Από τις πρώτες-πρώτες ημέρες της πανδημίας του κορονοϊού, η ομίχλη του εγκεφάλου (brain fog) εμφανίστηκε ως ένα από τα σημαντικά προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν πολλοί μετά την COVID-19. Η «ομίχλη του εγκεφάλου» είναι ένας όρος της καθομιλουμένης που περιγράφει μια κατάσταση έλλειψης διαύγειας και θολούρας που δυσκολεύει τη συγκέντρωση, τη λειτουργία της μνήμης και την καθαρή σκέψη. Τέσσερα χρόνια μετά, υπάρχουν πλέον πάρα πολλά δεδομένα που δείχνει ότι η μόλυνση με SARS-CoV-2 -τον ιό που προκαλεί την COVID-19- μπορεί να επηρεάσει την υγεία του εγκεφάλου με πολλούς τρόπους.
Σύμφωνα με τον Ziyad Al-Aly, Κλινικό Επιδημιολόγο, Επικεφαλής Έρευνας και Ανάπτυξης στο VA St. Louis Health Care System, εκτός από την ομίχλη του εγκεφάλου, η COVID-19 μπορεί να οδηγήσει σε σειρά προβλημάτων, όπως πονοκεφάλους, επιληπτικές διαταραχές, εγκεφαλικά επεισόδια, προβλήματα ύπνου και μυρμήγκιασμα και παράλυση των νεύρων, καθώς και αρκετές διαταραχές ψυχικής υγείας.
Ένας ήδη μεγάλος και ολοένα αυξανόμενος όγκος αποδεικτικών στοιχείων που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας περιγράφει λεπτομερώς τους πολλούς τρόπους με τους οποίους η COVID-19 αφήνει ανεξίτηλο σημάδι στον εγκέφαλο.
Τώρα, δύο νέες μελέτες που δημοσιεύθηκαν στο New England Journal of Medicine ρίχνουν περισσότερο φως στον βαθύ αντίκτυπο που έχει η COVID-19 στη γνωστική υγεία.
Ο επιδημιολόγος Ziyad Al-Aly ασχολείται με τη μελέτη της μακράς Covid (long COVID) από την πρώτη ώρα που υπήρξαν αναφορές ασθενών σχετικά με τη συγκεκριμένη πάθηση – πριν ακόμη επινοηθεί ο όρος «μακροχρόνια COVID». Έχει, επίσης, καταθέσει ενώπιον της αμερικανικής Γερουσίας ως εμπειρογνώμονας για τη μακρά COVID και έχει κάνει πολλές δημοσιεύσεις σχετικά με το θέμα. Και σε εκτενές άρθρο του στο The Conversation, αναλύει διεξοδικά το θέμα.
Πώς η COVID-19 αφήνει το σημάδι της στον εγκέφαλο
Μεγάλες επιδημιολογικές αναλύσεις έχουν δείξει ότι τα άτομα που είχαν COVID-19 διέτρεχαν αυξημένο κίνδυνο γνωστικών ελλειμμάτων, όπως προβλήματα μνήμης.
Απεικονιστικές μελέτες που έγιναν σε άτομα πριν και μετά τη μόλυνση από την COVID-19 δείχνουν συρρίκνωση του όγκου του εγκεφάλου και αλλοίωση της δομής του εγκεφάλου μετά τη μόλυνση.
Μελέτη που έγινε σε άτομα με ήπια έως μέτρια COVID-19 έδειξε σημαντική παρατεταμένη φλεγμονή του εγκεφάλου και αλλαγές ανάλογες με επτά χρόνια γήρανσης του εγκεφάλου.
Η σοβαρή COVID-19 που απαιτεί νοσηλεία ή εντατική θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε γνωστικά ελλείμματα και άλλες εγκεφαλικές βλάβες που ισοδυναμούν με 20 χρόνια γήρανσης.
Εργαστηριακά πειράματα σε οργανοειδή εγκεφάλου ανθρώπου και ποντικού που έχουν σχεδιαστεί για να μιμούνται τις αλλαγές στον ανθρώπινο εγκέφαλο έδειξαν ότι η μόλυνση από τον SARS-CoV-2 πυροδοτεί τη σύντηξη των εγκεφαλικών κυττάρων. Αυτό βραχυκυκλώνει την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου και θέτει σε κίνδυνο τη λειτουργία του.
Αυτοψίες σε άτομα που είχαν σοβαρή COVID-19 αλλά πέθαναν μήνες αργότερα από άλλα αίτια έδειξαν ότι ο ιός εξακολουθούσε να υπάρχει στον εγκεφαλικό ιστό. Αυτό δείχνει ότι σε αντίθεση με το όνομά του, ο SARS-CoV-2 δεν είναι μόνο ένας ιός του αναπνευστικού, αλλά μπορεί επίσης να εισέλθει στον εγκέφαλο σε ορισμένα άτομα. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές εάν η επιμονή του ιού στον εγκεφαλικό ιστό είναι εκείνη που προκαλεί ορισμένα από τα προβλήματα του εγκεφάλου που παρατηρούνται σε άτομα που είχαν COVID-19.
Μελέτες δείχνουν ότι ακόμη και όταν ο ιός είναι ήπιος και περιορίζεται αποκλειστικά στους πνεύμονες, μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή στον εγκέφαλο και να βλάψει την ικανότητα των εγκεφαλικών κυττάρων να αναγεννηθούν.
Η COVID-19 μπορεί επίσης να διαταράξει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, την ασπίδα που προστατεύει το νευρικό σύστημα -το οποίο είναι το κέντρο ελέγχου και διοίκησης του σώματός μας- προκαλώντας «διαρροή». Μελέτες που χρησιμοποιούν απεικόνιση για την αξιολόγηση του εγκεφάλου των ατόμων που νοσηλεύονται με COVID-19 έδειξαν διαταραγμένους ή διαρρέοντες αιματοεγκεφαλικούς φραγμούς σε όσους εμφάνιζαν εγκεφαλική ομίχλη.
Μια μεγάλη προκαταρκτική ανάλυση που συγκεντρώνει δεδομένα από 11 μελέτες που περιλάμβαναν σχεδόν 1 εκατομμύριο άτομα με COVID-19 και περισσότερα από 6 εκατομμύρια μη μολυσμένα άτομα έδειξε ότι η COVID-19 αύξανε τον κίνδυνο άνοιας σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών.
Πώς επηρεάζει το IQ ο κορονοϊός
Πιο πρόσφατα, μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine αξιολόγησε γνωστικές ικανότητες όπως η μνήμη, η ικανότητα προγραμματισμού και η χωρική αντίληψη σε σχεδόν 113.000 άτομα που είχαν προηγουμένως νοσήσει από COVID-19. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι είχαν μολυνθεί, είχαν σημαντικά ελλείμματα σε επίπεδο μνήμης και επιτέλεσης εκτελεστικών λειτουργιών.
Η μείωση αυτή ήταν εμφανής μεταξύ εκείνων που μολύνθηκαν στην πρώιμη φάση της πανδημίας και εκείνων που μολύνθηκαν όταν κυριαρχούσαν οι παραλλαγές Δέλτα και Όμικρον. Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο κίνδυνος γνωστικής έκπτωσης δεν μειώθηκε με την εξέλιξη του ιού προς την παραλλαγή Όμικρον.
Στην ίδια μελέτη, όσοι πέρασαν ήπια COVID-19 εμφάνισαν γνωστική έκπτωση που ισοδυναμεί με την απώλεια τριών βαθμών IQ. Συγκριτικά, όσοι είχαν ανεπίλυτα επίμονα συμπτώματα, όπως άτομα με επίμονη δύσπνοια ή κόπωση, είχαν απώλεια έξι βαθμών IQ. Όσοι είχαν μπει στην εντατική για COVID-19 είχαν απώλεια εννέα βαθμών στο IQ. Η επαναμόλυνση με τον ιό συνέβαλε σε επιπλέον απώλεια δύο βαθμών στο IQ, σε σύγκριση με τη μη επαναμόλυνση.
Γενικά, ο μέσος δείκτης νοημοσύνης είναι περίπου 100. Ένας δείκτης νοημοσύνης πάνω από 130 υποδηλώνει ένα πολύ χαρισματικό άτομο, ενώ ένας δείκτης νοημοσύνης κάτω από 70 δείχνει γενικά ένα επίπεδο διανοητικής αναπηρίας που μπορεί να απαιτεί σημαντική κοινωνική υποστήριξη.
Άλλη μελέτη στο ίδιο τεύχος του New England Journal of Medicine αφορούσε περισσότερους από 100.000 Νορβηγούς μεταξύ Μαρτίου 2020 και Απριλίου 2023. Τεκμηρίωσε χειρότερη λειτουργία μνήμης σε πολλά χρονικά σημεία έως και 36 μήνες μετά από ένα θετικό για SARS-CoV-2 τεστ.
Οι συνέπειες
Συνολικά, οι μελέτες αυτές δείχνουν ότι η COVID-19 αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την υγεία του εγκεφάλου, ακόμη και σε ήπιες περιπτώσεις, και οι επιπτώσεις αποκαλύπτονται τώρα σε επίπεδο πληθυσμού.
Πρόσφατη ανάλυση της Έρευνας Τρέχοντος Πληθυσμού των ΗΠΑ έδειξε ότι μετά την έναρξη της πανδημίας της COVID-19, επιπλέον 1 εκατομμύριο Αμερικανοί σε ηλικία εργασίας ανέφεραν ότι είχαν «σοβαρή δυσκολία» να θυμηθούν, να συγκεντρωθούν ή να λάβουν αποφάσεις σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη στιγμή τα προηγούμενα 15 χρόνια. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι αυτό αφορά κυρίως νεότερους ενήλικες μεταξύ 18 και 44 ετών.
Τα δεδομένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνουν παρόμοια τάση: το 2022, το 15% των ανθρώπων στην ΕΕ ανέφεραν προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης.
Ο αυξανόμενος όγκος ερευνών επιβεβαιώνει τώρα ότι η COVID-19 πρέπει να θεωρείται ιός με σημαντική επίδραση στον εγκέφαλο. Οι επιπτώσεις είναι εκτεταμένες, από άτομα που αντιμετωπίζουν γνωστικές δυσκολίες μέχρι πιθανές επιπτώσεις στους πληθυσμούς και στην οικονομία. Και για να διαλυθεί η «ομίχλη», θα χρειαστούν χρόνια, αν όχι δεκαετίες, συντονισμένων προσπαθειών από ερευνητές σε όλο τον κόσμο.
Φωτογραφία: iStock
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Αύξηση σχεδόν 30% στους θανάτους από αλκοόλ καταγράφει το CDC
Η μόρφωση χαρίζει περισσότερα και καλύτερα χρόνια ζωής [μελέτη]
Παστινάκι: Θρεπτική αξία και οφέλη από το αγαπημένο λαχανικό του Masterchef