Ως μήνας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τις λευκοδυστροφίες έχει καθιερωθεί διεθνώς ο Σεπτέμβριος και στο προσκήνιο έρχεται η μεταχρωματική λευκοδυστροφία – η πρώτη για την οποία εγκρίθηκε αιτιολογική γονιδιακή θεραπεία.
Οι λευκοδυστροφίες είναι μια ομάδα σπάνιων, κληρονομούμενων γενετικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από εκφυλισμό της λευκής ουσίας του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού.
Μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί περισσότερες από 30 μορφές λευκοδυστροφίας, όπως ενδεικτικά:
- Η μεταχρωματική λευκοδυστροφία (MLD)
- Η αδρενολευκοδυστροφία (ALD)
- Οι νόσοι Canavan και Krabbe
Λόγω του ευρέος φάσματος αλλά και της βαρύτητας των συμπτωμάτων διεξάγονται πολλές μελέτες για τις διάφορες μορφές λευκοδυστροφιών. Εκείνη που ξεχωρίζει, όμως, είναι η μεταχρωματική λευκοδυστροφία, καθώς είναι η πρώτη για την οποία αναπτύχθηκε αιτιολογική γονιδιακή θεραπεία.
Τι είναι η μεταχρωματική λευκοδυστροφία
Η μεταχρωματική λευκοδυστροφία οφείλεται σε ανεπάρκεια ενός ενζύμου που ονομάζεται αρυλοσουλφατάση Α (ARSA).
Το ένζυμο αυτό υπό φυσιολογικές συνθήκες διασπά ένα είδος λιπιδίων που ονομάζονται σουλφατίδια. Αυτά απαντώνται μεταξύ άλλων στη μυελίνη ουσία των κυττάρων (νευρώνων) του εγκεφάλου και των περιφερικών νεύρων.
Η μη διάσπαση των λιπιδίων αυτών έχει ως επακόλουθο την τοξική συσσώρευσή τους εντός των κυττάρων. Η συνέπεια είναι η δυσλειτουργία και καταστροφή της μυελίνης ουσίας.
Υπολογίζεται ότι από μεταχρωματική λευκοδυστροφία (metachromatic leukodystrophy – MLD) πάσχει ένα άτομο ανά 40.000-170.000 γεννήσεις .
Τα ύποπτα συμπτώματα
Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικές μορφές μεταχρωματικής λευκοδυστροφίας, με σχετικά διαφορετική κλινική εικόνα και ρυθμό εξέλιξης. Οι μορφές αυτές προσδιορίζονται αναλόγως με την ηλικία εμφάνισης των συμπτωμάτων και είναι:
- Η όψιμη βρεφική MLD (αρχίζει πριν τα 2,5 έτη)
- Η πρώιμη νεανική MLD (τα συμπτώματα αρχίζουν σε ηλικία 2,5 έως 6 ετών)
- Η όψιμη νεανική MLD (7 έως 16 ετών)
- Η MLD των ενηλίκων (εκδηλώνεται σε ηλικίες άνω των 17 ετών)
H όψιμη βρεφική και η πρώιμη νεανική μεταχρωματική λευκοδυστροφία χαρακτηρίζονται από αιφνίδιας έναρξης και ταχεία επιδείνωση της κλινικής εικόνας. Αντίστοιχα, η εξέλιξη της νόσου στην όψιμη νεανική και στην ενήλικη μορφή είναι βραδύτερη.
Τα συμπτώματα ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Συχνά συμπεριλαμβάνουν:
- Αδυναμία επίτευξης ή στασιμότητα και απώλεια των αναπτυξιακών οροσήμων
- Μυϊκή αδυναμία
- Σπαστικότητα
- Συμπεριφορικά, ψυχιατρικά συμπτώματα
- Έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών
Σωτήρια η έγκαιρη διάγνωση
Η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση της MLD είναι πολύ σημαντική. Συμβάλει στην άμεση έναρξη της θεραπείας, η οποία είναι απαραίτητη για να μην εξελιχθεί η νόσος και έτσι να αποφευχθεί σοβαρή αναπηρία.
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος των νεογνών είναι ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλιστεί ότι κάθε παιδί που πάσχει από μεταχρωματική λευκοδυστροφία (MLD) θα λάβει έγκαιρη διάγνωση και κατ’ επέκταση θα ξεκινήσει άμεσα θεραπεία.
Δυστυχώς, όμως, τις περισσότερες φορές η διάγνωση γίνεται καθυστερημένα, όταν δηλαδή ο ασθενής έχει ήδη αναπτύξει συμπτώματα.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων ενέκρινε την πρώτη ex vivo γονιδιακή θεραπεία για την MLD με αυτόλογη μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων.
Αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα του ιδίου του ασθενούς απομονώνονται και τροποποιούνται γενετικώς (εξωγενώς), προκειμένου να εισαχθεί το φυσιολογικό γονίδιο που θα παράγει το ένζυμο ΑRSA.
Στη συνέχεια τα γενετικά τροποποιημένα βλαστοκύτταρα μεταμοσχεύονται πίσω στον ασθενή και αρχίζουν να παράγουν το φυσιολογικό ένζυμο. Αυτό συμβάλλει στη διάσπαση της επιβλαβούς συσσώρευσης σουλφατιδίων και μπορεί να σταματήσει την εξέλιξη της νόσου.
Φωτογραφία: iStock