Μεγάλη έρευνα για την υπογονιμότητα: Ποια τα προβλήματα και οι λύσεις

Iatropedia
27 Μαρτίου 2013 | 06:00

Το iatropedia.gr, ξεκινάει σήμερα μια μεγάλη έρευνα για την υπογονιμότητα. Στα επιστημονικά άρθρα που θα διαβάσετε θα κατανοήσετε πλήρως τι είναι η υπογονιμότητα, που οφείλεται, ποιοι παράγοντες την προκαλούν και ποια είναι τα συμπτώματα πριν εκδηλωθεί, ενώ θα ενημερωθείτε για όλες τις νεότερες εξελίξεις τις επιστήμης. Η έρευνα χωρίζεται χονδρικά στην Ανδρική υπογοιμότητα και στη Γυναικεία υπογονιμότητα. Σήμερα ξεκινάμε με την ανδρική.

Του Σωτήρη Ανδρεαδάκη

χειρουργού Ουρολόγου- Ανδρολόγου

fellow of the European Board of Urology

ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ:

Ορισμός, συχνότητα και αίτια

Ορισμός

Ο όρος υπογονιμότητα έχει αντικαταστήσει τον άκομψο και απόλυτο όρο στειρότητα που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν και αναφέρεται στο ζευγάρι που επιθυμεί και βρίσκεται σε προσπάθεια τεκνοποίησης και όχι μεμονωμένα στους συντρόφους, δηλαδή τον άνδρα ή τη γυναίκα ξεχωριστά.

Ένα ζευγάρι χαρακτηρίζεται υπογόνιμο, όταν δεν καταφέρνει να φτάσει σε κύηση μετά από ένα έτος συχνών σεξουαλικών επαφών χωρίς τη χρήση αντισυλληπτικών μεθόδων.

Συχνότητα – επιδημιολογικά στοιχεία

Από το σύνολο των ζευγαριών που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν, ένα ποσοστό 25% δεν επιτυγχάνουν κύηση μετά από χρονικό διάστημα ενός έτους, 15% αναζητούν ιατρική βοήθεια για το πρόβλημά τους και ένα ποσοστό 5% τελικά δεν κατορθώνουν να γίνουν βιολογικοί γονείς.

Όταν ένα ζευγάρι χαρακτηρίζεται υπογόνιμο, το φλέγον ερώτημα που αναπόφευκτα έρχεται στο προσκήνιο, είναι το « ποιος φταίει ». Έως πριν λίγα χρόνια όπως είναι γνωστό η ευθύνη αποδιδόταν στη γυναίκα, σήμερα όμως πια γνωρίζουμε ότι είναι πολύ συνηθισμένη η συνύπαρξη παραγόντων υπογονιμότητας και από τους δύο συντρόφους.

Όπως βλέπουμε, ο άνδρας ευθύνεται αποκλειστικά σε περίπου 40% των περιπτώσεων, ενώ συμμετέχει σε άλλο ένα ποσοστό 20% μαζί με τη σύντροφό του, άρα η αιτιολογική συμμετοχή του άνδρα στην υπογονιμότητα του ζεύγους, βλέπουμε ότι υπάρχει περίπου σε ένα ποσοστό 60%.

Από κάποιες επιδημιολογικές μελέτες προκύπτει ότι υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο μια «εξασθένιση» του σπέρματος της τάξης του 1,5-3,1 % ετησίως (ανάλογα με τη χώρα που έγινε η μελέτη). Από μια μελέτη που εκπονήθηκε στην Ελλάδα, από το «Ανδρολογικό Ινστιτούτο Αθηνών», προέκυψε ότι το ποσοστό των ανδρών με ολιγοσπερμία σε ένα προάστιο της Αθήνας με χαμηλό δείκτη περιβαλλοντικής ρύπανσης ήταν 4%, τη στιγμή που στην περιοχή του Θριασίου (όπου λόγω της ύπαρξης πολλών βιομηχανιών τα επίπεδα ρύπανσης είναι πολύ υψηλότερα) ήταν 13%, και σε αγροτική περιοχή της Κρήτης όπου γίνεται συστηματική χρήση φυτοφαρμάκων, το ποσοστό των ανδρών με ολιγοσπερμία ήταν 14%!

Θα πρέπει ωστόσο να σημειώσουμε, ότι στο σύγχρονο δυτικό κόσμο η γυναίκα αναβάλλει την πρώτη της εγκυμοσύνη έως ότου τελειώσει τις σπουδές της και αποκατασταθεί επαγγελματικά, γεγονός που σημαίνει ότι κάνει τις πρώτες της προσπάθειες για τεκνοποίηση σε ηλικία μεγαλύτερη των 30 ετών. Έχει βρεθεί όμως από στατιστικές μελέτες, ότι η γονιμότητα μιας γυναίκας 35 ετών, είναι μειωμένη κατά 50% σε σχέση με την ηλικία των 25 ετών, ενώ αυτή η μείωση αυξάνεται με την ηλικία της γυναίκας, για να φτάσει στην ηλικία των 40 να εμφανίζεται μειωμένη πάνω από 95%, σε σχέση με την ηλικία των 25 ετών! Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι οι γυναίκες που θέλουν να τεκνοποιήσουν σήμερα είναι σαφώς πιο υπογόνιμες εξ’ορισμού από ότι παλαιότερα, γεγονός που οδηγεί πιο συχνά στην ανάδειξη του ανδρικού παράγοντα υπογονιμότητας, ακόμη και εάν αυτός είναι ήπιος ή οριακός, με αποτέλεσμα να αναδεικνύονται οριακές καταστάσεις ολιγοασθενοσπερμίας, που παλαιότερα δεν θα χρειάζονταν να ελεγχθούν. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ακούμε σήμερα πιο πολύ παρά ποτέ για την ανδρική υπογονιμότητα.

Πώς γίνεται η αρχική διάγνωση της ανδρικής υπογονιμότητας;

Σε αντίθεση με τη γυναίκα στην οποία μια αιτία υπογονιμότητας μπορεί να βρίσκεται σε πολλά επίπεδα που χρειάζονται διαφορετικές, εξειδικευμένες και συχνά επίπονες εξετάσεις για να διαγνωσθούν, στον άνδρα η αρχική εκτίμηση της γονιμότητας γίνεται με μία και μόνη εξέταση, η οποία είναι πολύ εύκολο να πραγματοποιηθεί: το σπερμοδιάγραμμα.

Η συλλογή του σπέρματος γίνεται σε αποστειρωμένο δοχείο με αυνανισμό, αφού έχει προηγηθεί σεξουαλική αποχή 3-5 ημερών. Το υλικό προσκομίζεται σε σύντομο χρονικό διάστημα στο εργαστήριο ( αν είναι δυνατόν μέσα σε 30-60 λεπτά ), όπου εξετάζεται αφού υποστεί ειδική επεξεργασία και μας δίνει πληροφορίες για τον αριθμό των σπερματοζωαρίων, την κινητικότητα και τη μορφολογία τους, καθώς και για τη γλοιότητα του σπέρματος, το χρόνο ρευστοποίησης του σπέρματος, το pH του, την ύπαρξη μικροβίων. Εάν το σπερμοδιάγραμμα είναι φυσιολογικό βάσει κάποιων κριτηρίων που υπάρχουν και είναι αποδεκτά παγκοσμίως, τότε το βάρος πέφτει στη διερεύνηση του γυναικείου παράγοντα. Αν αντιθέτως υπάρχουν παθολογικά ευρήματα, τότε αφού πρώτα γίνει επανάληψη του σπερμοδιαγράμματος και επιβεβαιωθούν τα ευρήματα, προχωρούμε στην αιτιολογική διερεύνηση.

Ποια είναι τα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας;

1.4.1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΦΟΡΑ-ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ-ΕΚΣΠΕΡΜΑΤΙΣΗ

Πριν προχωρήσουμε στην αιτιολογία της ανδρικής υπογονιμότητας, θα πρέπει να κατανοήσουμε ορισμένα απλά πράγματα για τη φυσιολογία της γονιμότητας. Το ακόλουθο σχήμα θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την ανατομία του ανδρικού γεννητικού συστήματος.

1.Όρχις

2.Εκφορητικά ορχικά σωληνάρια

3.Επιδιδυμίδα

4.Σπερματικός πόρος

5.Σπερματοδόχος κύστη

6.Προστάτης

7.Ουρήθρα

Σχήμα 3. Η γεννητική οδός του άνδρα

Τα σπερματοζωάρια παράγονται στους όρχεις, οι οποίοι ως γνωστό βρίσκονται έξω από το σώμα του άνδρα, μέσα σε ένα «σακούλι», το όσχεο, επειδή η σωστή σπερματογένεση απαιτεί ένα περιβάλλον κατά περίπου 2ο C «δροσερότερο» από αυτό του εσωτερικού του σώματος. Όπως καταλαβαίνουμε, ο,τιδήποτε μπορεί να ανεβάσει τη θερμοκρασία του οσχέου, μπορεί να επηρρεάσει αρνητικά και τη σπερματογένεση.

Από τον όρχι τα σπερματοζωάρια μπαίνουν στην επιδιδυμίδα, η οποία είναι ένα πυκνό σύστημα πολύ μικρών σωληναρίων, μέσα από τα οποία περνούν τα σπερματοζωάρια και φτάνουν στον κύριο σωλήνα μεταφοράς τους, το σπερματικό πόρο. Πρέπει να σημειώσουμε, ότι κατά τη μετάβαση δια μέσου της επιδιδυμίδας, γίνεται και η ωρίμανση των σπερματοζωαρίων, που αποκτούν έτσι τα χαρακτηριστικά που θα τους επιτρέψουν να γονιμοποιήσουν το ωάριο.

Αφού μπουν στο σπερματικό πόρο, προωθούνται τα σπερματοζωάρια στις σπερματοδόχες κύστεις, όπου και αποθηκεύονται και παίρνουν την τροφή και την ενέργεια από το υγρό μέσα στο οποίο «κολυμπούν», που θα τους χρειαστεί για την απαιτητική τους αποστολή. Αυτά είναι και τα σπερματοζωάρια που ώριμα και έτοιμα πλέον θα φτάσουν στον κόλπο της γυναίκας, μετά την εκσπερμάτιση. Τι συμβαίνει όμως κατά την εκσπερμάτιση; Οι σπερματοδόχες κύστεις συσπώνται και προωθούν το υγρό τους που περιέχει και τα σπερματοζωάρια προς τους εκσπερματιστικούς πόρους, οι οποίοι πορεύονται μέσα από τον προστάτη, και ο οποίος κατά τη σεξουαλική διέγερση εκκρίνει και αυτός το δικό του υγρό που περιέχει στοιχεία απαραίτητα για τη μεταφορά και ρευστοποίηση του σπέρματος. Οι εκσπερματιστικοί πόροι συσπώνται και αυτοί με τη σειρά τους, το υγρό με τα σπερματοζωάρια μπαίνει με δύναμη στην ουρήθρα και αναμειγνύεται με το προστατικό υγρό, και σχηματίζεται έτσι αυτό που βλέπουμε σαν σπέρμα κατά την εκσπερμάτιση, που εκτινάσσεται από την ουρήθρα κατά τη φάση του ανδρικού οργασμού, με τις συσπάσεις της ουρήθρας αλλά και των μυών του ανδρικού πυελικού εδάφους.

Πέρα λοιπόν από την παραγωγή, ωρίμανση, μεταφορά και αποθήκευση του σπέρματος, πρέπει προφανώς να υπάρχει μία καλή σεξουαλική λειτουργία (που προϋποθέτει καλή στύση και σωστή εκσπερμάτιση). Θα πρέπει τέλος να ξέρουμε, ότι η φυσιολογική σπερματογένεση εξαρτάται τόσο από την παρουσία φυσιολογικής ποσότητας της ανδρικής ορμόνης τεστοστερόνης (που παράγεται κυρίως στους όρχεις), όσο και από κάποιες ορμόνες που παράγονται από τον εγκέφαλο και συγκεκριμένα από τον υποθάλαμο και την υπόφυση και ρυθμίζουν τόσο τη σπερματογένεση, όσο και την παραγωγή της τεστοστερόνης. Εξάλλου και η στύση και η εκσπερμάτιση εξαρτώνται από τα φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης, όσο και από τη σωστή λειτουργία του κεντρικού (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός), όσο και του περιφερικού νευρικού συστήματος.

Σε όποιο λοιπόν σημείο της οδού αυτής, από την παραγωγή του σπέρματος έως και την εκσπερμάτιση υπάρξει κάποια ανωμαλία ή επιδράσει κάποιος βλαπτικός παράγοντας, μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα του άνδρα. Πάμε λοιπόν να δούμε τώρα την αιτιολογική κατάταξη της ανδρικής υπογονιμότητας, ανάλογα με το επίπεδο της λειτουργίας που διαταράσσεται

ΑΥΡΙΟ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ