Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο βλέπουν παραμορφωμένες εικόνες γύρω τους, με τις ευθείες γραμμές, λ.χ., να μοιάζουν κυματιστές ή τα αντικείμενα πιο μικρά ή πιο μεγάλα απ’ ό,τι στ’ αλήθεια είναι. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν μεταμορφοψία, μία οπτική διαταραχή που αποτελεί σύμπτωμα νευρολογικών ή οφθαλμολογικών παθήσεων.
Μεταξύ αυτών των παθήσεων συμπεριλαμβάνονται προβλήματα στην ωχρά κηλίδα, δηλαδή στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του ματιού.
Ο αμφιβληστροειδής βρίσκεται στο πίσω μέρος του οφθαλμού και φέρει τα κύτταρα-υποδοχείς του φωτός (τα ραβδία και τα κονία). Η ωχρά κηλίδα είναι το πιο σημαντικό μέρος του. Είναι υπεύθυνη για την έγχρωμη όραση, την κεντρική όραση και την οπτική οξύτητα.
Όταν ο αμφιβληστροειδής ή η ωχρά κηλίδα επηρεαστούν από τη γήρανση, έναν τραυματισμό ή μια πάθηση, το επακόλουθο μπορεί να είναι η κεντρική μεταμορφοψία.
Το σύμπτωμα αυτό είναι πάρα πολύ συχνό, αν και σε μεγάλο βαθμό δεν το γνωρίζει (ή δεν το αξιολογεί επαρκώς) το ευρύ κοινό. Την εκδηλώνει, παραδείγματος χάριν, ποσοστό άνω του 65% των πασχόντων από υγρή (νεοαγγειακή) εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, κυρίως στις ηλικίες άνω των 70 ετών.
Η νεοαγγειακή εκφύλιση είναι η συχνότερη μορφή ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας και κύρια αιτία τυφλώσεως στις ανεπτυγμένες χώρες. Υπολογίζεται ότι προσβάλλει περισσότερα από 200 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Διάφορες μορφές
Η μεταμορφοψία μπορεί να εκδηλωθεί στο ένα ή και στα δύο μάτια, καθώς και να αφορά μόνο ένα τμήμα της όρασης. Όταν η αιτία είναι κάποια οφθαλμοπάθεια, συνήθως εκδηλώνεται στο ένα μάτι.
«Η μεταμορφοψία μπορεί να προσβάλλει την κεντρική όραση ή την περιφερική, γεγονός που σημαίνει ότι τα αντικείμενα είναι παραμορφωμένα», εξηγεί ο χειρουργός οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
Η οπτική παραμόρφωση μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Τα αντικείμενα που φυσιολογικά είναι ίσια (λ.χ. ένας στύλος της ΔΕΗ) μοιάζουν κυρτά. Άλλα αντικείμενα που φυσιολογικά είναι επίπεδα μοιάζουν να έχουν καμπύλη (π.χ. μία ίσια πιατέλα μοιάζει με μπολ).
Επιπλέον, τα όρια των αντικειμένων (π.χ. η κορνίζα ενός πίνακα) μπορεί να μοιάζουν θολά ή «μουτζουρωμένα». Ή μπορεί ο ασθενής να βλέπει παραμορφωμένα τα πρόσωπα των άλλων ανθρώπων (σε τέτοια περίπτωση η οπτική διαταραχή λέγεται προσωπομεταμορφοψία).
Τα αντικείμενα μπορεί ακόμα να έχουν διαφορετικό σχήμα από το φυσιολογικό. Το ορθογώνιο πλαίσιο μίας πόρτας, λ.χ., μπορεί να σχηματίζει παράταιρη γωνία. Μερικοί ασθενείς εξάλλου βλέπουν τα αντικείμενα σημαντικά μεγαλύτερα από το φυσιολογικό (σε τέτοια περίπτωση η μεταμορφοψία λέγεται μακροψία). Άλλοι τα βλέπουν πολύ μικρότερα (μικροψία).
«Στην ανάπτυξη όλων αυτών των οπτικών παραμορφώσεων πιστεύεται ότι εμπλέκονται ποικίλοι μηχανισμοί που αφορούν τον αμφιβληστροειδή χιτώνα, αλλά και τον κερατοειδή στην επιφάνεια του ματιού. Οι μηχανισμοί αυτοί ενεργοποιούνται λόγω διαφόρων υποκείμενων παθήσεων» εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος.
Οι πιθανές αιτίες
Η νεοαγγειακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας αποτελεί την πιο σημαντική αιτία μεταμορφοψίας. Άλλες πιθανές αιτίες είναι κατά συχνότητα:
- Η οπτική ημικρανία. Κατ’ αυτήν, τα περιφεριακά παραμορφωμένα είδωλα «τρεμοπαίζουν» και έχουν οδοντωτά όρια. Διαρκεί 10-15 λεπτά.
- H αιμορραγία στον αμφιβληστροειδή
- Η αποκόλληση του υαλοειδούς όταν προκαλεί ρωγμή ή οπή στην ωχρά κηλίδα
- Η αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς
- Το οίδημα της ωχράς κηλίδας
«Ακόμα και η πολύ υψηλή μυωπία (πάνω από 6 βαθμούς διόρθωση) μπορεί να προκαλέσει μεταμορφοψία, επειδή επιμηκύνει το μάτι και «τεντώνει» τον αμφιβληστροειδή», επισημαίνει ο καθηγητής. «Με την πάροδο του χρόνου, το συνεχές τέντωμα μπορεί να οδηγήσει στη νέκρωση των κυττάρων της ωχράς κηλίδας, με συνέπεια παραμόρφωση της όρασης».
Όσον αφορά την ημικρανία, αυτή αποτελεί την συχνότερη αιτία εξωοφθαλμικής μεταμορφοψίας στις ηλικίες κάτω των 65 ετών, προσθέτει. Επιπλέον, είναι συχνότερη στις γυναίκες. «Πολλοί ασθενείς έχουν ημικρανία με αύρα, η οποία εμπεριέχει οπτικά συμπτώματα στα οποία συμπεριλαμβάνονται φωτεινές λάμψεις, σκοτεινά σημεία στο οπτικό πεδίο και παραμορφωμένες εικόνες», συμπληρώνει.
Διάγνωση και θεραπεία
Η διάγνωση για τη μεταμορφοψία γίνεται με σειρά ειδικών εξετάσεων, με τις οποίες ελέγχεται και η σοβαρότητά της. Ο οφθαλμίατρος συνήθως ζητά από τον ασθενή να κοιτάξει κάποιο είδος διαγράμματος και να περιγράψει τι βλέπει.
Το πιο γνωστό είναι το διάγραμμα (ή πίνακας) Amsler, που αποτελείται από ένα πλέγμα με οριζόντιες και κάθετες γραμμές. Όταν αυτές οι γραμμές περιγράφονται ως κυματοειδείς, τότε ο ασθενής έχει κεντρική μεταμορφοψία.
Η θεραπεία για τη μεταμορφοψία εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί. Πολλές από τις πιθανές αιτίες της μπορούν να αντιμετωπιστούν συντηρητικά (π.χ. φάρμακα) ή/και επεμβατικά (π.χ. χειρουργικές επεμβάσεις). Αναλόγως με την αιτία ο οφθαλμίατρος θα προτείνει την κατάλληλη θεραπεία ή θα παραπέμψει τον ασθενή σε άλλη ειδικότητα αν η αιτία της δεν είναι οφθαλμολογική.
«Μπορεί να χρειασθεί λίγος καιρός έως ότου αντιληφθούν οι ασθενείς ότι βλέπουν παραμορφωμένα αντικείμενα ή και ανθρώπους γύρω τους. Σε κάθε περίπτωση, μόλις συνειδητοποιήσουν ότι η διαταραχή της όρασής τους είναι τακτική ή συνεχής, πρέπει αμέσως να συμβουλευθούν τον οφθαλμίατρό τους. Ανεξάρτητα από το αν η αιτία εντοπίζεται στο μάτι ή στον εγκέφαλο, εάν η μεταμορφοψία αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Επομένως, κάθε αλλαγή ή ανωμαλία στην όραση, πρέπει να διερευνάται από τον οφθαλμίατρο, διότι η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια με πολλούς τρόπους», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.
Φωτογραφία: iStock