Συνήθως είναι νεαρές ή μέσης ηλικίας γυναίκες. Το κύριο πρόβλημά τους είναι ότι δυσκολεύονται να ανέβουν μία σκάλα χωρίς να σταματήσουν κάνα-δυο φορές για να πάρουν ανάσα. Ή ότι δεν μπορούν να διασχίσουν 200 μέτρα ή να μεταφέρουν μια βαριά τσάντα χωρίς να λαχανιάσουν και να κουραστούν.
Συγκεκριμένο λόγο για τη δύσπνοια αυτή οι γιατροί δεν βρίσκουν. Έτσι, οι ασθενείς συνήθως την αποδίδουν σε ετερόκλητους παράγοντες. Σκέφτονται, λ.χ., ότι πάχυναν, ότι έχουν κακή φυσική κατάσταση, ακόμα ότι μεγάλωσαν, καπνίζουν, έχουν άγχος.
Στην πραγματικότητα, όμως, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν μπορεί να εξηγήσει τη δύσπνοια που νιώθουν. Η αιτία μπορεί να είναι κάτι άλλο, σοβαρό αλλά άγνωστο στο ευρύ κοινό: η πνευμονική αρτηριακή υπέρταση (ΠΑΥ).
Διαβάστε ακόμα: Πνευμονική αρτηριακή υπέρταση: Πως επηρεάζει τη ζωή των ασθενών και των φροντιστών τους
Janssen: Ενημερωτική εκστρατεία για την πνευμονική αρτηριακή υπέρταση
Τι είναι
Η πνευμονική αρτηριακή υπέρταση είναι μία σπάνια, εξελισσόμενη και με κακή πρόγνωση ασθένεια. Υπολογίζεται ότι προσβάλλει 50 έως 60 ανθρώπους ανά εκατομμύριο του γενικού πληθυσμού, δηλαδή έως 600 άτομα στη χώρα μας. Η νόσος πλήττει τις αρτηρίες των πνευμόνων, στις οποίες προκαλεί δύο προβλήματα:
- Στένωση στον αυλό τους (σαν το πουρί που στενεύει τους σωλήνες του νερού)
- Σκλήρυνση των τοιχωμάτων τους (γίνονται δύσκαμπτα)
Οι αλλαγές αυτές παρεμποδίζουν την τροφοδοσία των πνευμόνων με όσο αίμα χρειάζονται για να λειτουργούν ομαλά. Και αυτή είναι η αιτία για τη δύσπνοια και την κόπωση που νιώθουν οι ασθενείς.
Ο οργανισμός, όμως, αντιδρά στην μειωμένη ροή αίματος προς τους πνεύμονες. Για να την αντισταθμίσει, κινητοποιεί την δεξιά κοιλία της καρδιάς – το τμήμα της απ’ όπου αρχίζουν οι πνευμονικές αρτηρίες.
Η δεξιά κοιλία αρχίζει να κτυπά πιο δυνατά, με μεγαλύτερη πίεση, για να ωθήσει περισσότερο αίμα τους πνεύμονες. Αυτό, όμως, δεν είναι φυσιολογικό και έχει συνέπειες. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου προκαλείται πάχυνση και διόγκωση στην δεξιά κοιλία.
Τελικά, η δεξιά κοιλία εξαντλείται και αναπτύσσει ανεπάρκεια. Αυτή μειώνει ακόμα περισσότερο τη ροή αίματος προς τους πνεύμονες, εντείνοντας τα συμπτώματα των ασθενών.
Ολέθρια η καθυστέρηση στη διάγνωση
Η εξέλιξη αυτή δεν συμβαίνει σε ένα βράδυ, αλλά σε διάστημα κάποιων ετών. Δυστυχώς, από την ώρα που θα πρωτοεμφανιστεί η δύσπνοια έως ότου διαγνωστεί η πνευμονική αρτηριακή υπέρταση, συνήθως μεσολαβούν 2-3 χρόνια. Η καθυστέρηση αυτή είναι ολέθρια. Επηρεάζει αρνητικά την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων και κατ’ επέκτασιν την πρόγνωση των ασθενών.
«Αν η πνευμονική αρτηριακή υπέρταση διαγνωστεί νωρίς, υπάρχουν θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά τους ασθενείς», τονίζει η πνευμονολόγος-εντατικολόγος Αναστασία Άνθη, διευθύντρια ΕΣΥ και μέλος του Διακλινικού Ιατρείου Πνευμονικής Υπέρτασης του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αττικόν. «Οι θεραπείες αυτές δεν οδηγούν στην ίαση. Οπωσδήποτε όμως βελτιώνουν πολύ τα συμπτώματα και τροποποιούν την εξέλιξη. Αντιθέτως, η καθυστερημένη διάγνωση επιδεινώνει σημαντικά την πρόγνωση».
Όπως εξηγεί, τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος στους τρόπους διάγνωσης και αντιμετώπισης της νόσου. Αντιθέτως, δεν υπάρχει βελτίωση στην καθυστέρηση της διάγνωσης. «Η μέση καθυστέρηση ήταν και παραμένει 2-3 χρόνια, αν και μπορεί να φθάσει ακόμα και τα 5 έτη», λέει η κυρία Άνθη. «Δυστυχώς ακόμα και σήμερα χάνουμε ασθενείς εξαιτίας της. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις πιο προηγμένες χώρες του κόσμου».
Αν, όμως, η πνευμονική αρτηριακή υπέρταση διαγνωστεί νωρίς, η εικόνα είναι πολύ διαφορετική. Πριν από 30 χρόνια, όταν δεν υπήρχαν ειδικά φάρμακα, η νόσος κόστιζε τη ζωή μέσα σε δύο-τρία χρόνια από την εμφάνισή της. Σήμερα, η μέση επιβίωση είναι τουλάχιστον τριπλάσια και αρκετοί ασθενείς ξεπερνούν την δεκαετία από τη διάγνωση.
Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, διότι «στο μεσοδιάστημα μπορεί να αναπτυχθούν νέα φάρμακα, που θα τους βοηθήσουν ακόμα περισσότερο», προσθέτει η κυρία Άνθη, η οποία είναι επίσης πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Πνευμονικής Υπέρτασης (ΕΕΜΠΥ).
Ερμηνείες που δεν… στέκουν
Αντί, όμως, για έγκαιρη διάγνωση, οι περισσότεροι ασθενείς περνούν αρκετά χρόνια πηγαίνοντας από γιατρό σε γιατρό, προσπαθώντας να βρουν τι τους συμβαίνει. Οι γενικές εξετάσεις στις οποίες υποβάλλονται συνήθως δεν αποκαλύπτουν κάποια συγκεκριμένη οργανική αιτία. Και έτσι αρχίζουν οι παράδοξες εξηγήσεις.
«Πολλοί ασθενείς πιστεύουν ότι έχουν δύσπνοια επειδή μεγαλώνουν και μειώνονται οι αντοχές τους. Άλλοι νομίζουν ότι έχουν άσθμα, αλλά αυτό δεν επιβεβαιώνεται από την φυσική εξέταση και την σπιρομέτρηση», λέει η κυρία Άνθη. «Υπάρχουν επίσης ασθενείς που πιστεύουν ότι λαχανιάζουν εύκολα επειδή καπνίζουν. Όμως το κάπνισμα προκαλεί κυρίως βρογχίτιδα, δηλαδή βήχα με φλέγματα, στις ηλικίες πριν τα 40. Υπάρχουν ακόμα ασθενείς που λένε ότι τους κόβεται η ανάσα από το άγχος, αλλά αδυνατούν να εξηγήσουν γιατί τους συμβαίνει αυτό μόνο όταν περπατάνε».
Η αλήθεια είναι πως η δύσπνοια είναι ένα μη ειδικό ή άτυπο σύμπτωμα, όπως την αποκαλούν οι γιατροί. Αυτό σημαίνει πως δεν προκαλείται μόνο από την πνευμονική αρτηριακή υπέρταση, αλλά μπορεί να έχει πολλές αιτίες. Το ίδιο ισχύει και για τα άλλα πρώιμα συμπτώματα της νόσου, όπως:
- Την κούραση
- Την ταχυκαρδία
- Τη ζάλη
Ειδικές εξετάσεις
Τον γρίφο της αιτίας των συμπτωμάτων αυτών μπορούν να λύσουν ειδικές εξετάσεις. Οι εξετάσεις αυτές είναι διαφόρων ειδών και διενεργούνται στα εξειδικευμένα Κέντρα και Ιατρεία Πνευμονικής Υπέρτασης των νοσοκομείων. Μεταξύ άλλων ελέγχεται:
- Η λειτουργία, το μέγεθος και το σχήμα της καρδιάς
- Η κατάσταση των αγγείων του πνεύμονα
- Η ικανότητα βαδίσεως του ασθενούς
Οι εξετάσεις που γίνονται μπορεί να είναι ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπερηχογράφημα καρδιάς, αξονική τομογραφία ή σπινθηρογράφημα πνεύμονα και τελικά καθετηριασμός καρδιάς.
Τα ευρήματά τους μπορούν να θέσουν τη διάγνωση και να προσδιορίσουν την βαρύτητα της νόσου, ώστε να υποβληθεί ο ασθενής στην ενδεδειγμένη θεραπεία.
«Η ουσία της υποθέσεως είναι απλή. Όταν ένας άνθρωπος έχει δύσπνοια την οποία δεν μπορεί να αποδώσει σε κάποιο οργανικό πρόβλημα… όταν ο άνθρωπος αυτός είναι νέος, κάτω από 30-40 ετών… και όταν δεν είχε δύσπνοια πριν από λίγο καιρό, τότε πρέπει να τίθεται η υποψία για πνευμονική αρτηριακή υπέρταση», υπογραμμίζει η κυρία Άνθη.
Και καταλήγει: «Αν οι ασθενείς έρθουν νωρίς στα ειδικά Ιατρεία και Κέντρα για την πνευμονική αρτηριακή υπέρταση, μπορούμε να τους βοηθήσουμε πολύ. Αν όμως διαγνωστούν όταν αποκτήσουν πρόσθετα συμπτώματα, όπως το μελάνιασμα στα χείλη και τα οιδήματα (πρήξιμο) στα πόδια, τότε η νόσος είναι προχωρημένη και τα πράγματα δυσκολεύουν».
Ενημερωτική εκστρατεία
Η αξία της έγκαιρης διάγνωσης είναι τόσο σημαντική, ώστε στη χώρα μας διενεργείται ειδική ενημερωτική εκστρατεία γι’ αυτήν.
Η εκστρατεία τιτλοφορείται «Δώσε ανάσα στη ζωή σου. Μάθε για την πνευμονική αρτηριακή υπέρταση». Τελεί υπό την αιγίδα της ΕΕΜΠΥ και του Πανελληνίου Συλλόγου Ασθενών με Πνευμονική Υπέρταση, ενώ την πραγματοποιεί η φαρμακευτική εταιρεία Janssen.
Η εκστρατεία έχει ως στόχο να ενημερώσει το κοινό γι’ αυτού του είδους τα μη-ειδικά συμπτώματα της νόσου και τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης. Προτρέπει επίσης τους ασθενείς με ύποπτα συμπτώματα να απευθυνθούν σε ειδικό γιατρό.
