Ο προληπτικός έλεγχος των καπνιστών αυξάνει τις ελπίδες για ίαση του καρκίνου του πνεύμονα

Νέους δρόμους στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα ανοίγει ο προληπτικός (προσυμπτωματικός) έλεγχος, καθώς επιτρέπει την ανίχνευση του όγκου όταν ακόμα βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και υπάρχουν πολλές πιθανότητες επιτυχούς θεραπείας.

Ο Δρ. Επαμεινώνδας Σαμαντάς

Ωστόσο ελπίδες για καλύτερη έκβαση δημιουργεί και η προσθήκη ανοσοθεραπείας στην προεγχειρητική χημειοθεραπεία, με την οποία γίνεται προσπάθεια να μειωθεί το στάδιο του καρκίνου ώστε να είναι εφικτή ακόμα και σε πιο προχωρημένα στάδια η  ριζική αφαίρεσή του με χειρουργική επέμβαση.

Ο παθολόγος-ογκολόγος Δρ. Επαμεινώνδας Σαμαντάς, διευθυντής της Β’ Ογκολογικής Κλινικής του Metropolitan Hospital και πρόεδρος του Δ.Σ. της Εταιρείας Μελέτης, Έρευνας και Θεραπείας της Μεταστατικής Νεοπλασματικής Νόσου, εξηγεί σε τι συνίστανται αυτές οι εξελίξεις και τι μπορεί να προσφέρουν στους ασθενείς.

Σε ποιες ομάδες του πληθυσμού συνιστάται προληπτικός έλεγχος για καρκίνο του πνεύμονα;

Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί όχι μόνο την πιο συχνή κακοήθεια παγκοσμίως, αλλά και την πιο θανατηφόρα. Στη χώρα μας κάθε χρόνο:

• Διαγιγνώσκονται με καρκίνο του πνεύμονα σχεδόν 9.000 ασθενείς
• Οι θάνατοι εξαιτίας της νόσου ξεπερνούν τις 8.000

Δυστυχώς η νόσος σε πρώιμα στάδια είναι ασυμπτωματική. Αυτό έχει ως επακόλουθο η μεγάλη πλειονότητα των ασθενών να διαγιγνώσκονται σε προχωρημένο στάδιο, γεγονός που τους στερεί τη δυνατότητα ίασης.

Αν και οι επίσημες κατευθυντήριες οδηγίες για τον προληπτικό έλεγχο για καρκίνο του πνεύμονα είναι στη χώρα μας σε στάδιο διαβούλευσης, προτείνεται να εντάσσονται στο πρόγραμμα ελέγχου:

• Άτομα από 50 έως 80 ετών που είναι
• Καπνιστές ή πρώην καπνιστές και έχουν
• Ιστορικό καπνίσματος για 20 ή περισσότερα έτη

Σε αυτή την ομάδα του πληθυσμού έχει διεθνώς αποδειχτεί ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του πνεύμονα είναι αυξημένος. Αποτελούν επίσης τον πληθυσμό που θα ωφεληθεί περισσότερο από την πρώιμη διάγνωση, με τελικό σκοπό την πλήρη ίαση.

Ποιες εξετάσεις συμπεριλαμβάνει ο έλεγχος αυτός και τι προσφέρουν;

Αρχικά είναι απαραίτητη η λεπτομερής ενημέρωση και η λήψη πλήρους ιστορικού από τον υποψήφιο για προσυμπτωματικό έλεγχο. Αν πληροί τα κριτήρια και το επιθυμεί, εντάσσεται στο πρόγραμμα παρακολούθησης.

Η βασική εξέταση για την ανακάλυψη πρώιμων ασυμπτωματικών καρκινικών βλαβών στους πνεύμονες έχει αποδειχτεί ότι είναι η αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης (low dose CT ή LDCT σε συντομογραφία).

Με την LDCT και τα ειδικά ακτινολογικά πρωτόκολλα που χρησιμοποιούν εξειδικευμένοι ακτινοδιαγνώστες, μπορεί όχι μόνο να βρεθούν βλάβες μεγέθους λίγων χιλιοστών, αλλά και να αξιολογηθεί η πιθανότητα κακοήθειας κάθε μίας εξ αυτών.

Οι βλάβες αυτές είναι συχνότερα κάποιες στρογγυλές ή υποστρόγγυλες περιοχές, που ονομάζονται:

• Πνευμονικά οζίδια, εάν έχουν διάμετρο κάτω από 1 εκατοστό
• Πνευμονικοί όζοι, εάν έχουν διάμετρο άνω του 1 εκατοστού

Σε ανεύρεση βλάβης ύποπτης για κακοήθεια, μπορεί να ακολουθήσει βιοψία στον πνεύμονα είτε από πνευμονολόγο, είτε από επεμβατικό ακτινοδιαγνώστη ή θωρακοχειρουργό, ώστε να αποσταλεί υλικό στον παθολογοανατόμο ή/και τον κυτταρολόγο για εξέταση.

Η αρχική LDCT γίνεται χωρίς έγχυση ενδοφλέβιου σκιαγραφικού και υπάρχει αλγόριθμος παρακολούθησης, αναλόγως των ευρημάτων. Πολύ σημαντική παρέμβαση σε υποψήφιους που είναι ενεργοί καπνιστές, είναι επίσης η παραπομπή σε Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος.

Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την πρώιμη θεραπευτική παρέμβαση. Τι συνιστά πρώιμη θεραπευτική παρέμβαση; Υπάρχουν νεότερες θεραπευτικές επιλογές; Πώς επηρεάζουν την έκβαση των ασθενών;

Ως πρώιμη θεραπευτική παρέμβαση θα ορίζαμε την έγκαιρη αναγνώριση μιας καρκινικής βλάβης η οποία:

• Μπορεί να αφαιρεθεί πλήρως χειρουργικά και
• Να μην παραμείνει υπολειπόμενη νόσος

Η ριζική αφαίρεση μιας μικρής βλάβης στον πνεύμονα καθιστά πιθανότερη την πλήρη ίαση από καρκίνο. Όσο μεγαλύτερη είναι μια καρκινική εστία, τόσο πιθανότερο είναι να έχει ήδη δώσει μεταστάσεις είτε σε λεμφαδένες είτε σε άλλα όργανα.

Σε περιπτώσεις που το στάδιο της νόσου είναι μικρό (στάδιο Ι), δεν χρειάζεται κάποια επιπλέον θεραπεία (χημειοθεραπεία και ανοσοθεραπεία) πριν το χειρουργείο.

Η αφαίρεση μια μικρής βλάβης από τον θωρακοχειρουργό μπορεί να γίνει ευκολότερα με τις νεότερες ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές. Αυτές είναι πολύ λιγότερο τραυματικές και συνοδεύονται από λιγότερες επιπλοκές και μειωμένο χρόνο νοσηλείας.

Μετά την ιστολογική ταυτοποίηση την νόσου, είναι απαραίτητη η εκτίμηση του ασθενούς από παθολόγο–ογκολόγο. Αυτός θα καθορίσει την ανάγκη χορήγησης κάποιας μορφής επικουρικής (μετεγχειρητικής) θεραπείας.

Σε πιο προχωρημένα στάδια του καρκίνου του πνεύμονα (όπως τα στάδια ΙΙ και ΙΙΙ), όπου γενικά υπάρχει προσβολή λεμφαδένων, έχει ένδειξη πλέον η προεγχειρητική χορήγηση χημειοθεραπείας μαζί με ανοσοθεραπεία.

Η προσθήκη της ανοσοθεραπείας στην προεγχειρητική θεραπεία αποτελεί την πλέον πρόσφατη εξέλιξη. Μέχρι τώρα χρησιμοποιούσαμε μόνο χημειοθεραπεία προεγχειρητικά. Η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιείτο στην προχωρημένη (ανεγχείρητη) νόσο αλλά και ως μετεγχειρητική θεραπευτική επιλογή.

Ο προεγχειρητικός συνδυασμός χημειοθεραπείας-ανοσοθεραπείας έχει ως στόχο τη δραστική μείωση του φορτίου νόσου και τελικά τη μείωση του σταδίου, ώστε να καταστεί εφικτή ακόμα και σε πιο προχωρημένα στάδια μια ριζική χειρουργική επέμβαση, όπως αυτή που αναφέραμε στο στάδιο Ι.

Σε ορισμένες περιπτώσεις ασθενών που λόγω άλλων σοβαρών παθήσεων ή κατόπιν επιλογής τους δεν προχωρούν σε χειρουργείο, υπάρχουν νεότερες θεραπείες που καλείται ο ακτινοθεραπευτής–ογκολόγος να εφαρμόσει, όπως η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία, με άριστα αποτελέσματα.

Ποια είναι τα ποσοστά ιάσεως στον καρκίνο του πνεύμονα; Μπορεί να υποτροπιάσει ο καρκίνος αυτός;

Τα ποσοστά ίασης στον καρκίνο του πνεύμονα είναι αντιστρόφως ανάλογα του σταδίου της νόσου κατά τη διάγνωση. Όσο πιο πρώιμο (μικρότερο) είναι το στάδιο,  τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό ίασης. Σε πολύ πρώιμα στάδια, όπως αυτά που ανιχνεύονται από τον προσυμπτωματικό έλεγχο, τα ποσοστά πλήρους ίασης αγγίζουν το 90%.

Βεβαίως, όταν μιλάμε για καρκίνο του πνεύμονα, η χρήση του όρου ίαση είναι σχετική. Ιατρικά ορθότερο είναι να αναφερόμαστε σε ασθενή χωρίς στοιχεία υποτροπής ή χωρίς ένδειξη νόσου (NED – no evidence of disease).

Η υποτροπή είναι πάντα ένα ενδεχόμενο σε όλα τα στάδια της νόσου. Για τον λόγο αυτό άλλωστε όλοι οι ασθενείς ανεξαιρέτως παρακολουθούνται ιατρικά σε τακτική βάση.

Τα τελευταία χρόνια εφαρμόζεται η λεγόμενη διεπιστημονική προσέγγιση στον καρκίνο του πνεύμονα. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Και πώς επιδρά στο θεραπευτικό αποτέλεσμα;

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μια νόσος στην οποία από τη διάγνωση έως τη θεραπεία εμπλέκονται πολλές ιατρικές ειδικότητες. Αυτό σημαίνει ότι η λήψη αποφάσεων τόσο σε διαγνωστικό επίπεδο (πώς θα τεκμηριώσουμε τη νόσο) όσο και σε θεραπευτικό επίπεδο (πώς θα αντιμετωπίσουμε τη νόσο), είναι αποτέλεσμα συνεργασίας πολλών ιατρών.

Η ομάδα αυτή πρέπει να αποτελείται από έμπειρους στον καρκίνο του πνεύμονα ειδικούς, με ανοιχτό μυαλό και ομαδικό πνεύμα. Αποτελείται, δε, στην ιδανική της σύσταση από:

• Ακτινοδιαγνώστη
• Πνευμονολόγο
• Θωρακοχειρουργό
• Παθολόγο-ογκολόγο
• Ακτινοθεραπευτή-ογκολόγο
• Παθολογοανατόμο
• Κυτταρολόγο
• Μοριακό βιολόγο

Η διεπιστημονική προσέγγιση του καρκίνου εξασφαλίζει γρήγορη διάγνωση και μειώνει στο ελάχιστο την πιθανότητα λήψης λάθος θεραπευτικών αποφάσεων. Μειώνει επίσης τις πιθανότητες παρενεργειών και εξατομικεύει τη θεραπευτική στρατηγική, με αποτέλεσμα τη βέλτιστη επιβίωση.

Στο Metropolitan Hospital ήδη από διετίας λειτουργεί ένα πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύμονα, με πρωτόκολλο ένταξης ασθενών σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες και μια ομάδα ειδικών ακριβώς όπως αυτή που αναφέραμε, με άμεσο αποτέλεσμα την επιτυχημένη πρώιμη διάγνωση και θεραπεία πολλών ασθενών.

Φωτογραφία: iStock