Του Ρευματολόγου Δημήτριου Καρόκη
Τι είναι η (ΡΑ) Ρευματοειδής Αρθρίτιδα;
Η ΡΑ μπορεί να εμφανίζεται ως νόσος των αρθρώσεων. Δεν είναι όμως μόνι αυτό. Είναι νόσος του ανοσοποιητικού συστήματος. Η ΡΑ έχει ως αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό σας σύστημα να στρέφεται εναντίον των αρθρώσεων σας, προκαλώντας χρόνιο πόνο και μη αναστρέψιμη βλάβη των αρθρώσεων.
Η ΡΑ είναι χρόνια διαταραχή
Η βλάβη στις αρθρώσεις προκαλείται από φλεγμονή, μια διαδικασία που σε κανονικές συνθήκες χρησιμοποιεί το ανοσοποιητικό σας σύστημα για να καταπολεμήσει τις λοιμώξεις και να επουλώσει τα τραύματα. Φυσιολογικά, μόλις ο οργανισμός σας απαλλαγεί από τη λοίμωξη, η φλεγμονή υποχωρεί.
Στη ΡΑ όμως, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού σας αναγνωρίζει –λανθασμένα- ορισμένα δικά του κύτταρα ή όργανα ως ξένα, και στρέφεται εναντίον τους. Αυτό προκαλεί βλάβη στις αρθρώσεις σας και σε άλλα όργανα.
Η βλάβη που προκαλεί η ΡΑ μπορεί να συνεχίζεται, ακόμα και όταν ο πόνος και η φλεγμονή ελέγχονται με παυσίπονα. Αυτά τα φάρμακα δεν επηρεάζουν τη διαδικασία της νόσου που καταστρέφει τις αρθρώσεις και τα οστά. Η βλάβη αυτή είναι μόνιμη. Αντίθετα με πολλά τραύματα που επουλώνονται με το χρόνο, η καταστροφή των αρθρώσεων που προκαλεί η ΡΑ δεν είναι αναστρέψιμη.
Για το λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη προσέλευση και η συνεργασία με το γιατρό σας, ώστε να γίνει έγκαιρη διάγνωση και να ξεκινήσετε θεραπεία που μπορεί να βοηθήσει να επιβραδυνθεί ή να σταματήσει η πρόοδος της νόσου.
Η ΡΑ είναι εξελισσόμενη νόσος
Αν η ΡΑ δεν αντιμετωπιστεί θεραπευτικά, η βλάβη μπορεί να επεκταθεί. Ξεκινά από τον αρθρικό υμένα, στη συνέχεια εξαπλώνεται στους χόνδρους και τελικά διαβρώνει τα οστά. Σκεφτείτε ένα ποτάμι που διατρέχει μια κοιλάδα. Κάθε μέρα που περνάει το έδαφος διαβρώνεται, καταστρέφεται από το νερό. Με τον ίδιο τρόπο, αν η ΡΑ προχωρήσει χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, οι αρθρώσεις σας μπορεί να συνεχίσουν να φθείρονται.
Τα αίτια δεν είναι γνωστά
Κανείς δεν γνωρίζει γιατί το ανοσοποιητικό σύστημα στρέφεται εναντίον των υγιών αρθρικών κυττάρων στους ασθενείς που πάσχουν από ΡΑ ή τι είναι αυτό που πυροδοτεί τη νόσο. Ορισμένα πράγματα που γνωρίζουμε είναι τα εξής:
Η ΡΑ μπορεί να είναι κληρονομική. Συχνά η ΡΑ προσβάλλει μέλη της ίδιας οικογένειας, αλλά τα ακριβή γενετικά αίτια, εφόσον υπάρχουν, δεν είναι γνωστά.
Η ΡΑ δεν είναι μεταδοτική – δεν την κολλήσατε ερχόμενοι σε επαφή με κάποιο άλλο πρόσωπο και δεν μπορείτε να την μεταδώσετε σε κανέναν.
Η ΡΑ είναι πιο διαδεδομένη στις γυναίκες, αφού εμφανίζεται τουλάχιστον τρεις φορές συχνότερα από ό,τι στους άνδρες.
Η ΡΑ ίσως σχετίζεται με τη διαδικασία γήρανσης. Ο κίνδυνος ανάπτυξης ΡΑ αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας.
Η ΡΑ ίσως σχετίζεται με αρκετούς περιβαλλοντικούς παράγοντες, περιλαμβανομένου του καπνίσματος. Το κάπνισμα τσιγάρων αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης ΡΑ.
Η έρευνα για τα αίτια της ΡΑ συνεχίζεται.
Η ΡΑ μπορεί να επηρεάσει πολλές πλευρές τις ζωής σας
Η ΡΑ μπορεί να έχει επιπτώσεις σε διάφορες πλευρές τις ζωής σας. Πρέπει να αντιμετωπίσετε όχι μόνο τα σωματικά συμπτώματα που εμφανίζετε και τις τυχόν συνέπειες της θεραπεία σας, αλλά και τις ψυχολογικές επιπτώσεις της νόσου.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική
Επειδή η ΡΑ επιδεινώνεται με το χρόνο, είναι σημαντικό να γίνει η διάγνωση όσο το δυνατόν νωρίτερα και να ξεκινήσει η θεραπεία που μπορεί να βοηθήσει να σταματήσει η προοδευτική καταστροφή των αρθρώσεων. Η έρευνα δείχνει ότι αυτός είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος καταπολέμησης της νόσου.
Αν έχετε συμπτώματα που υποδηλώνουν πιθανή ΡΑ, μην καθυστερήσετε να δείτε το γιατρό σας.
Η έγκαιρη θεραπεία της ΡΑ είναι κρίσιμος παράγοντας.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η έγκαιρη θεραπεία μπορεί να επιδράσει σε μεγάλο βαθμό στη μακροχρόνια πορεία της νόσου.
Όταν γνωρίζετε περισσότερα μπορείτε να κάνετε και περισσότερα, και η έγκαιρη διάγνωση ίσως είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που μπορείτε να επιδιώξετε.
Μήπως έχετε τα παρακάτω συμπτώματα ΡΑ;
Πόνος στις αρθρώσεις με θερμότητα και οίδημα, ιδιαίτερα στις μικρές αρθρώσεις των χεριών, των καρπών και των ποδιών
Πόνος σε περισσότερες από μια αρθρώσεις ταυτόχρονα
Αίσθημα κόπωσης
Πρωινή δυσκαμψία που διαρκεί μία ώρα ή περισσότερο
Περιορισμένη κίνηση ή λειτουργία των αρθρώσεων
Ανώδυνα οζίδια κάτω από το δέρμα των αγκώνων και των χεριών
Χαμηλός πυρετός
Αδυναμία
(Παρακαλούμε σημειώστε ότι αυτή η λίστα δεν είναι επίσημο διαγνωστικό εργαλείο. Σκοπός της είναι να σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε τα συμπτώματα που προκαλεί η ΡΑ. Μόνον ο γιατρός που σας παρακολουθεί μπορεί να διαγνώσει αν πάσχετε από ΡΑ, καθώς και άλλες παθήσεις μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της ΡΑ.)
Υπάρχουν εξετάσεις για την ΡΑ;
Διαγνωστικές εξετάσεις
Αν και δεν υπάρχει μια και μόνη παθογνωμονική εξέταση για την οριστική διάγνωση της ΡΑ, ο γιατρός σας μπορεί να ελέγξει αν υπάρχουν διάφοροι δείκτες στις εξετάσεις αίματος, που μπορεί να βοηθήσουν να τεθεί πιθανή διάγνωση της ΡΑ.
Ο ρευματοειδής παράγοντας είναι ένα αντίσωμα που ανιχνεύεται στους περισσότερους ανθρώπους με ρευματοειδή αρθρίτιδα
Η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών αιμοσφαιρίων (ΤΚΕ) και η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP) μετρούν το επίπεδο φλεγμονής στον οργανισμό σας
Ιδιαίτερα χρήσιμος για την έγκαιρη ανίχνευση της ΡΑ είναι ο προσδιορισμός αντισωμάτων έναντι μιας ουσίας που εμφανίζεται φυσιολογικά και ονομάζεται κυκλικό κιτρουλινοποιημένο πεπτίδιο (αντι-CCP αντισώματα).
Μια άλλη εξέταση είναι η ανάλυση του αρθρικού υγρού που περιβάλλει τις αρθρώσεις, ώστε να επιβεβαιωθεί η παρουσία φλεγμονώδους νόσου.
Δοκιμασίες αξιολόγησης
Ο γιατρός σας μπορεί να χρησιμοποιήσει και άλλες δοκιμασίες αξιολόγησης για να μετρήσει την πρόοδο που επιτυγχάνετε κατά της ΡΑ με τη θεραπεία:
Η Βαθμολογία Ενεργότητας της Νόσου (DAS) στη ΡΑ μετράει τη ενεργότητα της νόσου στους ώμους, τους αγκώνες, τους καρπούς, τα δάχτυλα και τα γόνατα. Η βαθμολογία DAS διευκολύνει τους γιατρούς να αξιολογήσουν πόσο ενεργή είναι η ΡΑ.
Το Ερωτηματολόγιο Εκτίμησης Υγείας (HAQ), αξιολογεί τη λειτουργική ικανότητα των ασθενών.
Μερικοί γιατροί πραγματοποιούν αυτές τις εξετάσεις στους ασθενείς τους σε κάθε επίσκεψη. Επιπλέον ο γιατρός σας μπορεί να επαναλάβει τις αιματολογικές εξετάσεις ΤΚΕ και CRP για να δει αν το επίπεδο φλεγμονής έχει μεταβληθεί ή μπορεί να ζητήσει ακτινογραφίες των προσβεβλημένων αρθρώσεων που θα τον βοηθήσουν να προσδιορίσει το βαθμό της βλάβης και την πρόοδο της νόσου.
Θεραπεία της ΡΑ
Η σύγχρονη αντιμετώπιση της ΡΑ στηρίζεται στα ευρήματα των μελετών που δείχνουν ότι η ΡΑ ανταποκρίνεται καλύτερα στη θεραπεία, όταν αυτή ξεκινήσει έγκαιρα. Ο στόχος της θεραπείας είναι η πρόληψη ή ο έλεγχος της καταστροφής των αρθρώσεων και η μείωση των συμπτωμάτων.
Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούμε αντιρευματικά φάρμακα τροποποιητικά της νόσου (DMARD) σε πρώιμο στάδιο της θεραπείας. Ο γιατρός σας θα παρακολουθεί την βελτίωση των συμπτωμάτων και τυχόν παρενέργειες όταν παίρνετε DMARD.
Τα DMARD που μπορεί να χρησιμοποιηθούν είναι:
Υδροξυχλωροκίνη
Άλατα χρυσού
Πενικιλλαμίνη
Λεφλουνομίδη
Σουφασαλαζίνη
Αζαθιοπρίνη
Κυκλοσπορίνη
Μεθοτρεξάτη
Η επιλογή του κατάλληλου φαρμάκου είναι ευθύνη του θεράποντα ιατρού, μετά από κατάλληλη ενημέρωση και συναίνεση του ασθενούς. Η μεθοτρεξάτη είναι το πιο συχνά συνταγογραφούμενο DMARD και βελτιώνει αποτελεσματικά τα συμπτώματα της ΡΑ όταν χρησιμοποιείται μόνη της ή με άλλα DMARDs, ή με άλλα φάρμακα που ονομάζονται τροποποιητές βιολογικής απάντησης (βιολογικοί παράγοντες).
Λαμβάνοντας ενεργά μέρος στο να βρεθεί η θεραπεία που σας ταιριάζει, ίσως είναι το πρώτο βήμα για να αισθανθείτε καλύτερα, τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά. Αν τα συμπτώματα δεν βελτιώνονται, είναι σημαντικό να το πείτε στο γιατρό σας, το συντομότερο δυνατόν.
Τροποποιητές βιολογικής απάντησης
Οι βιολογικοί παράγοντες αποτελούν ελπιδοφόρα θεραπευτική επιλογή για την αντιμετώπιση της ΡΑ. Επιδρούν στον οργανισμό, μειώνοντας τη φλεγμονή και ανακουφίζοντας από τον πόνο, ενώ καταπολεμούν τη νόσο.
Αυτά τα φάρμακα —abatacept, adalimumab, anakinra, certolizumab, etanercept, golimumab, infliximab, tocilizumab και rituximab— βοηθούν να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της ΡΑ. Συνταγογραφούνται για ασθενείς που δεν πετυχαίνουν τους στόχους της θεραπείας με DMARD, ή συνταγογραφούνται μαζί με DMARD για μεγαλύτερο όφελος.
Μιλήστε ανοιχτά με το γιατρό σας!
Συζητείστε οπωσδήποτε με το γιατρό σας για τα συμπτώματα και την εξέλιξη της ασθένειάς σας. Εσείς και ο γιατρός σας μπορείτε να επιλέξετε την θεραπεία που σας ταιριάζει. Όσες περισσότερες πληροφορίες μοιραστείτε μαζί του, τόσο καλύτερα θα μπορέσει να σας βοηθήσει.
Συχνά, ο χρόνος που μπορεί να σας διαθέσει ο γιατρός σας είναι περιορισμένος. Επωφεληθείτε όσο το δυνατόν περισσότερο από την επίσκεψη σας:
Μην ντραπείτε να θέσετε ερωτήσεις στον γιατρό σας. Φτιάξτε εκ των προτέρων έναν κατάλογο ερωτημάτων για να μην ξεχάσετε τίποτα.
Αναγνωρίστε τα συναισθήματα και τις ανησυχίες που σας προκαλεί η πάθησή σας, όπως και τα προβλήματα που ίσως δημιουργούνται στο οικογενειακό, φιλικό και εργασιακό σας περιβάλλον και στην προσωπική σας ζωή. Μιλήστε γι’ αυτά στο γιατρό σας.
Σιγουρευτείτε ότι κατανοείτε τις πληροφορίες που σας δίνει ο γιατρός σας. Μπορείτε κάλλιστα να του πείτε «Δεν καταλαβαίνω».
Μάθετε περισσότερα για την ΡΑ. Έτσι θα είναι ευκολότερο να συζητήσετε με το γιατρό σας τις θεραπευτικές επιλογές που έχετε
Κρατάτε ημερολόγιο. Γράφετε σ’ αυτό πώς νιώθετε, τι σας φοβίζει και μην ξεχνάτε να γράφετε και για τις ευχάριστες στιγμές σας.
Η ΡΑ και η θεραπεία της μπορεί να είναι επίπονη. Μάθετε όσα περισσότερα μπορείτε για την πάθησή σας, ώστε να νιώσετε πως κάνετε ό,τι είναι δυνατόν για να την ελέγξετε
Μην ντραπείτε να θέσετε ερωτήματα στο γιατρό σας.
Ζώντας με την ΡΑ
Η ΡΑ, όπως και πολλές ρευματικές παθήσεις, είναι χρόνιο νόσημα. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να σας βοηθήσουν να διατηρήσετε έναν υγιή τρόπο ζωής.
Προσέξτε το βάρος σας
Το υπερβολικό βάρος μπορεί να επιβαρύνει τους γοφούς και τα γόνατά σας, γι’ αυτό ρωτήστε το γιατρό σας αν ενδείκνυται να ακολουθήσετε πρόγραμμα απώλειας βάρους.
Να ασκείστε τακτικά
Οι ασκήσεις που βελτιώνουν τα όρια της κίνησης, της δύναμης και της αντοχής σας μπορεί να βοηθήσουν. Μιλήστε με το γιατρό σας ή τον φυσιοθεραπευτή σας για να ξέρετε ποιες ασκήσεις είναι κατάλληλες για σας.
Πάρτε μέτρα για να παραμείνετε όσο το δυνατόν υγιείς
Οργανωθείτε
Οργανώστε τη δουλειά σας και το σπίτι σας με κατάλληλο τρόπο, ώστε να έχετε εύκολη πρόσβαση στα αντικείμενα που χρησιμοποιείτε συχνά.
Ντυθείτε εύκολα και άνετα
Υπάρχουν απλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε όταν ντύνεστε, που θα σας βοηθήσουν να ελαχιστοποιήσετε την πίεση στις αρθρώσεις σας:
Ετοιμάζετε τα ρούχα που θα φορέσετε από την προηγούμενη νύχτα, όταν οι αρθρώσεις σας δεν είναι τόσο δύσκαμπτες.
Δένετε από πριν τις γραβάτες ή τα φουλάρια σας και αφήνετε τον κόμπο δεμένο. Έτσι τα χέρια σας δεν καταπονούνται.
Φοράτε φαρδιά ρούχα με μεγάλα ανοίγματα για να μπορείτε να ντύνεστε και να γδύνεστε εύκολα.
Διαλέγετε άνετα παπούτσια που δένονται εύκολα και μειώνουν ή εξαλείφουν την πίεση στα πόδια.
Σκεφτείτε προνοητικά όταν ταξιδεύετε
Να μερικές απλές πληροφορίες που μπορείτε να πάρετε υπόψη σας όταν ταξιδεύετε:
Κάντε έγκαιρα τις κρατήσεις σας για να εξασφαλίσετε ότι θα καλυφθούν οι ανάγκες σας.
Φυλάτε τα φάρμακά σας και άλλα σημαντικά πράγματα σε μια ελαφριά τσάντα εύκολη στο κουβάλημα. Θυμηθείτε να ακολουθείτε τις συστάσεις που αφορούν τις συνθήκες φύλαξης των φαρμάκων.
Επωφεληθείτε της δυνατότητας που σας παρέχεται να επιβιβάζεστε πρώτοι στο αεροπλάνο για να ελαχιστοποιήσετε τις δυσκολίες της επιβίβασης.
Πάρτε ελαφριά πράγματα στις αποσκευές σας και χρησιμοποιήστε ελαφριές βαλίτσες με ρόδες.
Διατηρείτε θετική στάση (συμπεριφορά)
Η θετική στάση μπορεί να βελτιώσει την πνευματική και σωματική σας λειτουργικότητα.
Μιλήστε με το γιατρό σας αν η ΡΑ σας επηρεάζει συναισθηματικά. Ο γιατρός σας μπορεί να σας υποδείξει τρόπους που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε αυτά τα συναισθήματα.
Βοηθήστε τους άλλους να κατανοήσουν την πάθησή σας
Όταν γίνει σε σας διάγνωση ΡΑ, η οικογένεια και οι φίλοι σας μπορεί να μην γνωρίζουν ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι να σας βοηθήσουν. Μερικές χρήσιμες πληροφορίες που θα σας βοηθήσουν να τους εξηγήσετε τι αντιμετωπίζετε είναι οι εξής:
Προσπαθήστε να τηλεφωνείτε τακτικά σε φίλους ή μέλη της οικογένειάς σας. Η διατήρηση της επαφής μαζί τους διευκολύνει τη συζήτηση για το πώς σας επηρεάζει η ΡΑ.
Μάθετε για την ΡΑ. Όσο περισσότερα γνωρίζετε για την ΡΑ, τόσο καλύτερα μπορείτε να την εξηγήσετε στους άλλους.
Να είστε άμεσοι. Να λέτε τους φίλους και στην οικογένειά σας τι χρειάζεστε.
Εκπαιδεύστε τους φίλους και την οικογένειά σας σχετικά με τη ΡΑ.
Εξηγήστε στην οικογένεια και στους φίλους σας ότι ο πόνος ή η δυσκαμψία που νιώθετε μπορεί να ποικίλλουν. Ζητήστε τους να δείξουν κατανόηση αν χρειαστεί να αλλάξετε ή να αναβάλετε δραστηριότητες που έχετε προγραμματίσει μαζί τους.
Όταν συναντιέστε με τους φίλους και την οικογένειά σας, σχεδιάστε δραστηριότητες στις οποίες μπορείτε να συμμετέχετε.
Μην αντιμετωπίζετε απλά την ΡΑ, αντιπαλέψτε την.
Μιλήστε ανοιχτά στον/στην σύντροφό σας. Η ειλικρινής έκφραση των συναισθημάτων σας θα διατηρήσει τη σχέση σας υγιή και θα επιτρέψει στον/στην σύντροφό σας να σας βοηθήσει.
Να γελάτε! Έχει αποδειχτεί ότι το γέλιο ανακουφίζει από τον πόνο και μάλιστα ότι μπορεί να βοηθήσει το ανοσοποιητικό σας σύστημα.
Κοιτάζετε μπροστά
Αν και το να ζείτε με την ΡΑ δεν είναι εύκολο, δεν πρέπει να χάσετε την αισιοδοξία σας για το μέλλον. Πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι γνωρίζοντας περισσότερα για την πάθησή σας και τη θεραπεία της, θα μπορέσετε να απολαύσετε τη ζωή σας πληρέστερα.
Δεν είναι αρκετό να αντιμετωπίζετε απλά την ΡΑ. Αναλαμβάνοντας δράση, βάζοντας στόχους, συνεργαζόμενοι με την ιατρική ομάδα που σας φροντίζει και κρατώντας θετική στάση, θα καταφέρετε να αντιπαλέψετε την πάθησή σας.
Να είστε καλά πληροφορημένοι
Το να μαθαίνετε όσο το δυνατόν περισσότερα για την πάθησή σας είναι ένας άλλος τρόπος να αντιμετωπίζετε ενεργητικά τη ζωή σας με την ΡΑ . Η γνώση σάς δίνει αυτοπεποίθηση να μιλήσετε στους ανθρώπους που φροντίζουν την υγεία σας για τις ανάγκες και τις ανησυχίες σας. Οι σύλλογοι ασθενών μπορούν να σας δώσουν τη δυνατότητα επιπλέον ενημέρωσης, ψυχολογικής υποστήριξης και συναναστροφής με ασθενείς που έχουν τα ίδια προβλήματα.
Καρόκης Δημήτριος
Ρευματολόγος
Χρήσιμοι σύνδεσμοι:
Ελληνική Εταιρεία Αντιρευματικού Αγώνα