διατίθενται στην Ευρώπη (και στην Ελλάδα):

• Τα εμβόλια mRNA
• Τα εμβόλια που βασίζονται σε ιικούς φορείς (όπως αδενοϊούς)

Οι χώρες με εμβόλια που περιέχουν αδρανοποιημένο ιό είναι από τις πρώτες που πρόκειται να εφαρμόσουν αναμνηστικές δόσεις των εμβολίων. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, λ.χ., σχεδιάζουν να χορηγήσουν αναμνηστική δόση με εμβόλιο mRNA (Pfizer/BioNTech) σε όσους έχουν ήδη κάνει το εμβόλιο αδρανοποιημένου ιού της Sinopharm.

Η Κίνα σχεδιάζει να προχωρήσει στην παραγωγή εγχώριων εμβολίων mRNA και εμβολίων που βασίζονται σε πρωτεΐνες. Τα εμβόλια αυτά θα χορηγηθούν ως αναμνηστικές δόσεις σε όσους έχουν εμβολιαστεί προηγουμένως με εμβόλια αδρανοποιημένου ιού.

Ο προγραμματισμός αυτός γίνεται παρότι δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι οι χώρες αυτές έχουν χειρότερα επιδημιολογικά δεδομένα κατά το τρέχον κύμα της πανδημίας.

Παρά τα περιορισμένα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, είναι πολύ πιθανό οι ρυθμιστικές Αρχές να δράσουν βασιζόμενες στον ρόλο της πρόληψης. Μπορεί λοιπόν να εγκρίνουν αναμνηστικές δόσεις εμβολίων τουλάχιστον για τις πληθυσμιακές ομάδες υψηλού κινδύνου για σοβαρή COVID-19, δεδομένου ότι ο κίνδυνος ανεπιθύμητων ενεργειών από τον εμβολιασμό εξακολουθεί να είναι μικρός και διαχειρίσιμος.

Φωτογραφία: iStock