Ο καρκίνος και τα μυστικά της ογκολογικής χειρουργικής

Iatropedia
22 Φεβρουαρίου 2013 | 06:00

Καθώς διαβάζετε τον τίτλο σίγουρα το μυαλό σας θα κάνει τη σύνδεση της ογκολογικής χειρουργικής με τον καρκίνο. Τι είναι όμως η ογκολογική χειρουργική και ποια η διαφορά της με την απλή χειρουργική; Στο επιστημονικό άρθρο που ακολουθεί θα κατανοήσετε πλήρως, που και πως, χρησιμοποιείται η ογκολογική χειρουργική και θα δείτε τον τρόπο που μέσω ενός χειρουργείου αφαιρούνται οι καρκινικοί όγκοι...

Του Γρηγόριου Τσιώτου

Ογκολογική και Λαπαροσκοπική Χειρουργική, Επίκ. Καθηγητή Χειρουργικής, Mayo Clinic

Η ογκολογική χειρουργική έχει ως αντικείμενο την θεραπευτική αφαίρεση των όγκων και κυρίως των κακοήθων (καρκινικών) όγκων. Δυστυχώς, πολλοί νομίζουν ότι η αφαίρεση τέτοιων όγκων μπορεί να γίνει από οποιονδήποτε γενικό χειρουργό. Αυτή όμως η αντίληψη έχει συχνά μοιραίες συνέπειες, διότι η ογκολογική χειρουργική (αντίθετα με την απλή γενική χειρουργική) διέπεται απο συγκεκριμένες απαράβατες αρχές, οι οποίες εάν δεν ακολουθηθούν με θρησκευτική ευλάβεια, δεν θα οδηγήσουν σε θεραπευτική εγχείρηση. Εδώ θα αναλύσουμε περιληπτικά τις αρχές αυτές.

– Ριζικότητα. Με τον όρο αυτό εννοούμε οτι ο όγκος θα πρέπει πάντοτε να αφαιρείται μαζί με πολύ μεγάλο εύρος υγιών (φυσιολογικών) ιστών γύρω από αυτόν. Αυτό ισχύει διότι κάποια μεμονωμένα καρκινικά κύτταρα μπορεί να έχουν μεταναστεύσει πιό μακριά από τον ίδιο τον όγκο και φυσικά, επειδή είναι αόρατα και δέν αποτελούν “μάζα”, δέν είναι δυνατόν να φανούν ούτε σε αξονική ή μαγνητική τομογραφία, αλλά ούτε και κατά την διάρκεια της εγχείρησης. Άρα ο χειρουργός πρέπει να κάνει την εγχείρηση υποθέτοντας ότι πράγματι έχουν διαφύγει καρκινικά κύτταρα γύρω από τον κυρίως όγκο και να προβλέψει να αφαιρέσει περισσότερους ιστούς από ό,τι περιγράφει και προβλέπει η αξονική τομογραφία. Για παράδειγμα, γιά έναν όγκο 3-4 cm στο παχύ έντερο, ΔΕΝ μπορεί να θεωρηθεί η εγχείρηση θεραπευτική εάν δέν συμπεριλαμβάνει οπωσδήποτε τουλάχιστον 5 cm εντέρου μετά τον όγκο και 10-15 cm πριν τον όγκο.

– Αριθμός Λεμφαδένων. Για να είναι μια εγχείρηση αφαίρεσης όγκου πραγματικά θεραπευτική, επιβάλλεται να αφαιρούνται τουλάχιστον 15 γειτονικοί λεμφαδένες (ιδιαίτερα για όγκους του πεπτικού συστήματος). Έχει επανειλημμένως αποδειχθεί σε πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις οτι ασθενείς μέ καρκινικούς όγκους οι οποίοι αφαιρέθηκαν μαζί με τουλάχιστον 15 λεμφαδένες, είχαν ασύγκριτα καλύτερη μακροπρόθεσμη εξέλιξη, από ό,τι εκείνοι στους οποίους είχαν αφαιρεθεί λιγότεροι απο 15 λεμφαδένες. Για να γίνει βέβαια κάτι τέτοιο (δηλαδή επαρκής λεμφαδενικός καθαρισμός), χρειάζεται εντελώς εξειδικευμένη εμπειρία και γνώση που επεκτείνεται πολύ περισσότερο από εκείνη του απλού γενικού χειρουργού.

– Απουσία Αιμορραγίας. Εδώ και αρκετά χρόνια, έχει αποδειχθεί σε πολλές επιστημονικές μελέτες οτι ασθενείς που υπεβλήθησαν σε εγχείρηση για αφαίρεση καρκινικών όγκων κατά την οποία ΔΕΝ υπήρξε αιμορραγία που να χρειαστεί μεταγγίσεις αίματος, έχουν καλύτερη μακροπρόθεσμη εξέλιξη και επιβίωση. Το ζητούμενο λοιπόν είναι οι όσο λιγότερες μεταγγίσεις αίματος κατά την εγχείρηση. Είναι ευνόητο ότι αυτό προϋποθέτει εντελώς ειδική και εκτενή εμπειρία και πολύ λεπτή χειρουργική τεχνική.

– Στρατηγική. Μετά την ανεύρεση ενός όγκου, είναι απαραίτητη η λεγόμενη προεγχειρητική σταδιοποίηση, ο υπολογισμός δηλαδή του σταδίου του όγκου ΠΡΙΝ την εγχείρηση. Αυτό επιτυγχάνεται με ειδικά παραγγελμένες εξετάσεις (π.χ.: τομογραφία τριών φάσεων με πολύ λεπτές τομές, ενδοαυλικό υπερηχογράφημα, κ.τ.λ.). Εάν το στάδιο υπερβαίνει κάποιο επίπεδο, μπορεί να είναι προτιμότερο ο ασθενής να υποβληθεί σε μία θεραπεία ΠΡΙΝ από την εγχείρηση, ώστε η εγχείρηση κατόπιν να είναι πραγματικά ριζική και θεραπευτική, αντί να χειρουργηθεί άμεσα.

– Υποσταδιοποίηση (Downstaging). Πολλές φορές ένας όγκος μπορεί να είναι τόσο εκτεταμένος την στιγμή της διάγνωσης, που να θεωρείται ανεγχείρητος. Σε τέτοιες περιπτώσεις, υπάρχουν τεχνικές με τις οποίες επιτυγχάνεται μερική συρρίκνωση του όγκου, ώστε αυτός να καταστεί εγχειρήσιμος (αφαιρέσιμος). Για τον λόγο αυτό, πρέπει οι ασθενείς να απευθύνονται σε πραγματικό ογκολογικό χειρουργό ο οποίος να μπορεί να διακρίνει τις ενδείξεις, το είδος, και την διάρκεια τέτοιων θεραπειών που καθιστούν εγχειρήσιμους, αρχικά ανεγχείρητους όγκους.

Όσα αναφέρθηκαν, δείχνουν καθαρά ότι η μακροπρόθεσμη θεραπεία ενός ασθενή με όγκο, χρειάζεται πάρα πολύ περισσότερα δεδομένα απο το “να βγει ο όγκος” απλώς, διότι με την τακτική αυτή (δηλ.: “να βγει ο όγκος”), βλέπουμε πολύ συχνά επανεμφάνιση του όγκου στο ίδιο ή σε άλλο σημείο (μετάσταση) και τελικά ο ασθενής δεν θεραπεύεται. Το πιo σημαντικό στοιχείο στην σωστή θεραπεία των όγκων είναι ότι η πρώτη εγχείρηση (και το πώς αυτή γίνεται) είναι η πιo σημαντική για την μακροπρόθεσμη εξέλιξη του ασθενούς.