ΚΥΣΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΗΠΑΤΟΣ
Παρασιτικές κύστεις-εχινόκοκκος κύστη
Απλές κύστεις
Νεοπλασματικές κύστεις
Κυσταδένωμα
Κυσταδενοκαρκίνωμα
Πολυκυστική νόσος ήπατος των ενηλίκων
Πολυκυστική νόσος ήπατος των ενηλίκων συνδυαζόμενη με πολυκυστική νόσο νεφρών
Πολυκυστική νόσος ήπατος των ενηλίκων χωρίς συμμετοχή των νεφρών
Μετατραυματικές κύστεις
Περιηπατικές ψευδοκύστεις λόγω οξείας παγκρεατίτιδας
Άλλα νεοπλάσματα
Μεταστατικά βλεννώδη αδενοκαρκινώματα
Κυστική εκφύλιση πρωτοπαθών ή μεταστατικών κακοηθειών
Οι πιο πολλές κυστικές βλάβες στο ήπαρ είναι καλοήθεις, αλλά δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι και ορισμένες κακοήθεις νόσοι έχουν κυστικό χαρακτήρα, όπως φαίνεται στον πίνακα. Ανάλογα με την περίπτωση είναι δυνατό να υπάρχουν ή όχι συμπτώματα τα οποία να οφείλονται στην κύστη. Αυτό θα αναλυθεί πιο κάτω όπου θα περιγραφούν συνοπτικά οι νόσοι που αναγράφονται στον πίνακα.
Γενικά αυτά που πρέπει να διευκρινιστούν σε κάποιον άρρωστο με κυστική βλάβη στο ήπαρ είναι τα εξής:
1. Να τεθεί σίγουρη διάγνωση για την κυστική βλάβη – δηλαδή τί ακριβώς είναι η βλάβη που έχει ο ασθενής
2. Να διευκρινισθεί εάν τα συμπτώματα του ασθενούς οφείλονται στην κυστική βλάβη
3. Να καθοριστεί εάν και πότε χρειάζεται να εφαρμοστεί κάποια θεραπεία
4. Να επιλέξουμε την κατάλληλη θεραπεία
Η πλειονότητα των κυστικών ηπατικών βλαβών είναι χωρίς συμπτώματα και έχουν ανευρεθεί τυχαία σε κάποια εξέταση. Οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις είναι:
1. Μια κυστική βλάβη ανευρίσκεται τυχαία για άσχετο λόγο σε κάποιον ασυμπτωματικό ασθενή
2. Μια κυστική βλάβη ανευρίσκεται σε ασθενή με ιστορικό κάποιας κακοήθειας
3. Μια κυστική βλάβη ανευρίσκεται κατά την διερεύνηση για κάποια ενόχληση από το ανώτερο πεπτικό
Στην περίπτωση ασθενούς με ιστορικό κακοήθειας θα πρέπει να διευκρινισθεί εάν η κυστική βλάβη έχει κάποια σχέση με την κακοήθεια. Τα πιο συχνά πιθανά συμπτώματα από μια κυστική βλάβη μπορούν να είναι: κοιλιακός πόνος, διάταση κοιλίας, έμετος, δυσπεπτικά ενοχλήματα, πυρετός, εφιδρώσεις, πόνος στον ώμο.
Διάγνωση
Η διάγνωση τίθεται με την βοήθεια του υπερηχογραφήματος και της αξονικής τομογραφίας με σκιαγραφικό, όπου θα τεθεί η ακριβής διάγνωση και θα καθοριστεί η φύση της κυστικής βλάβης. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πιθανό να χρειαστεί και μαγνητική τομογραφία εάν υπάρχει διαγνωστικό δίλημμα.
Ανάλυση του υγρού της κύστης ίσως είναι απαραίτητο σε ορισμένες περιπτώσεις, καθώς μπορεί να βοηθήσει στην διάγνωση, όταν υπάρχει αμφιβολία.
ΑΠΛΕΣ ΚΥΣΤΕΙΣ
Γενικά
Είναι οι πιο συχνές κυστικές αλλοιώσεις στο ήπαρ. Είναι απόλυτα καλοήθεις και μπορούν να υπάρχουν σε οποιοδήποτε σημείο του ήπατος. Στις μισές περίπου περιπτώσεις υπάρχει μόνο μια κύστη, ενώ στις υπόλοιπες υπάρχουν δυο ή και περισσότερες.
Κλινική εικόνα
Στις περισσότερες περιπτώσεις (>90%) οι κύστεις δεν προκαλούν κάποιο σύμπτωμα και ανευρίσκονται σε τυχαία εξέταση ή κατά την διάρκεια κάποιας επέμβασης.
Διάγνωση
Η διάγνωση τίθεται όπως είπαμε και πιο πάνω με υπερηχογράφημα ή/και αξονική τομογραφία.
Θεραπεία
Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χρειάζεται κάποια θεραπεία. Οι ενδείξεις για θεραπεία είναι:
1. Η ύπαρξη συμπτωμάτων από την κύστη, όπως πόνος, αίσθηση διάτασης
2. Αιμορραγία εντός της κύστης
3. Διαγνωστική αβεβαιότητα
Η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι η χειρουργική και γίνεται συνήθως λαπαροσκοπικά, ανάλογα πάντοτε με την ιδιαιτερότητα της κάθε περίπτωσης. Υπάρχουν διάφορες επεμβάσεις που γίνονται ανάλογα με την κάθε περίπτωση. Συνήθως αφαιρείται η κύστη με το μεγαλύτερο μέρος του τοιχώματος της ενώ ένα μικρό τμήμα τοιχώματος παραμένει στη θέση του και καταστρέφεται από τον χειρουργό. Σε ειδικές περιπτώσεις είναι πιθανό να απαιτηθεί μέχρι και ηπατεκτομή.
Θεραπείες με αναρρόφηση της κύστης και έγχυση σκληρυντικών ουσιών εντός αυτής δεν έχουν καλά αποτελέσματα και είναι πιθανό να δημιουργήσουν περισσότερες επιπλοκές.
ΕΧΙΝΟΚΟΚΚΟΣ ΚΥΣΤΗ
Γενικά
Ο εχινόκοκκος είναι ένα παράσιτο το οποίο μπορεί να προσβάλει και τον άνθρωπο. Περιληπτικά η διαδικασία μόλυνσης του ανθρώπου είναι η εξής: Τα αυγά του παρασίτου αποβάλλονται με τα κόπρανα του μολυσμένου σκύλου και μολύνουν χόρτα και φρούτα. Τα αυγά καταναλώνονται από ζώα-γιδοπρόβατα και τον άνθρωπο είτε μέσω άπλυτων χορταρικών είτε με στενή επαφή με μολυσμένους σκύλους. Αφού καταναλωθούν τα αυγά εισέρχονται σε διάφορα όργανα του ανθρώπου, συνήθως όμως στο συκώτι και τους πνεύμονες. Με τον ίδιο τρόπο που μολύνεται ο άνθρωπος μολύνονται και τα γιδοπρόβατα που κατανάλωσαν τα αυγά. Όταν τα γιδοπρόβατα αυτά πεθάνουν ή σφαγιασθούν και τα εντόσθιά τους άβραστα τα καταναλώσουν σκύλοι τότε μολύνονται οι σκύλοι και η αλυσίδα συνεχίζεται.
Κλινική εικόνα
Η νόσος εμφανίζεται με την δημιουργία των εχινόκοκκων κύστεων που περιέχουν παράσιτα, στα προσβεβλημένα όργανα, συνήθως συκώτι ή πνεύμονες. Εξ αιτίας του γεγονότος ότι οι κύστεις αυξάνονται αργά σε μέγεθος τα συμπτώματα αργούν να εμφανισθούν και μπορεί να είναι κοιλιακός πόνος, ψηλαφητή μάζα, ναυτία, ίκτερος, χολαγγείτιδα και άλλα πιο ειδικά συμπτώματα. Η ρήξη της κύστεως είναι δυνατό να προκαλέσει αναφυλακτικό σοκ.
Διάγνωση
Το ψάξιμο για εχινόκοκκο κύστη συνήθως θα γίνει στη βάση της κλινικής υπόνοιας και των επιδημιολογικών στοιχείων, καθώς συνήθως ο ασθενής δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο σύμπτωμα. Η εξέταση αίματος με ειδική τεχνική (ELISA) έχει 95% ευαισθησία και περίπου 90% ειδικότητα και θα μας δείξει εάν ο ασθενής πάσχει από εχινόκοκκο κύστη.
Το σημείο στο οποίο βρίσκεται η εχινόκοκκος κύστη καθώς και επιβεβαίωση της διάγνωσης θα μας τα δείξουν το υπερηχογράφημα, η αξονική τομογραφία και σε ορισμένες περιπτώσεις η μαγνητική τομογραφία.
Θεραπεία
Η θεραπεία θα πρέπει να αρχίσει αμέσως μόλις τεθεί η διάγνωση. Στις θεραπευτικές μεθόδους έχουμε φαρμακευτική θεραπεία, διαδερμική θεραπεία και χειρουργική θεραπεία οι οποίες είναι δυνατό να συνδυαστούν μεταξύ τους στον ίδιο άρρωστο. Το είδος της θεραπείας καθώς και η χρονική στιγμή που θα εφαρμοσθεί θα καθοριστούν από τα χαρακτηριστικά της εχινόκοκκου κύστης σε κάθε άρρωστο ξεχωριστά.
Η φαρμακευτική θεραπεία μόνη της, συνήθως με albendazole (praziquatel), έχει 30% ποσοστό επιτυχίας. Συνεπώς θα πρέπει να εφαρμόζεται σε συνδυασμό με διαδερμική ή χειρουργική θεραπεία.
Η διαδερμική θεραπεία (P.A.I.R.) συνίσταται στην παροχέτευση διαδερμικά υπό αξονικό τομογράφο της κύστης, έγχυση εντός αυτής παρασιτοκτόνου φαρμάκου και ξανά αναρρόφηση. Η επιλογή αυτής της μεθόδου θα γίνει ανάλογα με την περίπτωση και τις ειδικές συνθήκες κάθε ασθενούς. Η χειρουργική θεραπεία συνίσταται σε αφαίρεση της κύστης με ολόκληρο το τοίχωμα της ή μέρος αυτής ή ακόμη και ηπατεκτομή. Έχει το μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας και η ακριβής επιλογής της μεθόδου και του χρόνου στον οποίο θα εφαρμοσθεί είναι κάτι που θα αποφασιστεί για κάθε περίπτωση ασθενούς ξεχωριστά.
ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΚΥΣΤΕΙΣ
Γενικά
Με τον όρο αυτό περιγράφουμε δυο σπάνιες οντότητες, το κυσταδένωμα και το κυσταδενοκαρκίνωμα ήπατος. Εμφανίζονται συνήθως σε γυναίκες. Πρόκειται για σπάνιες νόσους με το μεν κυσταδένωμα να είναι καλόηθες και πιο συχνό μεταξύ των δυο και το κυσταδενοκαρκίνωμα να είναι κακόηθες και πιο σπάνιο.
Κλινική εικόνα
Σε αντίθεση με τις απλές κύστεις εδώ οι ασθενείς έχουν συμπτώματα στις περισσότερες περιπτώσεις. Κοιλιακός πόνος, ναυτία διάταση κοιλίας ακόμη και αποφρακτικός ίκτερος είναι κάποια από τα πιθανά συμπτώματα.
Διάγνωση
Το υπερηχογράφημα και η αξονική τομογραφία είναι και πάλι οι εξετάσεις που θα βάλουν την διάγνωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως απαιτηθεί και μαγνητική τομογραφία και ίσως και ανάλυση του υγρού της κύστης.
Θεραπεία
Η θεραπεία είναι χειρουργική και συνίσταται στην πλήρη εκτομή της κύστης είτε με εκπυρήνιση είτε με ηπατεκτομή, ανάλογα με την περίπτωση.
ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΗΠΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Είναι κληρονομική και σχετίζεται με επικρατές αυτοσωμικό γονίδιο. Έχει δυο τύπους. Ο ένας συνδυάζεται με πολυκυστικούς νεφρούς και ο άλλος όχι. Στην πολυκυστική νόσο ήπατος των ενηλίκων το ηπατικό παρέγχυμα καταλαμβάνεται από κύστεις σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% σε αντίθεση με την περίπτωση που κάποιος έχει πολλαπλές απλές κύστεις, όπου δεν συμβαίνει αυτό.
Κλινική εικόνα
Οι περισσότεροι ασθενείς είναι χωρίς συμπτώματα και δεν χρειάζονται θεραπεία. Πιθανά συμπτώματα που ίσως εμφανιστούν είναι κοιλιακός πόνος, διάταση κοιλίας, πυρετός, αιμορραγία εντός κάποιας κύστεως. Οι ασθενείς θα πρέπει να υποβληθούν σε έλεγχο για ανευρύσματα εγκεφάλου.
Διάγνωση
Τίθεται με το υπερηχογράφημα και την αξονική τομογραφία.
Θεραπεία
Ανακουφιστικές αν και όχι θεραπευτικές είναι προσεγγίσεις όπως εκτομή κάποιων κύστεων για μείωση του όγκου του ήπατος ή αναρρόφηση των κύστεων και σκληροθεραπεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως απαιτηθεί μεταμόσχευση ήπατος.
ΚΥΣΤΙΚΕΣ ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ ΒΛΑΒΕΣ
Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατό κακοήθεις βλάβες στο ήπαρ να εμφανίζονται με κυστική μορφή. Αυτό μπορεί να συμβεί σε ασθενείς με ιστορικό βλεννώδους καρκινώματος στο παχύ έντερο, νευροενδοκρινούς καρκινώματος, στρωματικού όγκου(GIST), καθώς και σε ορισμένες περιπτώσεις ηπατοκυτταρικού καρκινώματος.
Η διάγνωση θα τεθεί με υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία και ίσως και μαγνητική τομογραφία και η θεραπευτική προσέγγιση θα αποφασιστεί για κάθε ασθενή ξεχωριστά ανάλογα με την ιδιαιτερότητα της κάθε περίπτωσης.
ΚΥΣΤΕΙΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ
Εμφανίζονται μετά από κάποιο τραυματισμό του ήπατος ή κάποιο χειρουργικό χειρισμό στο ήπαρ. Συνήθως είναι ασυμπτωματικές και δεν χρήζουν θεραπείας. Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να απαιτηθούν ειδικοί χειρισμοί.
ΗΠΑΤΙΚΕΣ ΨΕΥΔΟΚΥΣΤΕΙΣ
Επίσης σπανίως είναι δυνατό να εμφανιστούν ψευδοκύστεις κατά την διάρκεια ενός επεισοδίου οξείας παγκρεατίτιδας. Δεν απαιτείται κάποια θεραπεία.