Μαύρος Θάνατος: Οι ψείρες του σώματος μετέδιδαν την πανούκλα του 14ου αιώνα

Όταν το θέμα είναι η πανούκλα, συνήθως κατηγορούνται τα τρωκτικά και οι ψύλλοι. Ωστόσο για την χειρότερη πανδημία πανώλους στην Ιστορία, τον «Μαύρο Θάνατο» του 14ου αιώνα, οι ψείρες του ανθρώπινου σώματος μπορεί να ήταν μία βασική οδός διασποράς, σύμφωνα με μία νέα μελέτη.

Η πανδημία της μαύρης πανώλους ξέσπασε τα έτη 1348-1353. Υπολογίζεται ότι κόστισε τη ζωή σε περισσότερα από 50 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη, αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Πολλοί άλλοι χάθηκαν στην Ασία και την Βόρειο Αφρική.

Επί δεκαετίες οι επιστήμονες πίστευαν ότι το εντεροβακτήριο Yersinia pestis που προκαλεί τη νόσο, μετέδιδαν οι αρουραίοι στους ανθρώπους, μέσω του τσιμπήματος μολυσμένων ψύλλων.

Ωστόσο η νέα μελέτη υποδηλώνει ότι οι ψείρες του ανθρώπινου σώματος είναι πολύ αποτελεσματικές στην μετάδοσή του. Το εύρημα αυτό ενισχύει την πιθανότητα να έπαιξαν τα παράσιτα σημαντικό ρόλο στον Μαύρο Θάνατο και άλλες επιδημίες πανώλους.

Τα νέα ευρήματα δημοσιεύονται στην επιστημονική επιθεώρηση PLoS Biology. Επιστήμονες από το ομοσπονδιακό Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργιών & Λοιμωδών Νόσων (NIAID) πραγματοποίησαν πειράματα στο εργαστήριο με ψείρες του ανθρώπινου σώματος.

Οι ψείρες τρέφονταν με αίμα μολυσμένο με το εντεροβακτήριο Yersinia pestis. Μάλιστα τα επίπεδα του βακτηρίου στο αίμα ήταν παρόμοια με εκείνα που ανευρίσκονται σε ανθρώπους με πανώλη.

Τα ευρήματα

Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, οι ψείρες όχι μόνο μολύνονταν από το βακτήριο, αλλά το μετέδιδαν πολύ εύκολα. «Οι ψείρες του ανθρώπινου σώματος είναι παράσιτα που τρέφονται με το αίμα του μοναδικού ξενιστή τους, του ανθρώπου», γράφουν οι ερευνητές.

«Τα παράσιτα ζουν στις ραφές των ανθρώπινων ενδυμάτων όπου γεννούν τα αυγά τους», συνεχίζουν. «Επιστρέφουν περιοδικά στο δέρμα, 5 έως 6 φορές την ημέρα, για να τραφούν. Λίγες μελέτες έως σήμερα είχαν αξιολογήσει άμεσα την ικανότητά τους να μεταδίδουν το Y. pestis… Ανακαλύψαμε ότι είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι πιστεύαμε έως πρότινος».

Όπως εξηγούν, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά που συμβάλλουν σε αυτή την ικανότητα είναι η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αίματος κάθε φορά. Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται ο αριθμός των βακτηρίων που φέρουν.

Η συχνή κατανάλωση αίματος τους παρέχει επίσης την ευκαιρία να μεταδώσουν αρκετά βακτήρια ώστε να προκληθεί νόσος.

Οι άνθρωποι στις μέρες μας σπανίως έχουν ψείρες του σώματος, αφού έχουν βελτιωθεί άρδην οι συνθήκες υγιεινής. Ωστόσο ανευρίσκονται συχνά σε συνθήκες που οδηγούν σε μειωμένη υγιεινή και πρόσβαση σε καθαρά ρούχα και κλινοσκεπάσματα. Τέτοιες συνθήκες είναι λ.χ. οι πόλεμοι, η ακραία φτώχεια, οι εκτεταμένες φυσικές καταστροφές κ.λπ. Σημειώνεται πως οι ψείρες του σώματος διαφέρουν από τις κοινές ψείρες των μαλλιών.

Οι ερευνητές τονίζουν πως έως τώρα οι ψείρες απορρίπτονταν ως τρόποι μετάδοσης της πανώλους, επειδή ήταν διάχυτη η εντύπωση πως είναι αναποτελεσματικοί φορείς του φονικού Y. pestis. Η άποψη αυτή όμως φαίνεται πως τελικά δεν ισχύει.

Φωτογραφία: iStock