Μάτια: Δείτε τι μπορεί να πάθουν από το πολύ κρύο και τον αέρα

Τα μάτια είναι από τα πιο ευαίσθητα όργανα του σώματος και είναι ευάλωτα στην παγωνιά και τον αέρα. Αυτό συμβαίνει παρότι διαθέτουν ισχυρά μέτρα αυτοπροστασίας.

Όπως εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, όπως τα αυτοκίνητα διαθέτουν σύστημα θέρμανσης, υαλοκαθαριστήρες και αντιψυκτικό, έτσι και τα μάτια έχουν τις βλεφαρίδες, τα βλέφαρα και τα αλμυρά δάκρυα για να αντέξουν το κρύο.

Το αλατόνερο παγώνει σε πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες απ’ ό,τι το γλυκό νερό. Έτσι, τα μάτια μας παραμένουν υγρά ακόμα και όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους μηδέν βαθμούς Κελσίου. Η θερμότητα που παράγει το σώμα επίσης τα προστατεύει.

Ωστόσο ακόμα και με αυτούς τους μηχανισμούς, η παγωνιά μπορεί να διαταράξει την όραση και να προκαλέσει ενοχλητικά συμπτώματα στα μάτια.

Η ξηροφθαλμία

Μία από τις κυριότερες αιτίες που συμβαίνει αυτό είναι η ξηροφθαλμία. Τα μάτια παράγουν διαρκώς δάκρυα, τα οποία ύστερα εξατμίζονται. Ο παγωμένος αέρας επιταχύνει την εξάτμιση των δακρύων και είναι πιθανό να εκδηλωθεί ξηροφθαλμία.

Την ξηροφθαλμία μπορεί να εντείνει τον χειμώνα η μειωμένη υγρασία στους εσωτερικούς χώρους που θερμαίνονται με συστήματα κεντρικής θέρμανσης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που η ξηροφθαλμία είναι πολύ πιο συχνή τον χειμώνα απ’ ό,τι τους άλλους μήνες του χρόνου, όπως είχε δείξει και μελέτη που δημοσιεύθηκε πριν από λίγα χρόνια στην ιατρική επιθεώρηση Ophthalmology.

Η ξηροφθαλμία δεν είναι απλώς μια ενοχλητική κατάσταση που κάνει τα μάτια να κοκκινίζουν. Μπορεί ακόμα:

• Να προκαλέσει ανυπόφορο κνησμό (φαγούρα)
• Να προκαλεί αίσθημα καύσου (κάψιμο) στα μάτια
• Να κάνει τα βλέφαρα να «κολλάνε» μεταξύ τους
• Να προκαλεί μια αίσθηση σαν να υπάρχει ξένο σώμα μέσα στο μάτι.

Πώς να προστατευθείτε

Για να προστατευθείτε από αυτήν, ο κ. Κανελλόπουλος συνιστά να αποφεύγετε τις συνθήκες που την ευνοούν. Το στέγνωμα των μαλλιών με το πιστολάκι, για παράδειγμα, είναι μία τέτοια συνθήκη, κυρίως όταν ο ζεστός αέρας κατευθύνεται στο πρόσωπό σας. Ιδανικά πρέπει να αφήνετε τα μαλλιά σας τυλιγμένα με μία πετσέτα, για να στεγνώσουν μόνα τους.

Καλό είναι επίσης να ρυθμίζετε σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία τον θερμοστάτη του καλοριφέρ.  Όταν έξω έχει παγωνιά, μια θερμοκρασία 19-20 βαθμών Κελσίου είναι πολύ καλή για να αισθάνεστε άνετοι τις ώρες που είστε ξύπνιοι. Όταν πάτε για ύπνο, χαμηλώστε τη θερμοκρασία ακόμα 1-2 βαθμούς.

Από την ξηροφθαλμία θα σας προστατεύσει επίσης η χρήση προστατευτικών γυαλιών στους υπαίθριους χώρους, κυρίως όταν φυσάει δυνατός αέρας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι σκιέρ φορούν γυαλιά που μοιάζουν με μάσκα, για να καλύπτουν τα μάτια τους και από τα πλάγια όταν κατεβαίνουν με ταχύτητα μία πλαγιά. Αν δεν έχετε τέτοιου είδους προστατευτικά γυαλιά και το επιτρέπει ο φωτισμός, να φοράτε γυαλιά ηλίου.

Αν νιώθετε ότι τα μάτια σας είναι ξηρά, ρωτήστε τον οφθαλμίατρό σας αν μπορείτε να βάλετε τεχνητά δάκρυα. Αυτά συμπληρώνουν τα φυσικά δάκρυα και μπορεί να χρησιμοποιηθούν αρκετές φορές την ημέρα. Να τα χρησιμοποιείτε πριν βγείτε στο κρύο.

Καλό είναι επίσης όταν έχει πολύ κρύο να μην φοράτε πολύ τους φακούς επαφής σας, διότι εμποδίζουν τα δάκρυα να υγράνουν την επιφάνεια των ματιών. Αν εξάλλου νιώθετε πως ο αέρας στο σπίτι σας είναι πολύ ξηρός, ίσως πρέπει να χρησιμοποιήσετε έναν υγραντήρα ή βρεγμένες πετσέτες πάνω στο καλοριφέρ.

Πότε χρειάζεται έλεγχο

Πάντως η ξηροφθαλμία δεν οφείλεται πάντοτε στο πολύ κρύο και την κεντρική θέρμανση τον χειμώνα. Μερικές φορές έχει υποκείμενες ιατρικές αιτίες, τις οποίες μόνο ο γιατρός μπορεί να διαγνώσει.

Αν δοκιμάσετε τα προαναφερθέντα μέτρα αυτοβοήθειας αλλά δεν δείτε βελτίωση, καλό είναι να μιλήσετε πάλι με τον οφθαλμίατρό σας για να σας πει τι πρέπει να κάνετε, συνιστά ο κ. Κανελλόπουλος. Στις πιθανές ιατρικές αιτίες της χειμερινής ξηροφθαλμίας συμπεριλαμβάνονται:

• Το σύνδρομο Sjögren
• Διάφορες λοιμώξεις των ματιών
• Η έλλειψη βιταμίνης Α
• Η ανεπάρκεια των μεϊβομιανών αδένων των ματιών κ.λπ.

Αυξημένη δακρύρροια και φωτοκερατίτιδα

Ωστόσο η ξηρότητα δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα που μπορεί να προκαλέσουν το πολύ κρύο και ο παγωμένος αέρας στα μάτια. Μερικές φορές τα μάτια «τρέχουν» ανεξέλεγκτα όταν βγαίνετε στον παγωμένο αέρα. Η αιτία είναι η αυξημένη δακρύρροια, δηλαδή η υπερβολικά αυξημένη παραγωγή δακρύων.

Η αυξημένη δακρύρροια εκδηλώνεται καθώς οι δακρυϊκοί αδένες προσπαθούν να διατηρήσουν τα μάτια επαρκώς ενυδατωμένα. Και σε αυτή την περίπτωση, η κατάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί όπως η ξηροφθαλμία.

Ένα άλλο πιθανό πρόβλημα είναι η φωτοκερατίτιδα, δηλαδή το έγκαυμα στον κερατοειδή που προκαλείται από βλάβη των κυττάρων του εξαιτίας της υπεριώδους ακτινοβολίας του ηλίου. Η φωτοκερατίτιδα είναι πιο συχνή σε όσους βγαίνουν στα χιόνια χωρίς γυαλιά ηλίου, διότι το χιόνι αντανακλά σε σημαντικό βαθμό την UV.

Η φωτοκερατίτιδα είναι πάρα πολύ επώδυνη και μπορεί να προκαλέσει θόλωμα της όρασης. Συνήθως όμως οι συνέπειες αυτές είναι παροδικές (κατά κανόνα υποχωρούν σε 1-2 μέρες). Απαραίτητη προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να διακοπεί αμέσως η έκθεση των ματιών στην UV.

Συστολή των αγγείων

Αν τέλος χρειασθεί να μείνετε για πολλή ώρα στο ψύχος, ένας άλλος κίνδυνος είναι αλλαγές στην όραση λόγω συστολής των αιμοφόρων αγγείων στα μάτια. Στις αλλαγές που μπορεί να παρατηρήσετε συμπεριλαμβάνονται θόλωμα της όρασης και διπλωπία (θα τα βλέπετε όλα διπλά).

Αν παρατηρήσετε κάτι τέτοιο μετά από παραμονή επί αρκετή ώρα σε θερμοκρασίες γύρω στο μηδέν, πρέπει να μεταβείτε σε έναν θερμαινόμενο χώρο, τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος Αν μέσα σε μισή ώρα η όρασή σας δεν έχει επανέλθει στο φυσιολογικό, πρέπει να συμβουλευθείτε έναν οφθαλμίατρο.

«Ο γενικός κανόνας είναι πως πρέπει να αξιολογείται κάθε οφθαλμολογικό πρόβλημα που είναι επίμονο και δεν βελτιώνεται καθώς περνά η ώρα», τονίζει ο ειδικός. «Αν και πολλά από τα ύποπτα συμπτώματα υποχωρούν καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία, μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνα εάν έχουν κάποια άγνωστη, υποκείμενη αιτία και δεν οφείλονται στην παγωνιά».