Σύμφωνα με νέα δεδομένα που δημοσιεύονται στο ιατρικό περιοδικό Lancet Global Health, οι κυριότερες αιτίες διαταραχής ή απώλειας της όρασης είναι οι αδιόρθωτες διαθλαστικές ανωμαλίες (π.χ. μυωπία, πρεσβυωπία, αστιγματισμός, υπερμετρωπία) που προσβάλλουν 123,8 εκατομμύρια ανθρώπους και ο καταρράκτης με 65,2 εκατομμύρια πάσχοντες. Ακολουθούν η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και το γλαύκωμα.
Αν και φαίνεται παράδοξο να μένει αδιόρθωτη η μυωπία ή ο αστιγματισμός στις σύγχρονες κοινωνίες, η ίδια έρευνα αποκαλύπτει ότι τα αδιόρθωτα διαθλαστικά προβλήματα ευθύνονται για το 49% των περιστατικών μέτριας έως σοβαρής διαταραχής της όρασης στην Δυτική Ευρώπη, καθώς και για το 15% των κρουσμάτων τύφλωσης! Ο καταρράκτης ευθύνεται για το 15,5% και το 21% αντιστοίχως.
Η όραση
Όπως εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School, η όραση είναι μία ευαίσθητη, πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί άριστη συνεργασία ματιών και εγκεφάλου και οποιαδήποτε διαταραχή σε αυτήν μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα ζωής.
Ο καλύτερος τρόπος προστασίας της όρασης είναι ο προληπτικός έλεγχός της, που πρέπει να γίνεται μία φορά τον χρόνο σε μικρούς και μεγάλους, εφόσον δεν πάσχουν από διαγνωσμένο οφθαλμολογικό πρόβλημα (αν πάσχουν, ο έλεγχος πρέπει να γίνεται με τη συχνότητα που συνιστά ο οφθαλμίατρος).
Εξίσου σημαντικό όμως είναι «να μην αμελούμε και τα επίμονα συμπτώματα στα μάτια, γιατί μερικές φορές έχουν σοβαρές αιτίες», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος.
Και εξηγεί που μπορεί να οφείλονται μερικά από τα πιο συνηθισμένα:
* Θολή όραση. Όταν αφορά ό,τι βρίσκεται σχετικά κοντά, μπορεί να οφείλεται σε κάποια διαθλαστική ανωμαλία, όπως η πρεσβυωπία. Αν αφορά και την κοντινή και την μακρινή όραση, μπορεί να οφείλεται σε αστιγματισμό. Άλλες πιθανές αιτίες του θολώματος της όρασης είναι ο καταρράκτης, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς κ.λπ.
* Μείωση της νυκτερινής όρασης. Όταν η όραση μειώνεται σταδιακά τη νύχτα και γίνονται δυσδιάκριτα τα διάφορα αντικείμενα, το άτομο μπορεί να πάσχει από καταρράκτη, μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια (συνήθως είναι κληρονομική) κ.λπ.
* Πόνος στο μάτι. Όταν δεν υπάρχει ιστορικό τραυματισμού και ο πόνος είναι επίμονος, μπορεί να οφείλεται σε διάφορα νοσήματα, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται παθήσεις του θυρεοειδούς και νευρολογικές ασθένειες (π.χ. πολλαπλή σκλήρυνση).
* «Τυφλά» σημεία στο οπτικό πεδίο. Όταν ένα άτομο παύει να βλέπει κάποιο τμήμα του οπτικού πεδίου (δηλαδή έχει σκότωμα) μπορεί να πάσχει από γλαύκωμα, τραύμα του αμφιβληστροειδούς, προβλήματα στην ωχρά κηλίδα, επιπλοκές του διαβήτη κ.λπ.
Οπτικό πεδίο
Αν το σκότωμα μοιάζει με κουρτίνα που έρχεται από το πλάι του οπτικού πεδίου προς το κέντρο του, οι πιθανές αιτίες είναι αιμορραγία ή αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς χιτώνα στο πίσω μέρος του ματιού. Αν το σκότωμα εκδηλώνεται σε επίπεδα (π.χ. το άτομο βλέπει ένα αντικείμενο μόνο από τη μέση και πάνω, γιατί από τη μέση και κάτω είναι μαύρο), πιθανές αιτίες είναι η αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς, η αιμορραγία στο υαλώδες σώμα κ.λπ.
* Διπλωπία. Όταν το άτομο τα βλέπει όλα διπλά μπορεί να έχει υψηλό αστιγματισμό, κερατόκωνο ή στραβισμό. Άλλες πιθανές αιτίες είναι σωματικά νοσήματα (π.χ. θυρεοειδοπάθεια, μυασθένεια, εγκεφαλικά επεισόδια λόγω υπέρτασης στις μεγαλύτερες ηλικίες κ.λπ.).
* Αίσθημα πίεσης στο μάτι. Μπορεί να αποτελεί ένδειξη ότι έχει αρχίσει η ανάπτυξη γλαυκώματος.
* Στίγματα στο οπτικό πεδίο. Όταν το άτομο βλέπει να διέρχονται από το οπτικό του πεδίο κάθε είδους στίγματα (φωτάκια, τελίτσες, μαύρα σημαδάκια, αστραπές κ.λπ.), μπορεί να πάσχει από αποκόλληση υαλοειδούς ή αμφιβληστροειδούς.
* Συχνοί πονοκέφαλοι. Μπορεί να οφείλονται σε κάματο (κούραση) των ματιών, επειδή το άτομο δεν βλέπει καλά και οι μύες των ματιών του αναγκάζονται να εργάζονται πολύ σκληρά.
* Παραμόρφωση αντικειμένων. Όταν το άτομο βλέπει ξαφνικά τα αντικείμενα παραμορφωμένα (π.χ. με ξεθωριασμένα χρώματα, με τεθλασμένες αντί για ευθείες γραμμές κ.λπ.) μπορεί να έχει υγρού τύπου εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
Και στα παιδιά
«Τα παιδιά συνήθως δεν παραπονιούνται για την όρασή τους, διότι δεν συνειδητοποιούν ότι δεν βλέπουν καλά», τονίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Ωστόσο υπάρχουν πολλές ενδείξεις που πρέπει να υποψιάζουν τους γονείς, ειδικά αν έχουν καιρό να πάνε προληπτικά το παιδί στον οφθαλμίατρο».
Στα ύποπτα συμπτώματα για οφθαλμοπάθεια στα παιδιά συμπεριλαμβάνονται:
* Πονοκέφαλος, κούραση των ματιών, υπερβολικό βλεφάρισμα ή τρίψιμο των ματιών
* Διάβασμα με το βιβλίο πολύ κοντά στο πρόσωπο
* Σκύψιμο χαμηλά στο τραπέζι όταν διαβάζουν ή γράφουν
* Χρήση μόνο του ενός ματιού (το παιδί μπορεί να κοιτάζει από το πλάι ή να κλείνει το ένα μάτι όταν θέλει να δει κάτι)
* Δυσκολίες στο διάβασμα (π.χ. χάνει λέξεις ή παραλείπει ολόκληρες προτάσεις, πρέπει να δείχνει κάθε λέξη με το δάκτυλο για να μείνει στην ίδια γραμμή, διαβάζει αργά ή δεν καταλαβαίνει τι διαβάζει, επαναλαμβάνει τις λέξεις ή μπερδεύει τις παρόμοιες λέξεις και τις διαβάζει λάθος).
* Αλληθώρισμα ή κίνηση των ματιών ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.
* Επίμονη αντιστροφή γραμμάτων ή λέξεων (μετά την Β’ Δημοτικού).
* Δυσκολίες στο να θυμηθεί, να αναγνωρίσει ή να αναπαράγει σχήματα.
* Φτωχός συντονισμός ματιών-χεριών.
* Διάσπαση της προσοχής στην τάξη.