Νωτιαία μυϊκή ατροφία: Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τη γονιδιακή θεραπεία

Τί είναι η νωτιαία μυϊκή ατροφία (SMA) και πού οφείλεται; Πόσο σοβαρή είναι ως ασθένεια και τί μπορεί να προσφέρει η γονιδιακή θεραπεία που προς το παρόν είναι εγκεκριμένη μόνο στις ΗΠΑ; Η κυρία Micheline Wille, διευθύντρια Ευρωπαϊκών Ιατρικών Υποθέσεων της εταιρείας AveXis, που παράγει τη γονιδιακή θεραπεία, απαντά σε αυτά και άλλα ερωτήματα.

Πού οφείλεται η νωτιαία μυϊκή ατροφία (SMA) τύπου 1; Είναι κληρονομική;

Η νωτιαία μυϊκή ατροφία είναι μία σοβαρή νευρομυϊκή ασθένεια. Χαρακτηρίζεται από την απώλεια των κινητικών νευρικών κυττάρων (νευρώνων), με συνέπεια την προοδευτική εξασθένηση και παράλυση των κινητικών μυών.

Η νόσος προκαλείται από γενετικό ελάττωμα στο γονίδιο SMN 1, το οποίο κωδικοποιεί την πρωτεΐνη SMN. Η πρωτεΐνη αυτή είναι απαραίτητη για την επιβίωση των κινητικών νευρώνων.

Υπολογίζεται ότι η SMA προσβάλλει περίπου 1 στα 10.000 νεογέννητα μωρά. Αποτελεί την κύρια γενετική αιτία θανάτου των νηπίων. Όταν και οι δύο γονείς είναι φορείς του ελαττωματικού γονιδίου, το μωρό τους έχει 25% πιθανότητες να εκδηλώσει SMA, η πιο σοβαρή μορφή της οποίας είναι ο τύπος 1.

Η νωτιαία μυϊκή ατροφία τύπου 1 σχετίζεται με ταχεία απώλεια των κινητικών νευρώνων και της μυϊκής λειτουργικότητας. Δίχως θεραπεία, αυτό έχει ως συνέπεια το 90% των προσβεβλημένων βρεφών να χάνουν τη ζωή τους ή να χρειάζονται μόνιμη μηχανική υποστήριξη της αναπνοής πριν κλείσουν τα 2 τους χρόνια.

Πόσα παιδιά γεννιούνται ετησίως στην Ευρώπη;

Υπολογίζεται ότι περίπου 550-600 μωρά γεννιούνται ετησίως στην Ευρώπη με SMA. Παγκοσμίως, η νόσος προσβάλλει 1 στα 10.000 νεογέννητα μωρά, ενώ 1 άνθρωπος στους 54 είναι φορέας του ελαττωματικού γονιδίου.

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;

Η νωτιαία μυϊκή ατροφία είναι μία σπάνια και εξαντλητική γενετική νόσος. Προκαλεί προοδευτική μυϊκή αδυναμία, παράλυση και – δίχως θεραπεία στην πιο σοβαρή μορφή της – μόνιμη μηχανική υποστήριξη της αναπνοής ή θάνατο. Τα βρέφη με SMA τύπου 1 που δεν κάνουν θεραπεία, δεν θα επιτύχουν ποτέ σημαντικά ορόσημα της ανάπτυξής τους, όπως το να κάθονται χωρίς υποστήριξη.

Μπορεί ακόμα να εκδηλώσουν:

• Δυσκολίες στην αναπνοή και την κατάποση
• Φτωχό έλεγχο του κεφαλιού
• Επιδεινούμενη μυϊκή αδυναμία και φτωχό μυϊκό τόνο (υποτονία) των άκρων, που έχει ως συνέπεια να διατηρεί το μωρό ανοικτά τα πόδια του όταν βρίσκεται σε ύπτια θέση (δισκοειδής ή βατραχοειδής στάση).

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές για τη νόσο;

Στην Ευρώπη υπάρχει μία θεραπεία για την SMA, η οποία είναι χρόνια και πρέπει να χορηγείται εφ’ όρου ζωής στον ασθενή.

Στις ΗΠΑ είναι εγκεκριμένη και μία άλλη θεραπεία, η onasemnogene abeparvovec-xioi, η οποία χορηγείται εφάπαξ, με ενδοφλέβια έγχυση διαρκείας 1 ώρας. Με την έγχυση απελευθερώνεται στον οργανισμό ένας ιός (λέγεται αδενοσχετιζόμενος ιός τύπου 9 ή AAV9 ), ο οποίος διαπερνά έναν φυσικό φραγμό του οργανισμού (αιματοεγκεφαλικός φραγμός)  για να εισαγάγει στα νευρικά κύτταρα (νευρώνες) του εγκεφάλου μία λειτουργική κόπια του γονιδίου SMN1, δίχως να αλλάξει το υπάρχον DNA τους. Με τον τρόπο αυτό αντικαθίσταται η λειτουργία του ελαττωματικού γονιδίου SMN1 που ευθύνεται για τη νόσο.

Ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός είναι ένας κυτταρικός φραγμός που περιορίζει την είσοδο ουσιών στον εγκέφαλο.

Το onasemnogene abeparvovec-xioi είναι μία γονιδιακή θεραπεία. Αυτό σημαίνει ότι διορθώνει για πάντα τη γενετική αιτία της νωτιαίας μυϊκής ατροφίας;

Το onasemnogene abeparvovec-xioi είναι μία γονιδιακή θεραπεία σχεδιασμένη να αντιμετωπίζει την γενετική αιτία της SMA, δηλαδή τη μεταλλαγή στο γονίδιο SMN1. Είναι επίσης σχεδιασμένο για συνεχή έκφραση της πρωτεΐνης SMN. Ωστόσο είναι επιτακτική ανάγκη να γίνεται η διάγνωση της νόσου και να αρχίζει η θεραπεία και η υποστηρικτική φροντίδα όσο το δυνατόν νωρίτερα, για να σταματήσει η μη αναστρέψιμη απώλεια των κινητικών νευρώνων και η εξέλιξη της νόσου. Δεν διαθέτουμε προς το παρόν επαρκή επιστημονικά δεδομένα για τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις της θεραπείας.

Πώς επηρεάζει η γονιδιακή θεραπεία την εξέλιξη της νόσου;

Στο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Παιδονευρολογικής Εταιρείας (EPNS) παρουσιάσθηκαν τον περασμένο Σεπτέμβριο νεότερα επιστημονικά δεδομένα για τη θεραπεία, τα οποία:

• Υποστηρίζουν τη σημασία της πρώιμης παρέμβασης σε προσυμπτωματικούς ασθενείς ώστε να επιτυγχάνονται τα κατάλληλα για την ηλικία αναπτυξιακά ορόσημα
• Δείχνουν ότι στην SMA τύπου 1 υπάρχει σημαντικό θεραπευτικό όφελος στην παράταση της επιβίωσης χωρίς επεισόδια, σε σύγκριση με την φυσική εξέλιξη της νόσου
• Δείχνουν ότι οι ασθενείς μέσης ηλικίας 4,2 ετών (ο μεγαλύτερος είναι 5 ετών) εξακολουθούν να επιτυγχάνουν αναπτυξιακά ορόσημα

Δοκιμάζεται η γονιδιακή θεραπεία στα πιο προχωρημένα στάδια της SMA τύπου 1 ή σε άλλες μορφές της νόσου;

Η νωτιαία μυϊκή ατροφία (SMA) είναι μία σπάνια και εξαντλητική γενετική νόσος, η οποία οδηγεί σε προοδευτική μυϊκή αδυναμία, παράλυση και, όταν αφεθεί χωρίς θεραπεία στην πιο σοβαρή της μορφή, σε μόνιμη υποστήριξη της αναπνοής ή θάνατο. Εφαρμόζουμε την πλατφόρμα της γονιδιακής θεραπείας μας με στόχο να την επεκτείνουμε σε όλους τους πάσχοντες από SMA. Στην περιοχή που καλύπτει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMEA) διεξάγονται τρεις κλινικές μελέτες, ενώ προγραμματίζονται ακόμα δύο για την SMA.

Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες της νέας θεραπείας;

Τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της θεραπείας καταδεικνύουν ευνοϊκό προφίλ οφέλους-κινδύνου για τα παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών με νωτιαία μυϊκή ατροφία με διαλληλικές μεταλλάξεις του γονιδίου SMN1.

Το προφίλ ασφαλείας αναπτύχθηκε μετά την ενδοφλέβια θεραπεία 44 ασθενών. Οι πιο συχνά παρατηρούμενες ανεπιθύμητες ενέργειες (παρατηρήθηκαν στο 5% των ασθενών) ήταν αυξημένες αμινοτρανσφεράσες και έμετος.

Το κόστος της γονιδιακής θεραπείας είναι πολύ υψηλό, έχει χαρακτηριστεί ως η πιο ακριβή θεραπεία στον κόσμο. Έχετε κάποιες πρόνοιες για ασθενείς/συστήματα υγείας που δεν μπορούν να την αντέξουν οικονομικά;

Προς το παρόν, η θεραπεία είναι εγκεκριμένη για χρήση μόνο στις ΗΠΑ και για την αντιμετώπιση παιδιών με SMA ηλικίας κάτω των 2 ετών. Η AveXis έχει κανονίσει να καταστεί το φάρμακο διαθέσιμο σε διεθνείς αγορές, υποκείμενο στους τοπικούς νόμους και κανονισμούς, στο πλαίσιο του προγράμματος Αίτησης Πρώιμης Πρόσβασης. Οι εφάπαξ χορηγούμενες κυτταρικές και γονιδιακές θεραπείες εισάγουν μια σειρά από νέες προκλήσεις στη διάγνωση, τη θεραπεία, τη φροντίδα και την προσαρμογή στα συστήματα αποζημιώσεως. Συνεργαζόμαστε στενά με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρα για να βρούμε βιώσιμες λύσεις για να παρέχουμε φροντίδα και πρόσβαση στην κάλυψη θεραπειών οι οποίες παρέχουν οφέλη δια βίου.