Νέα ανοσοθεραπεία για μεταστατικούς καρκίνους

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε.) ενέκρινε την άδεια κυκλοφορίας του atezolizumab ως μονοθεραπεία για ασθενείς με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (ΜΜΚΠ) που είχαν λάβει προηγουμένως χημειοθεραπεία καθώς και για ασθενείς με μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνωμα (mUC) που είτε έχουν προηγουμένως υποβληθεί σε χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνη είτε θεωρούνται ακατάλληλοι για σισπλατίνη.

Η θεραπεία με atezolizumab αποτελεί την πρώτη εγκεκριμένη αντι-PD-L1 ανοσοθεραπεία για τις συγκεκριμένες μορφές καρκίνου του πνεύμονα και της ουροδόχου κύστης.

Πιο συγκεκριμένα, η απόφαση της Ε.Ε. αφορά σε έγκριση του atezolizumab ως μονοθεραπεία για ασθενείς με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό ΜΜΚΠ μετά από προηγούμενη χημειοθεραπεία, ανεξάρτητα από την κατάσταση του PD-L1.

Οι ασθενείς με EGFR ενεργοποιητικές μεταλλάξεις ή όγκους θετικούς για ALK μεταλλάξεις θα πρέπει επίσης να έχουν λάβει στοχεύουσα θεραπεία πριν λάβουν atezolizumab. Η απόφαση αυτή βασίστηκε στα αποτελέσματα της μεγάλης τυχαιοποιημένης μελέτης φάσης III OAK και της τυχαιοποιημένης μελέτης φάσης II POPLAR. Η φάσης III μελέτη OAK κατέδειξε ότι η διάμεση συνολική επιβίωση στο σκέλος των ασθενών που έλαβαν atezolizumab ήταν 13,8 μήνες, κατά 4,2 μήνες μεγαλύτερη από τη διάμεση συνολική επιβίωση των ασθενών στο σκέλος της δοσιταξέλης (διάμεση OS: 13,8 έναντι 9,6 μηνών, λόγος κινδύνου [HR] = 0,73, 95% διάστημα εμπιστοσύνης [ΔΕ]: 0,62, 0,87) .

Η έγκριση του atezolizumab ως μονοθεραπεία σε ασθενείς με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνωμα (mUC), βασίστηκε στα αποτελέσματα της τυχαιοποιημένης μελέτης φάσης ΙΙΙ IMvigor211 και των κοορτών 1 και 2 της μελέτης φάσης ΙΙ IMvigor210. Η μελέτη φάσης ΙΙΙ IMvigor211 κατέδειξε ότι η διάμεση διάρκεια ανταπόκρισης (mDOR), ένα δευτερεύον καταληκτικό σημείο, για αυτούς που έλαβαν atezolizumab ήταν 21,7 μήνες (95% ΔΕ: 13,0, 21,7) στο συνολικό πληθυσμό, σε σύγκριση με 7,4 μήνες (95% ΔΕ: 6,1, 10,3) για εκείνους που υποβλήθηκαν σε χημειοθεραπεία. Τα αποτελέσματα από την κοόρτη 1 της μελέτης φάσης ΙΙ IMvigor210 κατέδειξαν ότι οι ασθενείς που έλαβαν atezolizumab είχαν διάμεση συνολική επιβίωση 15,9 μηνών.

Το σύνολο των δεδομένων για το atezolizumab και στις δύο ενδείξεις, συμπεριλαμβανομένων των μακροπρόθεσμων ανταποκρίσεων στον προχωρημένο καρκίνο της ουροδόχου κύστης, και την αύξηση της συνολικής επιβίωσης που παρατηρήθηκε στην μελέτη φάσης III για τον προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα, υποδεικνύουν πως οι ασθενείς που πάσχουν από αυτούς τους τύπους καρκίνου, μπορούν να αποκομίσουν τα οφέλη από τη θεραπεία με atezolizumab, ανεξάρτητα από τα επίπεδα έκφρασης του PD-L1.

Το atezolizumab, η πρώτη εγκεκριμένη anti-PD-L1 ανοσοθεραπεία, έχει ήδη λάβει άδεια κυκλοφορίας στις ΗΠΑ καθώς και σε πολλές άλλες χώρες.

Σχετικά με το atezolizumab

Το atezolizumab είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να προσδένεται στην πρωτεΐνη PD-L1, η οποία εκφράζεται στα καρκινικά κύτταρα και στα διηθούντα τον όγκο ανοσοκύτταρα, εμποδίζοντας την αλληλεπίδρασή της με τους υποδοχείς PD-1 και B7.1. Με την πρόσδεση στον PD-L1, το atezolizumab μπορεί να αποκαταστήσει τη δραστηριότητα των Τ-κυττάρων. Το atezolizumab έχει εκτενές κλινικό πρόγραμμα ως βασικό φάρμακο συνδυασμού με ανοσοθεραπείες για τον καρκίνο, στοχευμένα φάρμακα και διάφορες χημειοθεραπείες σε ένα ευρύ φάσμα όγκων.

Σχετικά με το μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως. Κάθε χρόνο πεθαίνουν 1,59 εκατομμύρια άνθρωποι εξαιτίας της νόσου. Αυτό μεταφράζεται σε περισσότερους από 4.350 θανάτους σε όλο τον κόσμο κάθε ημέρα. Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί γενικά να διακριθεί σε δύο βασικούς τύπους: το ΜΜΚΠ και το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα. Ο ΜΜΚΠ είναι ο πιο συχνός τύπος, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 85% όλων των περιπτώσεων.

Σχετικά με το ουροθηλιακό καρκίνωμα

Το μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνωμα συνδέεται με κακή πρόγνωση και περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές. Μέχρι πρόσφατα και για περισσότερα από 30 χρόνια δεν είχε σημειωθεί σημαντική πρόοδος ως προς την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης νόσου. Το ουροθηλιακό καρκίνωμα είναι ο ένατος πιο συχνός καρκίνος παγκοσμίως, με διάγνωση 430.000 νέων περιστατικών το 2012, που οδηγεί σε περίπου 165.000 θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο.

Οι άνδρες είναι τρεις φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν ουροθηλιακό καρκίνωμα από τις γυναίκες και η νόσος είναι τρεις φορές πιο συχνή στις ανεπτυγμένες χώρες σε σύγκριση με στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες.

Συγκεντρωτική εικόνα ασφάλειας του atezolizumab

Η ασφάλεια του atezolizumab βασίζεται σε συγκεντρωτικά δεδομένα 2.160 ασθενών με μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνωμα και ΜΜΚΠ. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες, ανεξαρτήτως βαθμού, ήταν κόπωση, μειωμένη όρεξη, ναυτία, δύσπνοια, διάρροια, πυρεξία, εξάνθημα, εμετός, αρθραλγία, εξασθένιση και κνησμός.

α νεότερα δεδομένα και οι εξελίξεις στο χώρο της Ανοσοθεραπείας παρουσιάστηκαν σε συνέντευξη τύπου, που πραγματοποιήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2017 στον Πολυχώρο Εκδηλώσεων «King George Hall», στην Πάτρα.

Σε συνέντευξη τύπου για τις εξελίξεις στην ανοσοθεραπεία, ο καθηγητής Παθολογίας – Ογκολογίας, Διευθυντής Ογκολογικού Τμήματος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών, κ. Χαράλαμπος Καλόφωνος απηύθυνε χαιρετισμό δηλώνοντας πως «η Ανοσο-Ογκολογία αποτελεί μία νέα θεραπευτική στρατηγική κατά του καρκίνου.»

Παράλληλα, αναφερόμενος στο 15ο Μετεκπαιδευτικό Σεμιναρίο «Εξελίξεις στην Ογκολογία», που πραγματοποιήθηκε το διάστημα 1-2 Δεκεμβρίου 2017 στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών από το Ινστιτούτο Μοριακής Ιατρικής & Βιοϊατρικής Έρευνας (ΙΜΒΕ) σε συνεργασία με το Ογκολογικό Τμήμα της Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών, σημείωσε πως «Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα και ο μεγάλος όγκος νέας γνώσης στο πεδίο της βιολογίας του καρκίνου και στη θεραπευτική έχει δημιουργήσει επιτακτική ανάγκη για δημιουργική προσπέλαση των νέων δεδομένων και μεταφορά τους στην επιστημονική κοινότητα. Στόχος μας, ως Οργανωτική Επιτροπή, ήταν το Σεμινάριο να συντελέσει στην ενημέρωση για τα εντυπωσιακά επιτεύγματα της σύγχρονης έρευνας και τις νέες θεραπευτικές δυνατότητες που παρέχονται.»

Ο κ. Γεώργιος Πενθερουδάκης,  Αναπληρωτής Καθηγητής Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής του Π.Γ.Ν Ιωαννίνων, αναφέρθηκε στους ελπιδοφόρους δρόμους που ανοίγει η ανοσοθεραπεία στην αντιμετώπιση του καρκίνου, λέγοντας ότι «Η έρευνα της ανοσοθεραπείας του καρκίνου επιχειρεί να κατανοήσει πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί η προσαρμοστική ανοσολογική άμυνα του οργανισμού έναντι της ικανότητας του καρκίνου να εξελίσσεται και να αποφεύγει την καταστροφή. Μια νέα κατεύθυνση στον τομέα αυτό, αποτελεί η διερεύνηση του μονοπατιού PD-1/PD-L1 (συνδέτης υποδοχέα προγραμματισμένου θανάτου 1). Τα επιστημονικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι το συγκεκριμένο μονοπάτι αποτελεί έναν σημαντικό μηχανισμό ανοσοδιαφυγής σε πολλαπλούς τύπους καρκίνου, ενώ ο αποκλεισμός του μπορεί να οδηγήσει σε αποκατάσταση της αντικαρκινικής δραστηριότητας των T-κυττάρων και σε ενισχυμένη Τ-κυτταρική διέγερση.»

Στην εισήγησή του σχετικά με τις εξελίξεις στον τομέα της θεραπείας του καρκίνου της ουροδόχου κύστης, ο κ. Μιχάλης Καραμούζης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας – Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος ΙΜΒΕ, δήλωσε ότι «Ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης αποτελεί έναν από τους δέκα συχνότερους καρκίνους παγκοσμίως, με τους θανάτους εξαιτίας της νόσου ετησίως να υπολογίζονται περίπου σε 165.000.

Τα περισσότερα περιστατικά διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο, ωστόσο η νόσος χαρακτηρίζεται από υψηλά ποσοστά υποτροπής, ενώ ειδικότερα οι γυναίκες έχουν υψηλότερη πιθανότητα να διαγνωσθούν εξαρχής με διηθητική νόσο σε σχέση με τους άνδρες (85% έναντι 51%). Παρά το γεγονός ότι στον τομέα της θεραπείας της μεταστατικής μορφής της νόσου, τα τελευταία 30 χρόνια δεν είχε σημειωθεί σημαντική πρόοδος, η εικόνα αυτή φαίνεται να αλλάζει με την είσοδο των ανοσοθεραπειών στην ιατρική φαρέτρα.»

Τέλος, ο κ. Ιωάννης Μπουκοβίνας, Διευθυντής Ογκολογικής Μονάδας της Βιοκλινικής Θεσσαλονίκης, Πρόεδρος ΔΣ ΕΟΠΕ στην ομιλία του τόνισε ότι «Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως και οι θάνατοι εξαιτίας της νόσου υπερβαίνουν ετησίως εκείνους από καρκίνο του μαστού, κολοορθικού και καρκίνου του προστάτη αθροιστικά. Για 20-25 χρόνια οι γιατροί είχαν περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές, όμως αυτή τη στιγμή με την εισαγωγή της ανοσοθεραπείας, ειδικότερα στην αντιμετώπιση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα (ΜΜΚΠ), έχει προκύψει μια νέα ελπίδα για τους ασθενείς. Μάλιστα, βλέπουμε ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ασθενών ενδέχεται να επωφελείται από το συνδυασμό της ανοσοθεραπείας με άλλους παράγοντες.»