Νεφροί, μάτια, αυτιά: Γιατί είναι διπλά πολλά από τα όργανά μας

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί πολλά από τα όργανα του ανθρώπινου σώματος είναι διπλά ή έχουν μεγαλύτερο μέγεθος από αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε; Προνόησε άραγε η φύση να έχουμε πλεόνασμα σε περίπτωση που κάτι θα πάει στραβά ή εξυπηρετούν συγκεκριμένους σκοπούς;

Το πιθανότερο είναι πως ισχύουν και τα δύο και υπαίτια γι’ αυτό είναι η εξέλιξη των ειδών, απαντούν ειδικοί από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Όπως αναφέρουν, οι μακρινοί πρόγονοί μας με γενετικό προφίλ που παρήγαγε πλεόνασμα οργάνων, είχαν περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης και αναπαραγωγής. Έτσι, τα γονίδια που σχετίζονταν με την πρόσθετη λειτουργική ικανότητα που παρέχουν τα διπλά όργανα, ήταν πιθανότερο να μεταβιβαστούν στις επόμενες γενιές.

Αντιθέτως, οι πρόγονοί μας χωρίς πλεόνασμα οργάνων μπορεί να μην επιβίωναν αρκετά για να αναπαραχθούν. Επομένως, δεν μετέδιδαν με την ίδια επιτυχία το γενετικό προφίλ τους στις επόμενες γενιές.

Στο πέρασμα των χιλιετιών, η διαφορά αυτή και η φυσική επιλογή οδήγησαν στους σύγχρονους ανθρώπους, οι οποίοι διαθέτουν πολλά όργανα σε εφεδρεία.

Οι λειτουργίες τους

Τα διπλά όργανα δεν εξασφαλίζουν μόνο την επιβίωση σε περίπτωση ασθενείας, όπως π.χ. συμβαίνει με τους πνεύμονες. Μπορεί να επιτελούν λειτουργίες που έμμεσα βελτιώνουν τις πιθανότητες επιβίωσης.

Τα μάτια, λ.χ., δεν είναι δύο επειδή θα πεθάνουμε αν δεν βλέπουμε. Και με το ένα μάτι θα ήταν κανείς απολύτως υγιής. Ωστόσο θα έχανε την αίσθηση του βάθους και το ευρύτερο οπτικό πεδίο που παρέχουν τα δύο μάτια.

Κατ’ αντίστοιχο τρόπο, τα διπλά αυτιά μάς επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε ήχους απ’ όλες τις κατευθύνσεις. Όπως συμβαίνει με τα μάτια, όμως, έτσι και αυτά τα όργανα δεν ανήκουν στα ζωτικά, δηλαδή σε εκείνα δίχως τα οποία απειλείται άμεσα η ζωή.

Ασφαλώς πλήττεται η ποιότητα ζωής όταν τα χάσουμε, αλλά οι δυνητικοί κίνδυνοί από την απώλειά τους είναι μακροπρόθεσμοι. Η σημαντική μείωση της όρασης, λ.χ., μπορεί σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο νόσου Αλτσχάιμερ.

Αντίστοιχα, οι ασθενείς με σημαντική μείωση της ακοής μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο νοητικών προβλημάτων. Η βαρηκοΐα στην τρίτη ηλικία σχετίζεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης και κοινωνικής απομόνωσης.

Νεφροί και άλλα όργανα

Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν χωρίς πρόβλημα με ένα νεφρό, όπως αποδεικνύουν και οι μεταμοσχεύσεις νεφρού από ζώντες δότες. Εν τούτοις, ο εναπομείνων νεφρός αναγκάζεται να λειτουργεί πιο σκληρά και αυξάνεται λίγο ο κίνδυνος νεφρικής νόσου στο μέλλον. Επιπλέον, αν αναπτυχθεί λοίμωξη ή υπάρξει τραυματισμός ή άλλο πρόβλημα στο όργανο, μπορεί να εκδηλωθεί νεφρική ανεπάρκεια ταχύτερα από το αναμενόμενο.

Οι πνεύμονες επίσης ανήκουν στα όργανα που τα έχουμε διπλά ή σε πλεόνασμα. Αν παραστεί ανάγκη μπορεί να αφαιρεθεί ο ένας και ο ασθενής να βασιστεί στον άλλο, ο οποίος θα λειτουργεί αρκετά καλά. Η πνευμονεκτομή, όπως λέγεται η επέμβαση, μπορεί να γίνει για να αφαιρεθεί ριζικά ένας όγκος. Μπορεί επίσης να γίνει λόγω λοίμωξης ή άλλου προβλήματος υγείας (π.χ. εμφύσημα).

Το έντερο και το ήπαρ είναι δύο όργανα στα οποία έχουμε πλεόνασμα. Αρκετά μεγάλα τμήματα του λεπτού και του παχέος εντέρου μπορούν να αφαιρεθούν χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία. Αντίστοιχα, μπορεί να αφαιρεθεί σχεδόν το μισό ήπαρ χωρίς να υπάρξει πρόβλημα, εφ’ όσον το υπόλοιπο είναι υγιές. Μάλιστα το ήπαρ έχει την ικανότητα να αναγεννηθεί.

Επιζούμε και χωρίς αυτά

Όλ’ αυτά σημαίνουν πως μπορούμε να επιζήσουμε αν χάσουμε το ένα από τα προαναφερθέντα διπλά όργανα ή τμήμα των οργάνων με πλεόνασμα. Εκτός από την επιβίωση, όμως, πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ όψιν και την ποιότητα ζωής. Επομένως κανείς δεν πρέπει να ζει χωρίς αυτά, εάν δεν υπάρχει ιατρικός λόγος.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι ευτύχημα που διαθέτουμε αυτή την περίσσεια οργάνων. Εκατομμύρια άνθρωποι είναι ζωντανοί χάρη σε αυτήν και πολλοί άλλοι σώζονται καθημερινά.

Φωτογραφία: iStock