Νέες θεραπείες αναμένονται σύντομα για πολλές μορφές καρκίνου, λένε ειδικοί του ΕΚΠΑ

Τις εργασίες του αρχίζει σήμερα, 20 Οκτωβρίου 2023, στη Μαδρίτη, το ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας (ESMO 2023). Οι ανακοινώσεις που αναμένονται για τις νέες θεραπείες στον καρκίνο έχουν προκαλέσει ενθουσιασμό στην επιστημονική κοινότητα, αναφέρουν επιστήμονες από το ΕΚΠΑ.

Όπως εξηγούν οι ειδικοί από τα δεδομένα που έχουν έως στιγμής γίνει γνωστά είναι προφανές ότι θα υπάρξουν νέες θεραπευτικές δυνατότητες για σειρά νεοπλασιών.

Πιο συγκεκριμένα στο φετινό συνέδριο, έχει την τιμητική του ο καρκίνος του πνεύμονα. Θα παρουσιαστούν μια σειρά σημαντικών μελετών για την αντιμετώπιση των ασθενών:

• Με τοπική νόσο
• Με μεταστατική νόσο η οποία φέρει συγκεκριμένες μεταλλάξεις

Ανοσοθεραπεία στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα

Τα νέα δεδομένα αφορούν κατ’ αρχάς τους ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα και τοπική νόσο που είναι δυνητικά εξαιρέσιμη (στάδια ΙΙ έως ΙΙΙΒ). Θα ανακοινωθούν τα αποτελέσματα δύο μεγάλων, τελικού σταδίου (Φάση ΙΙΙ) μελετών.

Οι μελέτες αυτές ονομάζονται ΚΕΥΝΟΤΕ-671 και Checkmate-77T. Εξετάζουν το όφελος της περιεγχειρητικής χορήγησης ανοσοθεραπείας (πεμπρολιζουμάμπης και νιβολουμάμπης, αντίστοιχα) μαζί με προεγχειρητική χημειοθεραπεία σε αυτή την ομάδα ασθενών.

Και στις δύο μελέτες η προσθήκη της ανοσοθεραπείας στην χημειοθεραπεία αυξάνει σε στατιστικά σημαντικό βαθμό:

• Την ανταπόκριση των ασθενών
• Τον χρόνο χωρίς υποτροπή της νόσου

Επιπλέον, στην μελέτη της πεμπρολιζουμάμπης διαπιστώθηκε και όφελος στην συνολική επιβίωση. Για τη νιβολουμάμπη τα δεδομένα δεν είναι ακόμη ώριμα.

Τα αποτελέσματα αυτά συνηγορούν ότι η περιεγχειρητική χορήγηση ανοσοθεραπείας με τη μορφή αντι-PD1 αντισωμάτων (πεμπρολιζουμάμπη ή νιβολουμάμπη) θα αποτελέσει την νέα καθιερωμένη θεραπευτική πρακτική σε αυτό το στάδιο της νόσου.

Αναζήτηση γενετικών μεταλλάξεων και στον μη μεταστατικό

Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί στοχεύουσες θεραπείες με ιδιαίτερα σημαντικό όφελος επιβίωσης και για μια σειρά από μεταλλάξεις που προάγουν την καρκινογένεση στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα.

Οι θεραπείες αυτές όμως ως τώρα έχουν βρει εφαρμογή μόνο σε ασθενείς με μεταστατική νόσο. Εξαίρεση αποτελεί ο EGFR αναστολέας οσιμερτινίμπη. Το φάρμακο αυτό χρησιμοποιείται και ως επικουρική αγωγή σε ασθενείς με EGFR μεταλλάξεις, οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε ριζική χειρουργική εξαίρεση της νόσου τους.

Στο εφετινό ESMO θα ανακοινωθεί η μελέτη ALINA. Σε αυτήν δοκιμάστηκε  ο αναστολέας αλεκτινίμπη ως επικουρική αγωγή σε ασθενείς με χειρουργηθέντα μη-μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα (στάδια ΙΒ-ΙΙΙΑ) που έφεραν αναδιατάξεις στο γονίδιο ALK.

Η μελέτη έδειξε ότι η εκλεκτική αναστολή του ALK υπερέχει σημαντικά της χημειοθεραπείας που ήταν η ως τώρα καθιερωμένη επικουρική αγωγή για αυτούς τους ασθενείς. Στην πραγματικότητα, η αναστολή του ALK μειώνει κατά 75% τον κίνδυνο υποτροπής της νόσου.

Τα δεδομένα αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη για μοριακό χαρακτηρισμό του καρκίνου του πνεύμονα, ακόμη και σε μη μεταστατικούς ασθενείς.

Και για οδηγές μεταλλάξεις

Ιδιαίτερα σημαντικά όμως είναι και τα αποτελέσματα που θα ανακοινωθούν για θεραπείες στον μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα που φέρει οδηγές μεταλλάξεις.

Είναι γνωστό ότι η εξαρχής χορήγηση μικρομοριακών αναστολέων που στοχεύουν εκλεκτικά αυτές τις μεταλλάξεις, παρέχει μεγαλύτερο όφελος επιβίωσης στους ασθενείς έναντι της χορήγησης χημειοθεραπείας.

Ήδη αυτό είχε αποδειχθεί για τους ασθενείς με μεταλλάξεις EGFR και ALK. Μετά τις ανακοινώσεις στο εφετινό ESMO αυτό αναμένεται να ισχύσει και για τους ασθενείς που φέρουν μεταλλάξεις:

1. Στο γονίδιο RET
2. Στο εξώνιο 20 του EGFR

Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη LIBRETTO-431 αποδεικνύει ότι ο αναστολέας του RET σελπρεκατινίμπη υπερέχει του συνδυασμού χημειοθεραπείας/ανοσοθεραπείας ως αρχική αντιμετώπιση της μεταστατικής νόσου των ασθενών με αναδιατάξεις του γονίδιου RET.

Αντίστοιχα, η μελέτη PAPILLON αποδεικνύει ότι η προσθήκη του αμφιειδικού αντισώματος αμιβαταμάμπη (αντι-EGFR και ΜΕΤ) στη χημειοθεραπεία αποτελεί την καλύτερη θεραπευτική επιλογή για ασθενείς με μεταλλάξεις στο εξώνιο 20 του EGFR.

Μεταστατικός καρκίνος με μεταλλάξεις του EGFR

Αλλαγές όμως αναμένονται μετά από αρκετά χρόνια και στην αρχική αντιμετώπιση των ασθενών που έχουν μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα με μεταλλάξεις του EGFR.

Ο τρίτης γενιάς μικρομοριακός αναστολέας οσιμερετινίμπη αποτελεί ως τώρα την καθιερωμένη αγωγή. Ο αναστολέας αυτός έχει σημαντικό όφελος στο χρόνο ως την υποτροπή της νόσου και τη συνολική επιβίωση.

Η μελέτη MARIPOSA, όμως, που θα ανακοινωθεί στην ολομέλεια του ESMO καταδεικνύει ότι ο συνδυασμός της αμιβαταμάμπης (αντι-EGFR και ΜΕΤ αμφι-ειδικό αντίσωμα) και του EGFR αναστολέα λαζερτινίμπη υπερέχει της οσιμερτινίμπης στον χρόνο ως την υποτροπή της νόσου.

Ο συνδυασμός βέβαια συνδέεται με μεγαλύτερο ποσοστό ανεπιθύμητων ενεργειών. Έτσι, αναμένονται με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα ασφαλείας, για να καθορισθεί αν και για ποιους ασθενείς μπορεί να αποτελέσει την νέα καθιερωμένη θεραπευτική επιλογή.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Νέες θεραπείες αναμένονται και σε άλλες μορφές καρκίνου. Στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας εδώ και 30 χρόνια, η καθιερωμένη αγωγή για την τοπικά προχωρημένη νόσο συμπεριλαμβάνει τη συνδυασμένη ταυτόχρονη χημειο-ακτινοθεραπεία με τη χρήση σισπλατίνης.

Στο εφετινό ESMO όμως ανακοινώνονται δύο σημαντικές μελέτες που αναμένεται να αλλάξουν την καθιερωμένη πρακτική.

Η πρώτη μελέτη λέγεται INTERLACE. Δοκίμασε τη χρήση εισαγωγικής χημειοθεραπείας (με 6 εβδομαδιαίες εγχύσεις πακλιταξέλης και κραμποπλατίνης)  πριν από την χημειο-ακτινοθεραπεία. Αποδείχθηκε σημαντική αύξηση τόσο στον χρόνο ως την υποτροπή της νόσου όσο και στη συνολική επιβίωση.

Ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας εμφανίζει ιδιαίτερα υψηλή επίπτωση σε χώρες με χαμηλό βαθμό οικονομικής ανάπτυξης. Στις χώρες αυτές η πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες είναι περιορισμένη.

Επομένως, είναι σημαντικό ότι η μελέτη INTERLACE συμπεριέλαβε ασθενείς από τέτοιες χώρες. Το γεγονός αυτό έδειξε ότι η εισαγωγική θεραπεία είναι εύκολα εφικτή και μπορεί να προσφέρει σημαντικό όφελος επιβίωσης σε πληθυσμούς που πραγματικά έχουν ανάγκη νέες και απλές θεραπευτικές στρατηγικές.

Η δεύτερη μελέτη είναι η KEYNOTE-A18. Αυτή έδειξε ότι αυξάνει σημαντικά το χρόνο ως την υποτροπή της νόσου η προσθήκη του αντι-PD1 αντισώματος πεμπρολιζουμάμπη στη χημειο-ακτινοθεραπεία και ακολούθως ως θεραπεία συντήρησης.

Παρότι προηγούμενες μελέτες που εξέταζαν τον ρόλο της ανοσοθεραπείας στον τοπικά προχωρημένο καρκίνο τραχήλου της μήτρας δεν είχαν αποδώσει θετικά αποτελέσματα, η ΚΕΥΝΟΤΕ-Α18 θέτει τον συνδυασμό πεμπρολιζουμάμπης/χημειο-ακτινοθεραπείας ως την προτιμητέα θεραπευτική επιλογή.

Η Θεραπευτική Κλινική του ΕΚΠΑ αποτέλεσε για τη συγκεκριμένη μελέτη ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι πρόσφερε τη δυνατότητα σε αρκετές ασθενείς στην Ελλάδα να λάβουν καινοτόμες θεραπείες.

Ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως

Σημαντικές θεραπείες θα υπάρξουν όμως και στα νεοπλάσματα του ουροποιογεννητικού συστήματος. Κατ’ αρχάς για τον καρκίνο ουροδόχου κύστης. Έως τώρα, ήταν κοινή πεποίθηση ότι η χημειοθεραπεία με βάση τη σισπλατίνη αποτελεί την καλύτερη αρχική θεραπευτική επιλογή για όσους ασθενείς έχουν μεταστατική νόσο. Μια νέα μελέτη, όμως, η EV-302/KEYNOTE-A39 έρχεται να ταράξει τα νερά.

Όπως έδειξε, σε αυτούς τους ασθενείς ένας συνδυασμός στοχευουσών θεραπειών υπερέχει κατά πολύ της χημειοθεραπείας. Πιο συγκεκριμένα, ο συνδυασμός της ενφορτουμάμπης βεντοϊτίνης (συζευγμένο με χημειοθεραπεία αντίσωμα έναντι της νεκτίνης-4) με τον ανοσοθεραπευτικό παράγοντα πεμπρολιζουμάμπη σχεδόν διπλασίασε την επιβίωση των ασθενών έναντι της χρήσης χημειοθεραπείας.

Είναι δεδομένο ότι ο συνδυασμός αυτός θα αποτελέσει μια νέα θεραπευτική επιλογή για τους ασθενείς με μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνο.

Παράλληλα όμως θα ανακοινωθεί για τον ίδιο πληθυσμό ασθενών και η μελέτη CheckMate 901. Αυτή εξέτασε το όφελος από το συνδυασμό χημειοθεραπείας με βάση την πλατίνα και ανοσοθεραπείας (νιβολουμάμπη).

Για πρώτη φορά ένας τέτοιος συνδυασμός αποδεικνύει όφελος επιβίωσης ως αρχική θεραπεία των ασθενών με μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνο.

Επομένως, για ένα νεόπλασμα για το οποίο τα προηγούμενα χρόνια οι θεραπευτικές επιλογές περιορίζονταν στην χημειοθεραπεία, πλέον υπάρχουν εναλλακτικές θεραπευτικές δυνατότητες. Την βέλτιστη αντιμετώπιση των ασθενών  θα καθορίσουν παράγοντες όπως:

• Οι αναδυόμενοι βιοδείκτες
• Το προφίλ ασφαλείας των φαρμάκων

Ο καρκίνος του προστάτη

Τέλος, τα τελευταία χρόνια έχουν αναδειχθεί διάφορες θεραπευτικές επιλογές για τους ασθενείς με μεταστατικό, ευνουχοάντοχο καρκίνο του προστάτη.

Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνεται η θεραπεία με το ραδιοφάρμακο Lu177-PSMA. Το φάρμακο αυτό στοχεύει τα καρκινικά κύτταρα του προστάτη που εκφράζουν ισχυρά την λεγόμενη διαμεμβρανική πρωτεΐνη PSMA. Το φάρμακο έχει ήδη εγκριθεί για ασθενείς οι οποίοι είχαν έχουν λάβει και νεότερα ορμονικά φάρμακα και χημειοθεραπεία.

Στο ESMO, όμως, θα ανακοινωθεί μία μελέτη (λέγεται PSMAfore) η οποία δείχνει ότι η στόχευση του PSMA έχει θέσει και σε πιο πρώιμα στάδια της νόσου.

Συγκεκριμένα, σε ασθενείς που είχαν θετική έκφραση PSMA με βάση την διαγνωστική εξέταση PSMA PET/CT και είχαν υποτροπιάσει μετά από χρήση νεότερου ορμονικού φαρμάκου, το Lu-PSMA μείωσε κατά 60% την πιθανότητα υποτροπής έναντι της χρήσης εναλλακτικής ορμονικής θεραπείας.

Μάλιστα, σε αυτόν τον πληθυσμό των ασθενών, οι ανεπιθύμητες ενέργειες από τη θεραπεία ήταν σε χαμηλό ποσοστό.

Τα μηνύματα λοιπόν που έρχονται από το ευρωπαϊκό συνέδριο Ογκολογίας είναι αισιόδοξα. Οι θεραπευτικές δυνατότητες στην Ογκολογία βελτιώνονται διαρκώς με στόχο όχι μόνο της αύξηση της επιβίωσης των ασθενών, αλλά και τη διασφάλιση της βέλτιστης δυνατής ποιότητας ζωής.

Οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής ΕΚΠΑ που συνοψίζουν τα σημαντικότερα δεδομένα του συνεδρίου ESMO 2023, είναι οι δρες Μιχάλης Λιόντος (επίκουρος καθηγητής), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (καθηγήτρια Επιδημιολογίας & Προληπτικής Ιατρικής), Μαρία Καπαρέλου και Θάνος Δημόπουλος (καθηγητής Θεραπευτικής  – Ογκολογίας  – Αιματολογίας)

Φωτογραφία: iStock