Το λεπτό έντερο βρίσκεται μεταξύ του στομάχου και του παχέος εντέρου. Αποτελεί πάνω από το 70% του μήκους του πεπτικού σωλήνα (φτάνει τα 6 μέτρα) και το 90% της επιφάνειάς του.
Το μήκος και η βλεννογόνια επιφάνεια του λεπτού εντέρου εξυπηρετούν τις βασικές λειτουργίες του, δηλαδή:
- Την παραγωγή ουσιών για την πέψη των τροφών και
- Την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών που προκύπτουν από την πέψη
Το λεπτό έντερο αποτελείται από το δωδεκαδάκτυλο, τη νήστιδα και τον ειλεό. Η ανάπτυξη καρκίνου σε αυτό είναι σπάνια. Εκτιμάται ότι το λεπτό έντερο προστατεύεται λόγω:
- Της ρευστότητας του περιεχομένου του (είναι λιγότερο ερεθιστικό για τον βλεννογόνο όπου αναπτύσσεται ο καρκίνος)
- Της ταχύτητας διέλευσης του περιεχομένου του (είναι μεγάλη και μειώνει τον χρόνο επαφής του βλεννογόνου του με πιθανά καρκινογόνα συστατικά)
- Της χαμηλής περιεκτικότητάς του σε βακτήρια
- Πρόσθετων χαρακτηριστικών (π.χ. της μεγάλης ποσότητας λεμφικού ιστού στο λεπτό έντερο, του αλκαλικού pH που χαρακτηρίζει τον αυλό του, της ύπαρξης ενζύμων όπως η υδροξυλάση του βενζοπυρενίου κ.λπ).
Είδη καρκίνου
«Παρόλο που, για όλους τους παραπάνω λόγους, τα νεοπλάσματα του λεπτού εντέρου είναι εξαιρετικά σπάνια, όταν εμφανίζονται είναι σε πολύ υψηλό ποσοστό (95%) κακοήθη», αναφέρει ο δρ Ιωάννης Κ. Κοζαδίνος, Διευθυντής της Α’ Ρομποτικής Χειρουργικής Κλινικής Metropolitan Hospital.
Τα συνηθέστερα εξ αυτών είναι:
- Τα αδενοκαρκινώματα (είναι πιο συχνά στο δωδεκαδάκτυλο)
- Τα καρκινοειδή και τα λεμφώματα (είναι πιο συχνά στη νήστιδα και τον ειλεό)
- Τα σαρκώματα (εκδηλώνονται με την ίδια συχνότητα σε όλο το λεπτό έντερο)
- Τα μεταστατικά νεοπλάσματα του λεπτού εντέρου (προέρχονται από μετάσταση από άλλα όργανα)
Το γεγονός ότι τα αδενοκαρκινώματα εμφανίζονται στον δωδεκαδάκτυλο πιθανώς οφείλεται στην παρουσία εκεί μίας δομής (φύμα του Vater) όπου η ανάπτυξη νεοπλασιών δεν είναι σπάνια (παραφατέρια νεοπλάσματα).
Οι πρωτοπαθείς όγκοι του λεπτού εντέρου είναι εξαιρετικώς ασυνήθεις και σπανίως διαγιγνώσκονται σε πρώιμα στάδια. Η νόσος γίνεται συνήθως κλινικώς εμφανής σε προχωρημένα στάδια, οπότε η οποιαδήποτε θεραπευτική αντιμετώπιση δίνει φτωχά αποτελέσματα.
Συμπτώματα
Τα κυριότερα συμπτώματα που προκαλεί ο καρκίνος στο λεπτό έντερο είναι:
- Διάχυτος κοιλιακός πόνος
- Ψηλαφητή μάζα (σύμπτωμα που παρατηρείται στο 25% των ασθενών)
- Αιμορραγία από το ορθό (ανευρίσκεται στο 3-76% των περιπτώσεων). Μπορεί να εκδηλωθεί ως μέλαινα κένωση (μαύρα κόπρανα), ως μαζική αιμορραγία ή αντιθέτως ως μικροσκοπική απώλεια αίματος με τα κόπρανα που οδηγεί σε αναιμία
- Εμφάνιση κλινικής εικόνας οξείας κοιλίας (οδηγεί στην ανακάλυψη του όγκου πριν προκληθούν μεταστάσεις)
- Εμφάνιση ίκτερου (είναι συχνή σε καρκινώματα του δωδεκαδακτύλου).
Διάγνωση
Η διάγνωση του καρκίνου στο λεπτό έντερο γίνεται με εντερόκλυση, δηλαδή με χορήγηση σκιαγραφικής ουσίας στο στομάχι και λήψη ακτινογραφιών. Η εξέταση αυτή επιτρέπει την ομοιόμορφη σκιαγράφηση ολοκλήρου του λεπτού εντέρου. Είναι η πλέον ενδεδειγμένη ακτινολογική μέθοδος για τη διάγνωση παθήσεων του λεπτού εντέρου.
Βοηθητική μπορεί να είναι η ενδοσκόπηση (γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση) ιδίως για τους όγκους λεπτού εντέρου που εντοπίζονται στα ακραία τμήματα:
- Του δωδεκαδακτύλου ή της νήστιδας (μέσω γαστροσκόπησης)
- Του τελικού ειλεού (μέσω κολονοσκόπησης)
Η χρήση ενδοσκοπικής κάψουλας μπορεί να φανεί βοηθητική. Η αξονική τομογραφία δίνει πληροφορίες για την τοπογραφία της νόσου και την επέκτασή της σε γειτονικά όργανα ή λεμφαδένες. Νεότερες απεικονιστικές μέθοδοι είναι οι εξής:
- Μαγνητική εντερόκλυση
- PET-CT (γίνεται για εντοπισμό και χαρακτηρισμό ως καλοηθών ή μη τυχόν ογκόμορφων εξεργασιών)
- Διαγνωστική λαπαροσκόπηση (εφαρμόζεται για ια σταδιοποίηση των καρκίνων του πεπτικού συστήματος με πιθανή εμπλοκή του λεπτού εντέρου, καθώς παρέχει δυνατότητα λήψης βιοψιών).
Τι προκαλεί καρκίνο στο λεπτό έντερο
Ο καρκίνος στο λεπτό έντερο έχει γνωστή συσχέτιση με:
- Τη νόσο Crohn
- Την κοιλιοκάκη (δυσανεξία στη γλουτένη)
- Το σύνδρομο της οικογενούς πολυποδίασης
Προδιαθεσικοί παράγοντες θεωρούνται η κατανάλωση αλκοόλ, παστών τροφίμων, καπνιστών τροφίμων, λευκής ζάχαρης και, ειδικά σε ασθενείς με AIDS, η ανοσοκαταστολή.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Η χειρουργική εκτομή είναι μονόδρομος για τη θεραπεία του καρκίνου στο λεπτό έντερο. Αφαιρείται το τμήμα του εντέρου που φέρει τον όγκο και γειτονικές δομές, σε περίπτωση που διηθούνται.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στα νεοπλάσματα του δωδεκαδακτύλου. Για την θεραπεία τους πρέπει να γίνει εκτομή των ανατομικά σχετιζόμενων γειτονικών δομών (παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή κατά Whipple), ήτοι:
- Της κεφαλής του παγκρέατος και
- Του χοληδόχου πόρου
Αναλόγως με το αποτέλεσμα της ιστολογικής εξέτασης (βιοψία) μπορεί να παρασχεθεί συμπληρωματική θεραπεία (χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία).
Η επιβίωση στο σύνολο των καρκίνων του λεπτού εντέρου είναι σχετικά καλή (5ετής για πάνω από το 50% των ασθενών). Καλύτερη πρόγνωση έχουν τα καρκινοειδή και πτωχότερη το αδενοκαρκίνωμα.
Τα τελευταία χρόνια η αλματώδης τεχνολογική πρόοδος επιτρέπει την πραγματοποίηση σχεδόν κάθε τύπου επέμβασης στο λεπτό έντερο με το ρομποτικό σύστημα da Vinci. Τα πλεονεκτήματα είναι εμφανή: ελάχιστος μετεγχειρητικός πόνος, ταχύτερη ανάρρωση, λιγότερες επιπλοκές.